Жылы Шығыстың ғұлама ойшылы Әбу Насыр әл-Фараби (туғанына 1150 жыл) еңбектерінің Тәуелсіз Қазақстанда бағалануы
Абайдың білім, ғылым туралы өлеңдерінің тәрбиелік мәні
жүктеу/скачать 1,03 Mb.
|
| Абайдың білім, ғылым туралы өлеңдерінің тәрбиелік мәні
Абай (Ибраһим) Құнанбаев (1845-1904) — ақын, ағартушы, жазба қазақ әдебиетінің, қазақ әдеби тілінің негізін қалаушы, философ, композитор, аудармашы, саяси қайраткер[1], либералды көзқарасын исламға таяна отырып, орыс және еуропа мәдениетімен жақындасу арқылы қазақ мәдениетін жаңартуды көздеген реформатор. Абай ақындық шығармаларында қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін арқау еткен.[2] Абай Шығыс пен Батыс мәдениеті мен өркениетін жетік білген. Бірқатар әлем ойшылдарының еңбектерімен жақсы таныс болған. Философиялық трактаттар стилінде жазылған «Қара сөздері» - тақырып ауқымдылығымен, дүниетанымдық тереңдігімен, саяси-әлеуметтік салмақтылығымен құнды.[3] Абайдың қай өлеңін, қай қара сөзін алсақ та, астарлы ойы мен идеясынан адамгершілікке тән асыл қасиеттерді (ар, ұят, намыс, иман, ақыл, білім, ғылым және т.б.) бойына дарыта алмаған ел-жұртын сынағанда оны жек көру тұр¬ғы¬сынан емес, керісінше адами рухты сіңіріп өсу керек деген ойды аңғар-тады. Бұл ақынның көпшіліктің іс-қы¬лы¬ғына көңілі толмаған шарасыз күйін байқатады. Адал еңбек, маң-дай тер¬мен емес, байларды аңду, оның малы¬на сұғанақтықпен көзін қада¬ған кемші¬лікті сынға алады. Қазақы тірші¬ліктегі қай¬шылықты өмір көшін, сол кез¬дегі әлеу¬меттік жағдайды сынап, мінейді. Одан арылудың жолы ғылым, білімде екенін ескертіп, ел назарын соған аударады.Абай өз заманындағы жас ұрпаққа, «көкірегі сезімді», көңіл көзі қарақты, ойлы адамдарға үміт артып, оларды өзінің озат мақсат-мұраттарына тар¬туға ұмтылды. Жастардың өнімді ең¬бек етіп, ғылым мен білімге талпынуы, алға қойған мақсатқа жетуде табан¬дылық көрсетуі, міне осындай асыл қасиет¬терді уағыздау Абайдың бүкіл шығар-маларының негізгі идеялық-тақырыптық үзілмес жүйесінің бірі болды. Абай тәрбиелік бағыттағы өлең¬дерінде адамның негізгі эстети¬калық болмысының бастау көзі ғылымды игеруде жатыр, соның пайдасын білуге негізделген дегенді меңзейді. Себе¬бі көкірегі ашық, танымы терең ада쬬ның қабылдауы да жан-жақты, әр нәр¬сеге көңіл бөлгіш, байқағыш, ой түй¬гіш бол¬а¬тыны анық. Абай өз өлең¬дерінде бала тәрбиесінен бастап тұтас ұлт¬тың, халықтың санасына ықпал ету мақ¬¬сатындағы ойларын ортаға салды. Оның тәрбиелік бағыттағы ойлары кең ауқым¬дағы ағартушылық идеяларға ұласты. Бұл тұрғыда Абай ұлттың бір ғана белгілі тобының тілек-мүд¬десі¬не орай идеялық мақсат ұстанған жоқ, тұтас ұлттың, ха¬лықтың болаша¬ғы туралы, күнделікті мұң-мұқтажы, қажетті іс-әрекеті туралы ой қозғады. Халықтың бірде-бір тобын жекелеп алып қарамай, тұтас сөз қылды. Яғни Абай өз халқының бойындағы жаман мінез-құлықты, еңбексіздікті, ғылым¬нан мақрұмдықты сынады. Ол халқын еңбек етуге, ғылымды меңгеру¬ге, адам¬гершілікті болуға үндеді.Абай өзінің өлеңдерінде ерекше мән берген тәрбиелік ойларын қара сөз¬дерінде де жалғастырып, дамыта түседі. Эстетикалық әсері мол өлең өрнегі¬мен жеткізуге тырысқан өнегелік тұжырым¬дарын ақын қара сөздерінде қарапайым тілмен түсіндіріп, халық санасына ықпал етуді көздейді.Қара сөздерінде Абай қазақ халқының ұлттық мінезіндегі, дүниетанымы мен көзқарастарындағы келеңсіз мінез-құлықтық сипаттар мен тар мағынада ғана ұғынылатын ұғым-түсініктерді сын¬ға ала отырып, олардың мақал-мәтел¬дердегі мәнін ашуды мақсат етеді. жүктеу/скачать 1,03 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|