Жергілікті өлкенің (қаланың, ауданның) табиғаты. Табиғатты қорғау
жүктеу/скачать 217,86 Kb.
|
Баяндама Дария (1)
| Тақырыбы: Жергілікті өлкенің (облыстың, ауданның) табиғатын зерттеу.
Жергілікті өлкенің (облыстың, ауданның) табиғатын зерттеу 1.Зерттеуді ұйымдастыру. Өзіңнің туған ауылыңның, қалаңның табиғатын сүю, тұрған жерді қадірлеу — Отанға деген сүйспеншілікті қалыптастырудың, патриоттық сезімге тәрбиелеудін, негізі. Табиғатқа ұқыпты қарауға, оның байлығын молайтуға деген ынталылықты ең балғын шақтан бастап тәрбиелеу қажет. Тек жақсы білгеніңді, өз іс-әрекетіне қатыстыларды ғана сүюге болады. Тәрбиеші алдында тұрған міндет:— балаларды табиғатқа араластыру, оны сезім мен әрекет арқылы қабылдауларына мүмкіндік беру. Балаларды табиғатты бақылауға және оның қарапайым көріністеріндегі қызықты нәрселерді көре білуге жануарлармен және өлі табиғат құбылыстары арасында көзге көрінетіндей байланыстар орната білуге үйрету қажет. Егер тәрбиеші жергілікті жердің табиғаты мен ондағы ересек адамдардың қызметін өзі білетін болған жағдайда ғана бұл міндеттерді орындай алатын болады. Жергілікті өлкені зерттеу мазмұнына сол жердің көріністерімен таныстық жатады, бұл яғни табиғаттың белгілі бір құбылысын бақылауды, өсімдіктерін табуды, балаларға таныстыру үшін белгіленген жануарларды кездестіруді қай жерден және қашан білуге болатындығы; сол жердің, өлкенің топырақ-ауа райының ерекшеліктерімен, табиғатындағы маусымдық өзгерістермен және олардың негізгі сипаттамаларымен таныстыру. Сол жердің ауыл шаруашылығындағы ересек тұрғындар қызметінің мазмұнымен, ауыл шаруашылық өндірісін арттыру және дамыту жөніндегі үкімет шараларының мазмұнымен таныстыру —жергілікті өлкені зерттеу ісінің маңызды да ажырамас бөлігі болып табылады. 2.Ландшафт туралы ұғым Географиялық (немесе ландшафтылық) зоналар табиғат жағдайлары бір-біріне ұқсас біраз кеңістікті қамтиды. ТМД-елдері құрылығы солтүстіктен оңтүстігіне қарай мынадай ландшафтылық зоналарға бөлінеді: полярлық, тундралық, қоңыржай белдеу ормандары, далалар, шөлдер, саванналар, тропиктік ормандар, экваторлық. Ландшафтылық зоналарды шағын екі зонаға бөледі. Мысалы, қоңыржай белдеу ормандар зонасын мынадай шағын зоналарға бөледі: тундра орманы, тайга, аралас және жалпақ жапырақты ормандар. Ландшафт — өзінің құрылымына қарай басқа учаскелерден айырмасы бар, табиғи шекарасы шектеулі, шамамен онша үлкен емес жер учаскесі. Ландшафтың компоненттері — рельеф, ауа райы, жер қыртысы, сулар, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі — бір-бірімен өз-ара күрделі қарым-қатынаста және икемделушілікте болады. Сөйтіп, мысалы, ауа райы — ландшафтың маңызды компоненті екендігі белгілі, ол — сол жердің жоғарғы қабатының формасына, оның су қашаларына жақындығына едәуір байланысты; өз кезегінде ауа райы өзендердің режиміне, жер қыртысының өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің пайда болуына әсер етеді. Ландшафтың кескінін негізінен өсімдіктер жасайды да, олар ауа райына, топыраққа, жергілікті жердің рельефіне байланысты жердің жоғарғы қабатына кеңінен орналасады. Жануарлар құрамы рельефке, су қоймаларына, ауа райына, бірақ бәрінен гөрі жергілікті жердің өсімдіктеріне көп байланысты: олар жануарларға баспана, ал олардың көптеген түріне азық та береді. Компоненттердің біреуінің өзгеріске ұшырауының салдарынан бүкіл ландшафт та өзгереді. Организмдер мен өлі құрылымдар бір-біріне мыңдағаи жылдар бойы бейімделген, сондай-ақ олардың арасында өзара байланыстар да қалыптасқан. Осы өзара байланыстарды зерттеу адамның табиғатты меңгеруіне көмектеседі. Ауа райы — атмосфераның сол жердегі төменгі қабатының белгілі бір уакыт ішіндегі физикалық жағдайы. Үнемі құбылып, кейде тәулігіне бірнеше рет өзгеріп тұру ауа райына тән сипат болып табылады, бұл өзгерістер ауаның температурасының, қысымы мен дымқылдылығының өзгерулері арқылы көрінеді. Олардың белгілі бір үйлесім тапқан көздерінде тұман, бұлт, жаңбыр, қар, бұршақ, шық, қырау, қатқақ т. б. сияқты физикалық құбылыстар пайда болады. Ауа райын өзгертетін себептерді және оларды алдын ала көре білу тәсілдерін метеорология зерттейді. Ауа райы қызметінің негізгі міндеті — транспорт, ауыл шаруашылық қызметкерлерін, кейбір басқа да кәсіпорындарды төніп келе жатқан стихиялық апаттар жөнінде (дауыл, боран, тайфун) дәл хабармен қамтамасыз ету. Қазақстанда орналасқан көптеген метеорологиялық станциялар ауаның температурасын, қысымы мен ылғалдылығын күніне бірнеше рет өлшейді, атмосферадағы әр түрлі құбылыстарды белгілейді.. Жергілікті жердің ауа райын бақылау және оның өзгерістерін алдын ала айту. Радио бізге ауа райының мәліметін күніне бірнеше рет хабарлайды. Бірақ жекелеген микроаудандарда оның алдын ала айтқан өзгерістері үнемі ақтала бермейді, үйткені кейбір құбылыстар тікелей жергілікті жерден шығады. Сондықтан нақтылы бір ауданның ауа райын алдын ала айту — кейде тек жергілікті жерді бақылаудың негізінде ғана болады. Табиғат құбылыстары өзара байланысты әрі өзара үйлесімді болғандықтан, жергілікті белгілер ауа райының алғашқы жаршысы болады. Сөйтіп, жауын жауар алдында қарлығаштар мен сұр қарлығаштар жердің бетіне жақын ұшады, өйткені ауадағы ылғалдық көбейген кезде, олар қоректенетін насекомдар жерге жақын жүреді. Ауа райын табысты түрде бақылау үшін, желдің бағыты мен күшін анықтап білу, бұлттарды ажырата білу, шықтың, қыраудың, тұманнын, және көк күмбезіндегі жарық құбылыстардың пайда болуын белгілеп ала білу керек. Бақылаған құбылыстарды ауа райының келесі болатын өзгерістермен салыстыра отырып, оны алдын ала 6 сағаттан 12 сағат, ал кейде бір тәулік бұрын айтуды үйренуге болады. Ауаның температурасын термометрмен өлшейді. Желдің бағытын бақыла үшін флюгерді пайдаланады. Горизонт бағытын біле отырып, түтіннің бағытына, ағаштардың шайқалуына, судың бетіндегі толқындарға, бұлттардың көшуіне қарап, желдің бағыты туралы айыруға болады. Бұлттылық. Бұлттылықты бақылаған кезде бұлттардың аумағы мен түрін, олардың бағытын белгілейді. Бұлттардың аумағын «ашық», «бұлтты», «бұлыңғыр» деген сөздермен белгілеп немесе он баллды система бойынша бағалап, бүкіл аспан тұтас бұлттармен — 10-қапталған, жартысына жуығын — 5 т. б. бұлттар қаптаған деп көзбен анықтауға болады.Бұлттардың көшу бағытын қозғалмайтын заттарға: биік ағаштарға, бағаналарға, діңгекке, үйлердің бұрыштарына қарап анықтайды. Бұлттардың түрі. Шарбы бұлттар—10—12 км биіктікте пайда болатын ең биік бұлттар: ол мұз кристалдарынан құралады; түрі ақ қауырсындар, жіптер, талшықтар сияқты, жартылай мөлдір және күнді, ай мен жұлдыздарды жаппайды.Қаз бауыр бұлттар да мұз кристалдарынан тұрады; аспан жарығының дискілері (дөңгелегі) көрініп тұратын, сүттей аппақ қабатпен бүкіл көкке созылады. Ақша бұлттар — ақ түсті кішкене бұлттар, мұз кристалдарынан тұрады. Ұшпа бұлттар — көктемде, жазда және күзде 10 км-ге дейінгі биіктікте пайда болады; әдемі ақша қардай тегіс күмбезденіп келген бұлт түйдектері; әдетте ертеңгісін немесе түске жақын көрінеді, ал кешке қарай жоғала бастайды — ериді; ауанын, тым жоғары кө-теріліп бара жатқан ағысына кездесқенде тез биіктей түседі, мұнарланып түнереді, немесе оларды қатты нөсерлі, түнерген қара бұлттар дейді. Жабағыдай тұтасқан ұшпа бұлттар көк жүзін толқындандырып тұрғандай түйдек бұлттар түрінде кешке қарай пайда болады, ол су тамшыларынан тұрады, бірақ жаумайды.Жабағыдай тұтасқан жауын бұлттары — аспанды торлап жататын ең төмендегі сұр бұлттар.Жауын-шашын. Ұзақтығына және өнімділігіне қарай жауын-шашынды: нөсерлі жауын, ақ жауын, сіркіреген жауын деп бөледі. Н е с е р л і ж а у ы н өткінші болғанымен, көп жауады, жаңбырдың ірі тамшылары, қардың үлкен жапалағы немесе нөсерлі бұлттардың бұршағындай (күннің жиі күркіреуімен) болып түседі. А қ ж а у ы н — жауынның тамшылары едәуір ірілеу немесе қар жұлдызшаларындай болады, кейде бірнеше күнге дейін созылады да, қатпарлы жауын бұлттарынан жауады. Сіркіреген жауын — жақбырдың өте ұсақ тамшылары немесе баяу түсетін қар түйіршіктері түрінде бұлттардың төменгі қабаттарынан жауады. Топырақ Топырақ және оның құнарлығы жөніндегі ұғым. Топырақ дегеніміз- өнім беруге қабылеті бар, жер қабығының жоғарғы қабаты. Топырақ ауа райының, өсімдік пен жануарлар дүниесінің және адамның іс-әрекеті арқылы тау жыныстарынан пайда болады. Тау жыныстарының желге мүжілуі нәтижесінде борпылдақтарға (құмға, сазға)айналады, тірі организдердің қалдықтры бөлінеді және микроорганизмдердің көмегімен шірінділер жасайды, бұл — топырақтың физикалық сапасын жақсартады, өсімдіктерді қо-ректендірудің негізгі көзі болып табылады. Топырақтың құнарлылығы оның суды жұту, өткізу және бойына сіңіру, минералдық заттар мен шірінділерді қорландыру қабілетіне байланысты. Топырақтың құрамдары мен қасиеттері. Топырақ органикалық (шірінділерден және өсімдіктер мен жануарлардың әлі де ажырамаған бөліктерінен) және минералдық заттардан, тау жыныстарының сынықтарынан, құмнан, саздан, әктен және басқа да компоненттерден тұрады. жүктеу/скачать 217,86 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|