-са еді форманты шартты райдың реңкін сипаттауда қолданылады, бірақ -са етті, -у етті

С.Исаев, А.Ысқақов еңбектерінде «Қазақ тілінің грамматикасындағы» топтастырулар өзара ұқсас. Ашық рай мен бұйрық райды тануда аталған ғалымдар мен А.Байтұрсынұлы, Қ.Кемеңгерұлының жіктеулері ұқсас. А.Байтұрсынұлының қайрау рай деп бөлек топтастырған рай түрі Қ.Кемеңгерұлы, Ы.Маманов, А.Ысқақов, С.Исаев еңбектерінде, «Қазақ тілі грамматикасында» бұйрық райдың реңкі ретінде берілген.
Бүгінгі таңдағы оқулықтарда да шартты райлы етістіктің мағыналық реңктерінің алуан түрлілігі жөнінде түрлі пікірлер бар. Мысалы, «Қазақ тілі грамматикасында»: «Шартты рай тұлғалары еді, болар еді, екен, ғой сөздерімен тіркесіп, сөйлеушінің тілегін, арманын, өтінішін (ғой демеулігі мен екен көмекші етістігі), екіншіден, опыну және өкінішін (еді, болар еді) білдіреді», - десе [Қазақ тілі грамматикасында, 172], С.Исаев «Шартты райлы етістік жіктеліп келіп, ғой, еді, екен, етті, (ма, ме) сұраулық шылау сияқты көмекші сөздермен тіркесіп, сөйлемді аяқтап тұрады да, сөйлеушінің тілек-арманын, өтініш-өкінішін, болжам, ниетін т.б. білдіреді: бар-са-м екен, сөйле-се-ң етті, бар-са-ңыз ғой, жолық-са еді т.б.», - деп жазады [С.Исаев, 197].
Бұл – қазақ тіл білімінде райдың нақты саны әлі анықталмағанын, оның қыр-сыры мол категория екендігін көрсетеді. Ендеше, рай категориясының түсін түстеп, түгендеу қажеттігі әбден сезіледі.
XІX ғасырдағықазақтілінзерттеушілерденбастапкүнібүгінгедейінталастудырыпкележатқанмәселелердіңбірі – бұйрықрайдың
Іжағы. П.М.Мелиоранский «Краткаяграмматикаказак-киргизскогоязыка» дегенеңбегіндебұйрықрайдыңІжақкөрсеткішінқалаурайдептүсіндіреді. Сол сияқты Қ.Кемеңгерұлы да «Оқу құралында» бұйрық райдың І жағын «желательное наклонение в повелительной форме» деп береді:

10.	Желательное наклонение	а) свободное и решительное намерение с желанием осуществить его б) обещание с свободным расположением исполнить в) (во множеств. числе) приглашение к действию	Мұнан шығайын – выйду из этого (отсюда) Жазайын – да я напишу Сөйлесейік – (давайте) поговарим
11.	Вотрицательной форме	Опасение и предположение	Тоңып қалмайын – как бы мне не замерзнуть
12.	В вопросительной форме	а) размышление и колебание б) угрозу, гнев	Барайын ба – да пойду ли я? (идти ли мне?) Көзіңді шығарайын ба! – не выколоть ли тебе глаза

Ал «Қазақ тілі грамматикасында» ғалым бұйрық райдың анайы және сыпайы, болымды, болымсыз түрлерінің кестесін келтіріп, бұйрық райдың І жағын осы категорияға қатысты қолданады. Бұл топтастыруларынан Қ.Кемеңгерұлының бұйрық райдың І жағында бұйыру мәнінен гөрі ниеттену, тілек мәні басым болатынын байқағанын көреміз.