Жерді қашықтан зондтау саласының даму тарихы
Ғарыштық суреттерді дешифрлеуде жанама белгілері
жүктеу/скачать 11,81 Mb.
|
38. Ғарыштық суреттерді дешифрлеуде жанама белгілеріДешифрлеуде белгілер тік және жанама болып бөлінеді. Жанама белгілерге ландшафттардың жеке құрамдас бөліктері мен элементтері, ландшафт бірліктері мен тұтас ландшафттар арасында болатын табиғи заңдылықтар мен қатынастар, сондай-ақ табиғи жағдайлар мен адам әрекеті арасындағы байланыстар мен заңдылықтар жатады. Жанама дешифрлеу – бейнелерде тікелей көрінісін таппайтын немесе тікелей белгілері бойынша жеткілікті түрде шифрланбаған объектілерді анықтау және жіктеудің негізгі әдісі. Жанама белгілер екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа ландшафттардың құрамдас бөліктері мен элементтері арасында болатын табиғи заңдылықтар мен қатынастар жатады, мысалы, өсімдік жамылғысының рельефпен, рельефтің гидрографиямен, топырақтың өсімдіктермен және рельефпен байланысы, т.б. Осыған байланысты жанама белгілер геоботаникалық, геоморфологиялық, гидрографиялық және т.б. Жалпы бұл белгілердің барлығы ландшафт деп аталады. Географияда белгілі табиғи байланыстардың көпшілігі сапалық сипатта болады. Дегенмен, ландшафттық байланыстарды сандық түрде, корреляция түрінде де орнатуға болады. Жанама белгілердің екінші тобына адамның шаруашылық қызметі, табиғи заттар мен құбылыстар арасында болатын байланыстар мен заңдылықтар жатады. Кейде бұл түсіндіру белгілерін әлеуметтік-географиялық деп те атайды. Мұндай қатынастардың мысалы ретінде егістік жерлердің жер бедеріне байланысты таралу сипаты, топырақтың гранулометриялық құрамына және олардың ылғалдылығына байланысты далалық және орман жолдарының жағдайы және т.б. Әртүрлі табиғат құбылыстарын жанама дешифрлеуде әртүрлі индикаторлар қолданылады. Көрсеткіштер түсінігін интерпретация теориясына В.А.Фаас енгізген Индикаторларды пайдаланып жанама дешифрлеу индикативті дешифрлеу деп аталады. Индикативті дешифрлеуде спутниктік суреттермен жұмыс істегенде, кескіннің күшті генерализациялануына байланысты тікелей белгілер өзінің маңызын жоғалтқанда ерекше маңызды рөл атқарады. Бейнелерді жанама дешифрлеудің негізгі көрсеткіштері рельеф, өсімдік жамылғысы және гидрография болып табылады. Жанама дешифрлеуде өсімдіктердің келесі индикаторлық белгілері қолданылады: Морфологиялық белгілер аэроғарыштық суреттерде ағашты, бұталы және шалғынды өсімдіктерді ажыратуға мүмкіндік береді. Флористикалық (тұқымдық) белгілер түр құрамын ашуға мүмкіндік береді, мысалы, қарағай плантациялары құмды автоморфты топырақтарда, ал қарағай плантациялары сазды топырақтармен шектеледі. Физиологиялық белгілер өсу орнының гидрогеологиялық және геохимиялық жағдайларының тау жыныстарының химиялық қасиеттерімен байланысына негізделген. Мысалы, әктастарда қыналар сарғыш, граниттерде сары болады. Фенологиялық ерекшеліктер өсімдік жамылғысының даму ырғақтарының айырмашылығына негізделген. Бұл әсіресе күзде жапырақты өсімдіктерде жапырақ түсінің өзгеруінде жақсы көрінеді. Түрлі-түсті аэроғарыштық суреттерде өсімдік жамылғысының түрлік құрамы айқын ажыратылады, бұл өсіп келе жатқан жағдайларға ерекше назар аударады. Фитоценоздық ерекшеліктер белгілі бір өсу жағдайларымен шектелген орман өсімдіктерінің түрлерін және шабындық өсімдіктерінің бірлестіктерін ашуға мүмкіндік береді. Мысалы, қыналы қарағайлы ормандар автоморфты борпылдақ-құмды топырақтары бар биік рельефті элементтерде өседі, ұзын мүкті қарағайлы ормандар төменгі рельеф элементтерімен және сазды-подзолды-батпақты топырақтармен шектеледі. жүктеу/скачать 11,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|