•  Қаржы активтерінің сыныптамасы жә-

190
191
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕБІ 2015
Егер өзге жиынтық табыс құрамындағы мін-
деттеме бойынша кредит тәуекелі өзгеріс-
терінің әсерін мойындау   пайдада немесе 
залалда есептік сәйкессіздіктің пайда болуы-
на немесе оның артуына әкеп соқпаса, ХҚЕС 
(IFRS) 9 осы міндеттеме бойынша кредит 
тәуекелінің өзгерістеріне байланысты қаржы 
міндеттемесінің әділ құны өзгерістерінің со-
масы өзге жиынтық табыста танылуын талап 
етеді. Қаржы міндеттемесінің кредит тәуе-
келінің өзгерістеріне байланысты әділ құны-
ның өзгерістері әрі қарай пайдаға немесе за-
лалға қайта сыныпталмайды.
• 
Құнсыздану. 2014 жылы шығарылған ХҚЕС 
(IAS) 9 нұсқасы ХҚЕС (IAS) 39 нұсқасымен қа-
растырылған шеккен кредиттік залал үлгі-
лерінің орнына қаржы активтерінің құнсыз-
дануын бағалау үшін болжалды кредиттік 
залал негізіндегі үлгіні енгізеді. Болжалды 
кредиттік залал үлгісіне сәйкес, ұйымдар 
кредит тәуекелінің өзгерістерін бастапқы 
мойындаған күннен бастап көрсете отырып, 
болжалды кредиттік залалдар мен олардың 
әр есептік күндегі өзгерістерін мойындайды. 
Былай айтқанда, кредиттік залалды көрсету 
үшін өткен құнсыздануға куә болатын оқиға-
ның орын алуы міндетті емес.
• 
Хедждік есептілік. Хеджерлеу есебінің жа-
ңа жалпы ережесі ХҚЕС-пен (IAS 39) белгі-
ленген хеджерлеу есебінің үш механизмін 
сақтайды. ХҚЕС (IFRS) 9 сәйкес хедждік 
есептілікті қолдануға болатын операциялар 
тізімі кеңейтілді, атап айтқанда, хедждеу құ-
ралы ретінде белгілеуге болатын жаңа құ-
ралдар пайда болды, сонымен қатар, қаржы-
лық емес баптардың тәуекел компоненттері 
хедждеуге жататын баптар ретінде сарала-
нып отыр. Бұдан бөлек, мәтіннің тиімділік-
ке тұжырымдамасы экономикалық шартты-
лық бар деген қағидаға ауыстырылды. Бұдан 
әрі хедждеу тиімділігіне ретроспективтік ба-
ға берудің қажеті жоқ. Сонымен бірге, ұйым-
ның тәуекелдерді басқару жөніндегі қызметі 
туралы ақпаратты ашу бойынша кеңейтілген 
талаптар енгізілді.
• 
Тануды тоқтату. Қаржы активтері мен мін-
деттемелерін тануын тоқтату талаптары 
ХҚЕС (IAS) 39 салыстырғанда айтарлықтай 
өзгеріске ұшыраған жоқ.
Стандарт 2018 ж. 1 қаңтардан бастап, мерзімінен 
бұрын қолдану мүмкіндігімен күшіне енеді.  Таң-
дау жасаған қадамға қарай, стандартқа біржола-
та немесе стандарттың әр талабына түрлі күнде 
көшуі мүмкін.
Топ басшылығы ХҚЕС (IFRS) 9 қолданысы көр-
сетілген қаржы активтері мен қаржы міндетте-
мелерінің сомасына келешекте айтарлықтай ық-
пал етуі мүмкін деп күтуде. Бірақ егжей-тегжейлі 
талдау жүргізілгенге дейін ҚЕХС (IFRS) 9 қолда-
нысына баға беру мүмкін емес.
ХҚЕС (IFRS) 15 «Сатып алушылармен 
шарт бойынша түсімдер» 
2014 жылғы мамырда сатып алушылармен 
шарттар бойынша түсімді есептеудің бірыңғай 
кешендік үлгісін белгілейтін ХҚЕС (IFRS) 15 шы-
ғарылды. ХҚЕС (IFRS) 15 түсімді танудың қазіргі 
сәтте қолданыстағы барлық  стандартына ауыс-
тырады, соның ішінде ХҚЕС (IAS) 18 «Түсім», 
ХҚЕС (IAS) 11 «Құрылыс шарттары» және тиісті 
түсіндірулер.
ХҚЕС (IFRS) 15 негізгі қағидасы ұйымның сатып 
алушыларға уәде етілген тауарлар немесе қыз-
меттер табысталған сәтте немесе шамасына қа-
рай, түсімді сыйақыға сәйкес келетін сомада та-
нуы тиіс екенінен тұрады, аталған сыйақыға 
ұйым күтіп отырғандай, тауар мен қызметтерді 
айырбастауға құқылы. Атап айтқанда, стандарт 
сатып алушылармен барлық шарттарға бес ке-
зеңнен тұратын бірыңғай үлгіні қолдануды 
ұсынады. 
Үлгінің бес кезеңіне мыналар кіреді:
• 
Сатып алушылармен шарттарды 
сәйкестендіру;
• 
Шарт бойынша орындаушының міндеттеме-
лерін сәйкестендіру;
• 
Мәміле бағасын айқындау;
• 
Орындаушының міндеттемелеріне мәміле 
бағасын бөлу;
• 
Түсімді орындаушы міндеттемелері орында-
латын сәтте немесе шамасына қарай тану.
ХҚЕС (IFRS) 15 сәйкес, ұйым түсімді орындаушы 
міндеттемелерінің қашан немесе шамасына қа-
рай қалай орындалатыны, яғни сатып алушы-
ға орындаушының міндеттемелерінен тұратын 
тауарларға немсе қызметтерге бақылау ауысқан 
кезде таниды. Стандарт түсімді тану сәті, ауыспа-
лы сыйақы есебі, шарттар жасасу мен орындау-
ға байланысты шығыс сияқты есеп мәселелері 
бойынша анағұрлым нақты нұсқауларды енгі-
зеді және тағы басқалары. Бұдан басқа,  
ХҚЕС (IFRS) 15 үлкен көлемді ақпаратты ашуды 
талап етеді. 
Топ Басшылығы болашақта ХҚЕС (IFRS) 15 қол-
дану түсімді тану сомасына және мерзіміне ай-
тарлықтай әсер етуі мүмкін деп күтіп отыр. 
Алайда,  толық талдау жүргізілгенге дейін 
ХҚЕС (IFRS) 15 қолданудың әсерін бағалау 
мүмкін емес.
ХҚЕС (IFRS) 16 «Жалгерлік» 
ХҚЕС (IFRS) 16 «Жалгерлік» операциялық жә-
не қаржы жалгерлігінің арасындағы айырмашы-
лықты жоя отырып, бірыңғай есеп үлгісіне сәй-
кес, жалға алушының балансында жалгерліктің 
барлық шарттарын тануды қажет етеді. Бұл рет-
те, жалға берушінің есебі операциялық және 
қаржы жалгерлігіне бөлінгенін сақтай отырып, 
өзгеріссіз қалады.  
ХҚЕС (IFRS) 16 сәйкес, жалға алушы пайдала-
ну құқығын білдіретін активті және жалға алу 
міндеттемесін мойындайды. Пайдалану құқы-
ғын білдіретін актив, осыған ұқсас басқа қаржы 
емес активтерге ескеріледі, соның ішінде амор-
тизацияны есептеу, міндеттемеге пайыздық шы-
ғыс есептеледі. Жалға алу бойынша міндеттеме 
ең басында жалға алу мерзімі ішінде жалгерлік 
шартында берілген мөлшерлемеге сүйене оты-
рып дисконтталған жалға алу төлемінің келтіріл-
ген құны бойынша немесе егер жалға алушы қо-
сымша қарыз қаражатын тарту мөлшерлемесіне 
сүйене отырып, оңай анықталынбаған жағдайда 
бағаланады. 
ХҚЕС (IAS) 17 ұқсас, жалға беруші жалгерлік 
шарттарын операциялық немесе қаржы жал-
герлігі ретінде жіктейді. Егер жалгерлік жал-
герлік шартының мәні болып табылатын актив-
ке иелік етумен байланысты барлық тәуекел 
мен пайданы табыстауды көздесе, аталған жал-
герлік қаржы ретінде жіктеледі. Басқалай жағ-
дайда, жалгерлік операциялық ретінде жікте-
леді. Қаржы жалгерлігіне қатысты жалға беруші, 
қаржы жалгерлігін жалға берушінің таза инвес-
тициялары кірістілігінің өзгертілмеген мерзімдік 
нормасын көрсететін кестеге байланысты жал-
герлік мерзімі ішінде мойындайды. Егер жалға 
беруші жалгерлік шартының мәні болып табы-
латын активті пайдаланудан болатын пайданың 
азаю кестесін анағұрлым бара-бар көрсетсе, он-
да ол операциялық жалгерліктің төлемін кіріс 
ретінде сызықты әдіспен немесе басқа жүйелік 
тәсіл негізінде көрсетеді.
Топ басшылығы бұл түзетулердің қолданылуы 
Топтың шоғырландырылған қаржы есептілігіне 
айтарлықтай әсер етеді деп күтпейді.
 ХҚЕС (IAS) 1 «Ақпарат ашу саласында 
бастама» түзетулер
1 Практикада маңыздылық тұжырымдамасын 
қалай қолдану керектігін түсіндіреді. ХҚЕС (IAS) 
1 түзетулер 2016 жылғы 1 қаңтарда басталатын 
жылдық есептік кезеңдер үшін немесе кейін қол-
данылады. Топ басшылығы аталған түзетулерді 
қолдану Топтың шоғырландырылған есептілігіне 
айтарлықтай әсер етеді деп болжам жасамайды.

192
193
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕБІ 2015
 
11 «Бірлескен операциялардағы қатысу 
үлесін сатып алу есебі» 
ХҚЕС (IFRS) 3 «Бизнесті біріктіруде» анықталған-
дай, бизнесті ұсынатын бірлескен операциялар-
дағы үлесті сатып алу есебінің нұсқаулығынан 
тұрады. Осыған ұқсас транзакциялар туындаған 
жағдайда, Топ басшылығы ХҚЕС-қа (IFRS) 11 атал-
ған түзетулерді қолдану Топтың келешектегі ке-
зеңдерде шоғырландырылған қаржы есептілігі-
не әсер етуі ықтимал деп болжап отыр.
ХҚЕС-қа (IFRS) 10 ХҚЕС-қа (IAS) 28 
«Бірлескен немесе тәуелді кәсіпорынға 
активтердің инвестормен сатылуы 
немесе енгізілуі»
Инвестор мен оның қауымдастырылған ұйымы 
немесе бірлескен кәсіпорын арасында активтер 
сатылған немесе енгізілген жағдайда қолданы-
лады. Аталған транзакциялар туындаған жағдай-
да, Топ басшылығы аталған түзетулерді қолдану 
Топтың келешектегі кезеңдерде шоғырланды-
рылған есептілігіне әсер етуі ықтимал деп бол-
жап отыр.
Сондай-ақ шығарылған басқа да жаңа және қай-
та қаралған стандарттардың бірқатары бар. Топ 
Басшылығы оларды қолданудың Топтың шоғыр-
ландырылған қаржы есептілігіне әсер ететінін не 
етпейтінін анықтайды.
5. Таза пайыздық кіріс
2015 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
2014 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
2013 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
Пайыздық кіріс:
Амортизацияланған құны бойынша бейнеленетін қаржы активтері 
бойынша пайыздық кіріс:
ұжымдық құнсыздандырылған қаржы активтері бойынша пайыздық 
кіріс*
29,034
41,127
-
құнсыздандыру мақсатында жекелеп бағаланғанқұнсыздандырылған 
қаржы активтері бойынша пайыздық кіріс *
89,438
95,203
-
ұжымдық құнсызданбаған қарыздарды қоса алғанда, құнсызданбаған 
қаржы активтері бойынша пайыздық кіріс*
188,449
169,057
-
жеке бағаланған бірыңғай және бақыланатын қаржы активтері 
бойынша пайыздық кіріс
-
-
163,365
жеке құнсыздандырылған қаржы активтері бойынша пайыздық кіріс
-
-
66,311
құнсыздануға ұшырамаған қаржы активтері бойынша пайыздық кіріс
-
-
16,066
Пайда немесе залал арқылы әділ құны бойынша бағаланатын қаржы 
активтері бойынша пайыздық кіріс
7,276
5,561
5,180
Сатуға арналған қолда бар инвестициялар бойынша пайыздық кіріс
5,552
2,631
1,170
Клиенттердің қаражаты бойынша дисконт
58,304
-
-
2015 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
2014 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
2013 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
Пайыздық кірістің барлығы
378,053
313,579
252,092
Амортизацияланған құны бойынша бейнеленетін қаржы активтері 
бойынша пайыздық кіріске жататындар:
Клиенттерге берілген несиелер бойынша пайыздар
274,776
281,679
243,497
Банктерге және басқа қаржы институттарына берілген несиелер мен 
қаражат бойынша пайыздар
13,414
3,605
1,790
Өтеуге дейін ұсталатын инвестициялар бойынша пайыздар
3,848
713
455
«Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ облигациялары бойынша пайыздық кіріс
14,883
19,390
-
Амортизацияланған құны бойынша бейнеленетін қаржы активтері 
бойынша пайыздық кірістің барлығы
306,921
305,387
245,742
Пайда немесе залал арқылы әділ құны бойынша бағаланатын қаржы 
активтері бойынша пайыздық кіріске жататындар:
Саудаға арналған қаржы активтері бойынша пайыздар
7,276
5,561
5,180
Пайда немесе залал арқылы әділ құны бойынша бағаланатын қаржы 
активтері бойынша пайыздық кірістің барлығы
7,276
5,561
5,180
Сатуға арналған қолда бар инвестициялар бойынша пайыздық кіріс
5,552
2,631
1,170
Клиенттердің қаражаты бойынша дисконт
58,304
-
-
Пайыздық кірістің барлығы
378,053
313,579
252,092
Пайыздық шығыс:
Амортизацияланған құны бойынша бейнеленетін қаржы міндеттемелері 
бойынша пайыздық шығыс
190,967
159,547
110,550
Пайыздық шығыстың барлығы
190,967
159,547
110,550
Амортизацияланған құны бойынша бейнеленетін қаржы міндеттемелері 
бойынша пайыздық шығысқа жататындар:
Клиенттердің қаражаты бойынша пайыздар
100,404
91,497
74,892
Шығарылған борыштық бағалы қағаздар бойынша пайыздар
47,427
26,466
20,602
Банктер мен басқа қаржы институттарының несиелері мен қаражаты 
бойынша пайыздар
25,316
22,579
3,659
Басқа тартылған қаражат бойынша пайыздар
7,290
9,167
1,087
Реттелген қарыз бойынша пайыздар
9,459
8,960
9,586
Артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер**
1,071
878
724
Амортизацияланған құны бойынша бейнеленетін қаржы міндеттемелері 
бойынша пайыздық шығыстың барлығы 
190,967
159,547
110,550
Пайыздар есептелетін активтерді құнсыздандыруға арналған 
резервтер қалыптастырғанға дейінгі таза пайыздық кіріс
187,086
154,032
141,542
* 2014 ж. бастап ұжымдық несиелік қоржынның құрамына бөлшек қоржынның бір бөлігі және шағын және орта бизнес қоржынының бір бөлігі 
кіреді. Аталған өзгеріс пайыздық кірістің жалпы сомасына ықпал еткен жоқ. 
** Артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер артықшылықты акциялардың борыштық компоненті бойынша төлемге міндетті дивиденд-
терге жатады (30-Ескерту).   

194
195
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕБІ 2015
2015 ж. 31 желтоқсан  
(млн. теңге)
2014 ж. 31 желтоқсан  
(млн. теңге)
2013 ж. 31 желтоқсан  
(млн. теңге)
Сақтандыру резервтері, жалпы
51,435
47,986
15,655
Резервтердегі қайта сақтандыру үлесі
(6,601)
(9,799)
(3,114)
 44,834
38,187
12,541
Сақтандыру резервтері мен басқа операциялар бойынша құнсыздандыруға арналған резервтер қоз-
ғалысы туралы ақпарат келесі түрде берілген:
Сақтандыру 
резервтері, жалпы 
(млн. теңге)
Басқа  активтер  
(млн. теңге) 
(23-Ескерту)
Барлығы 
(млн. теңге)
31 желтоқсан 2012 ж.
 12,876
4,890
17,766
Қосымша резервтерді қалыптастыру
2,779
2,761
5,540
Активтерді есептен шығару
-
(906)
(906)
Бағам айырмашылықтары
-
68
68
31 желтоқсан 2013 ж.
15,655
6,813
22,468
Қосымша резервтерді қалыптастыру
9,997
93
10,090
Активтерді есептен шығару
-
(7,181)
(7,181)
Бағам айырмашылықтары
-
(644)
(644)
БТА сатып алу
22,334
24,878
47,212
Еншілес компанияның шығуы
-
(87)
(87)
31 желтоқсан 2014 ж.
47,986
23,872
71,858
Қосымша резервтерді қалыптастыру
6,954
2,394
9,348
Активтерді есептен шығару
-
(3,787)
(3,787)
Еншілес компанияның шығуы
(3,505)
(16,759)
(20,264)
Бағам айырмашылықтары
-
625
625
31 желтоқсан 2015 ж.
51,435
6,345
57,780
 
6. Құнсыздануға арналған резерв және басқа резервтер
Пайыздар есептелетін құнсыздануға арналған резервтердің қозғалысы туралы ақпарат келесі түрде 
берілген:
Банктерге және басқа қаржы институтта-
рына берілген несиелер мен қаражат 
(млн. теңге) 
(16-Ескерту)
Клиенттерге беріл-
ген несиелер  
(млн. теңге) 
(17-Ескерту)
Сатуға арналған қол-
да бар инвестициялар 
(млн. теңге) 
(18-Ескерту)
Барлығы 
(млн. теңге)
31 желтоқсан 2012ж.
280
923,287
186
923,753
(Резервтерді 
қалпына келтіру)/
қосымша резервтерді 
қалыптастыру
(112)
71,667
-
71,555
Активтерді есептен 
шығару
-
(27,949)
-
(27,949)
Бағам айырмашылықтары
3
11,748
-
11,751
31 желтоқсан 2013ж.
171
978,753
186
979,110
 (Резервтерді 
қалпына келтіру)/
қосымша резервтерді 
қалыптастыру
(2,383)
76,283
139
74,039
Активтерді есептен 
шығару
-
(655,723)
(181)
(655,904)
Бағам айырмашылықтары
2,212
109,262
-
111,474
Сатуға арналған 
актив ретінде қайта 
топтастырылғаны
-
(299)
-
(299)
31 желтоқсан 2014ж.
-
508,276
144
508,420
Қосымша резервтерді 
қалыптастыру
108
176,733
-
176,841
Активтерді есептен 
шығару
-
(152,518)
(84)
(152,602)
Бағам айырмашылықтары
29
216,649
-
216,678
Еншілес компанияның 
шығуы 
(38)
(434,698)
-
(434,698)
31 желтоқсан 2015ж.
99
314,442
60
314,601
2015 ж. барысында 152,518 млн. теңге (2014 ж.: 
655,723 млн. теңге) сомасын құрайтын несие-
лер есептен шығарылды. Есептен шығарыл-
ған несиелердің басым бөлігі екінші деңгейдегі 
банктердің балансындағы жұмыс істемейтін қа-
рыздарды азайту бойынша ҚРҰБ тарабынан 
жүргізілген шараларға байланысты және осы 
шараларға қатысты Салық кодексінде 2014 ж. 
1 қаңтардан бастап күшіне енген өзгертулерге 
байланысты болды, жоғарыда айтылған өзгеріс-
терге сәйкес салық салу мақсаттарында қарыз 
бойынша талап ету құқығын тоқтатусыз есеп-
тен шығаруды жүргізуге мүмкіндік берілген, де-
мек, есептен шығару салық салу объектісі болып 
табылмайды

196
197
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕБІ 2015
Сақтандыру резервтері бойынша ақпарат, қайта сақтандыруды алып тастағанда, мына түрде 
берілген:
2015 ж.  31 желтоқсан 
(млн. теңге)
2014 ж.  31 желтоқсан 
(млн. теңге)
2013 ж.  31 желтоқсан 
(млн. теңге)
Аннуитетті сақтандыру
27,780
20,894
7,724
Өмірді сақтандыру
5,739
4,796
417
Зиян келтіргені үшін азаматтық-құқықтық жауапкершілік
3,349
3,076
2,284
Көлік құралдары иелерінің азаматтық-құқықтық 
жауапкершілігі
2,448
2,370
598
Мүлік
1,590
1,644
716
Жазатайым жағдайлардан сақтандыру
1,345
1,568
197
Көлік құралдары
986
1,271
176
Медициналық сақтандыру
340
647
219
Басқасы
1,257
1,921
210
44,834
38,187
12,541
Басқа сақтандыру резервтеріне жеке нотариустардың, аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың,  
әуе және су көліктері иелерінің жауапкершілігін сақтандыру және басқалары жатады.
Кепілдіктер мен басқа шартты міндеттемелер бойынша резервтердің қозғалысы туралы ақпарат ке-
лесі түрде ұсынылған:
Кепілдіктер мен басқа да  
баланстан тыс міндеттемелер  
(млн. теңге)  
 
(32-Ескерту)
31 желтоқсан 2012 ж.
2,673
Қосымша резервтерді қалыптастыру
1,415
Бағам айырмашылықтары
68
31 желтоқсан 2013 ж.
4,156
Резервтерді қалпына келтіру
(4,989)
Бағам айырмашылықтары
307
БТА сатып алу
1,212
31 желтоқсан 2014 ж.
686
Қосымша резервтерді қалыптастыру
5,141
Бағам айырмашылықтары
67
31 желтоқсан 2015 ж.
5,894
Қайта сақтандыру активтері бойынша резервтердің қозғалысы туралы ақпарат келесі түрде 
ұсынылған:
Қайта сақтандыру активтері 
 (млн. тенге)  
(23-Ескерту)
31 желтоқсан 2012 ж.
(3,322)
Резервтердегі қайта сақтандыру үлесі
208
31 желтоқсан 2013 ж.
(3,114)
Резервтердегі қайта сақтандыру үлесі
(6,685)
31 желтоқсан 2014 ж.
(9,799)
Резервтердегі қайта сақтандыру үлесі
2,437
Еншілес компанияның шығуы
761
31 желтоқсан 2015 ж.
(6,601)
7.  Пайда немесе залал арқылы әділ құны бойынша бағаланатын 
қаржы активтері және міндеттемелері бойынша таза пайда/
(залал)
2015 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
2014 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
2013 ж.  
31 желтоқсанда 
аяқталған жыл 
(млн. теңге)
Саудаға арналған қаржы активтері мен міндеттемелері бойынша 
таза пайдаға/(залалға) жататындар:
Сауда операциялары бойынша іске асырылған пайда/(залал)
1,407
(909)
45
Саудаға арналған қаржы активтерінің әділ құнын түзету кезінде 
туындайтын іске асырылмаған (залал)/пайда
(18,079)
(3,257)
800
Туынды қаржы құралдарымен операциялар бойынша таза пайда/
(залал)
73,670
(26,004)
3,898
Пайда немесе залал арқылы әділ құны бойынша бағаланатын қаржы 
активтері мен міндеттемелері бойынша таза пайданың/(залалдың) 
барлығы
56,998
(30,170)
4,743
 

198
199
ЖЫЛДЫҚ ЕСЕБІ 2015
8. Шетел валютасымен және қымбат металдармен операциялар 
бойынша таза (залал)/пайда

жүктеу/скачать 2,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: