Жылына 4 рет шығады

 
                                                                 
 
 
Хабаршы 
№2- 2015 ж. 
   
 
 
115 
органикалық  бірлігінің  тануына  мүмкіндік  береді,  тәжірибелік  ғылым  дамуының  бағыттарымен 
таныстырады,  ғылыми  зерттеушілік  және  өздік  шеберлік  жұмысына  қызығушылықты  дамытады. 
Компьютерлік  оқыту  жүйелері  зертханалық  сабақтарды  өткізудің  барлық  сатыларында  кең 
қолдануы  мүмкін:  тәжірибені  жоспарлау,  мәліметтерді  өңдеу  мен  талдау,  зерттеу  нәтижелерін 
безендіру. Компьютер оқыту объектісі болмаса, онда оның рөлі ғылыми-зерттеушілік жұмыстарды 
өткізуін қамтамасыз етуге бағытталған. 
Физикалық  процестерді  компьютерлік  модельдеу  электрондық  техниканың  ерекше 
мүмкіндіктерінің  бірі  болып  табылады.  Физикалық  процестерді  модельдеу  өзектілігі  келесі 
жағдайлармен  шартталынады:  экспериментті  жүзеге  асыру  күрделі  техниканы  қажет  ететіндігі 
немесе  мүлде  мүмкін  болмайтындығы.  Сол  уақытта  компьютерлік  техниканы  қолдану  жаңа 
есептерді  құрастырудың  кең  болжамдылығын  ашады,  оларға  күрделі  математикалық  өрнектерді 
талдауды қажет ететін және тек сандық шешімге ие болатын есептерді жатқызуға болады.  
Қазіргі  кезде  компьютерлік  модельдеу  мен  есептеу  тәжірибесі  ғылыми  танымның  жаңа  құралы 
және маңызды әдісіне, сонымен қатар күрделі, сызықты емес жүйелерді зерттеудің қажеттілігінен жаңа 
технологияға  айналып  отыр,  себебі  біздің  қоршаған  әлем  туралы  біліміміз  сызықты  және 
детерминерленген, ал процестер сызықты және стохастикалық болып табылады [2]. 
Компьютерлік  модельдеу  жүйелерінің  артықшылығы  –  олардың  жоғары  интеграциясы  мен 
интерактивтілігі  болып  табылады.  Компьютерлік  орталар  көбінесе  реал  уақыт  режимінде  қызмет 
етеді,  сондықтан  физикалық  процестерді  модельдеу  үшін  қолданбалы  бағдарламалардың, 
графикалық  және  кестелік  процессорларының,  визуалды  және  когнетивтік  орталардың  арнайы 
пакеттері өзекті болып табылады. 
Ақпараттық  компьютерлік  технологиялардың  оқу  үрдісіне  енуі  жаратылыстыну  ғылымы 
бағытындағы пәндер үшін, оқу үрдісіндегі зертханалық жұмыстар жүргізуде аса қажет. Физиканы 
оқыту  үрдісінде  физикалық  тәжірибелер  танымдық  белсенділікті  арттыратын,    әрі    білім  алудың  
маңызды,  шығармашылық  жолы    болып  табылады.    Дәстүрлі  оқыту  формасында  бұл  қажетті 
зертханалық  жұмыстар    кешенін  орындау  барысында  жүзеге  асырылады.  Әрине  физиканы 
меңгеруде  оқу  тәжірибесінің  зертханалық  кабинет  жағдайында  өтуі  аса  маңызды.  Алайда    түрлі 
себептермен  жоспарланған  зертханалық  жұмысты  өткізуге  барлығында  бірдей  мүмкіндік  бола 
бермейді.  Міне,  осы  кезде  виртуалды  зертхана  құру  қажеттілігі  туындайды.  Бұл  тәжірибеші 
әрекетімен  компьютерлік  модельдеу  құралдарын  пайдалану  арқылы  шынайы  құбылысты 
бейнелейтін  виртуалды  орта  болып  табылады.  Компьтерлік  модельдерді    пайдаланып    көзбен 
бақылау  мүмкін  емес,  мысалы,  аса  жоғары  жылдамдықта  немесе  өте  баяу  өтетін,  макро-,  микро-, 
нано- жағдайларда өтетін физикалық құбылыстарды, бағасы қымбат, көлемді, көптеген құрылғылар 
қажет ететін  эксперименттерді, зертханалық жұмыстарды өткізуге мүмкіндік туады [3]. 
Атом  және  атом  ядросының  физикасы  бойынша  зертханалық  жұмыстар  жалпы  физика 
курсының  барлық  бөлімдері  қарастырылып  болғаннан  кейін  өткізіледі.  Зертханалық  жұмыстарды 
өткізу  міндетіне  негізінен  студенттердің  өз  бетімен  жұмыстанулары,  бұрынғы  қалыптасқан 
білімдері  мен  біліктерінің  әрі  қарай  дамытылуы  мен  тереңдеуі,  тым  күрделі  құралдармен  және 
өлшеу әдістерімен танысуы жатады. 
Атом және атом ядросының физикасы бойынша зертханалық жұмыстар «Физика» пәнінің ең 
басты құрамды бөлігі болып табылады.  
Атом және атом ядросының физикасы бойынша зертханалық жұмыстар жасаудың мақсаты: 

 
Студенттердің магнит өрісіндегі зарядталған бөлшектердің трегінің ұзындығы, қалыңдығы, 
қисықтығы бойынша зерттеуге үйрету. Дайын фотосуреттер көмегімен трек бойынша бөлшектерді 
идентифиттеу:  бөлшектің  меншікті  зарядын  есептеуге,  импульсті,  энергияны,  тректің  қисықтық 
радиусын  әртүрлі  өлшеу  әдістерін  пайдалана  отырып,  бөлшек  зарядының  таңбасын  анықтауға, 
импульстің және энергияның сақталу заңына сәйкес жанама соқтығысуларды есептеу. 

 
Микробөлшектерді  сипаттайтын  физикалық  өлшемдерді  өлшеу  үшін  практикалық 
дағдылары мен зияткерлік іскерліктерін қалыптастыруды  жалғастыру. 

 
Студенттердің  фотосуреттердегі  тректердің  анализінен    алынған  мәліметтерді  жалпылау 
және жүйелеу қабілеттерін дамыту, қорытындылауды қалыптастыру, дәлелдемелерді жинақтау. 

 
Микроәлемнің 
құбылыстарын 
және 
қасиеттерінің 
дүниетанымдық 
идеяларын 
қалыптастыруды жалғастыру. Студенттердің микроәлем құбылыстарының танымдылығында себеп-
салдарлы  байланыстарын  анықтауға,  ғылым  және  техника  үшін  микробъектілер  туралы 
мәліметтердің мағынасын ашуға үйрету. 
Атом  физикасының  зертханалық  практикумы  бойынша  спецификалық  ерекшелігі  болып 
күрделі физикалық құралдарды пайдалануды қажет ететін оның субмикролық және субнанометрлік 

 
                                                                 
 
 
Хабаршы 
№2- 2015 ж. 
   
 
 
116 
деңгейі болып табылады [3]. 
Сондықтан,  кванттық  сипаттағы  көптеген  құбылыстар  мен  эффектілерді  бақылау 
эксперимент  арқылы  және  құралдармен  демонстрациялау  мүмкін  емес.  Көптеген  мектептерде, 
ЖОО-да  «атом  және  атом  ядросының  физикасы»  бөлімі  бойынша  құралдар  жеткіліксіз.  Осыған 
байланысты атомдық физика  бойынша зертханалық практикум арнайы құралдар арқылы алынған 
бөлшектердің тректерінің фотографиясымен және компьютерлік модельдер арқылы өткізіледі. 
Бұл  мақалада  студенттерге,  магистранттарға,  мектеп  мұғалімдеріне  көмекші  құрал  ретінде-
оқушылардың  [14]  ресурсын  пайдаланып  арнайы  құралдар  арқылы  алынған  бөлшектердің 
тректерінің фотографиясымен және компьютерлік зертханалық жұмыстарды ұйымдастыруда қандай 
тапсырмалар беруге болатынын ұсынамыз. 
Фотоэффект.  Фотоэффект  құбылысының  ашылуы  физика  ғылымының  дамуында  аса 
маңызды рөл атқарды. Кванттық физика саласы қарқынды дамып, көптеген құпиялар айқындалды. 
Фотоэффект  тақырыбын  түсіндіру  және  тақырыпты  бекітуде  компьютерлік  модель  арқылы 
тәжірибе  демонстрациялау,  компьютермен  тексеруге  арналған  есептерді  шығаруды,  тәжірибелік, 
зерттеулік, ізденістік тапсырмаларды білім алушылардың өздері орындағаны тиімді. 
Фотоэффект  құбылысы  туралы  қысқаша  мәліметтер  (құбылыстың  ашылу  тарихы,  физика 
дамуындағы рөлі, Эйнштейн гипотезасы мен формуласы, т.т.) берілгеннен кейін нақты тәжірибені 
компьютерлік  модельде  көрсету  қажет  (1-сурет):  катодтан  ұшып  шығатын  фотоэлектрондар 
санының  фототок  шамасының  анод  пен  катод  арасындағы  кернеуге  тәуелділігін  және 
фотоэлементке түсетін жарықтың толқын ұзындығын (энергиясын) өзгерте отырып, бұл тәуелділікті 
зерттеу, фотоэффектінің қызыл шегін анықтау. Оқытушы жарық әсерінен электрондардың металдан 
шығуының қызыл шегі болатынын демонстрация нәтижесінде нақты көрсетуі қажет. 
 
 
 
1-сурет. Фотоэффект құбылысын модельдеу.
 
 
Вильсон камерасы. Жұмысты орындамас бұрын Вильсон камерасының жұмыс принципімен 
таныстыратын  арнайы  көрсетілім  және  компьютерлік  модель  көрсетіледі.  Төменде  Вильсон 
камерасынан  алынған  зарядталған  бөлшектің  трегі  берілген.  Бұл  модель  арқылы  зарядталған 
бөлшектің  траекториясын  көруге,  траекториясының  радиусын  анықтап,  оның  жылдамдығын 
есептеуге болады (2-сурет).  
 

 
                                                                 
 
 
Хабаршы 
№2- 2015 ж. 
   
 
 
117 
 
 
2-сурет. Вильсон камерасы арқылы алынған зарядталған бөлшектің траекториясы. 
 
Төмендегі  компьютерлік  модель  арқылы  магнит  өрісіне  орналастырылған  Вильсон 
камерасынан әртүрлі бөлшектердің (α-бөлшек, β-бөлшек, γ-бөлшек және протон) жылдамдықтарын 
және  магнит  индукциясының  мәнін  өзгерте  отырып,  осы  бөлшектердің  траекториясын  көруге 
болады (3-сурет). 
 
 
3-сурет. Вильсон камерасы арқылы зарядталған бөлшектің траекториясын модельдеу. 
 
Ғылыми  арнайы  құралдар  арқылы  алынған  магнит  өрісіне  орналастырылған  Вильсон 
камерасындағы  зарядталған  бөлшек  трегінің  фотографиясы  арқылы  да  зертханалық  жұмыстар 
орныдауға беріледі. 
Ядролық  физикада  бұндай  фотографиялар  көмегімен  алынған  зерттеулердің  үлкен  маңызы 
бар:  олар  жаңа  элементар  бөлшектердің  ашылуына  әкеледі,  ядро  құрамын  анықтауға,  ғарыштық 
сәулелердің табиғатын білуге көмектесті және т.б. 
Әдістемелік  тұрғыдан  иондаушы  бөлшектердің  тректерінің  фотосуреттерін  қолдану  атом 
ядросы  физикасын  оқу  кезінде  көрнекілік  құрал  ретінде  маңызды.  Атап  айтқанда,  бұл  жағдайда 
білім  алушылар  ғылыми  құжаттар  бойынша  ядролық  құбылыстармен  танысады,  ғылыми 
тәжірибелерде  қолданған  және  ғылыми  ашылулар  жасалған  фотографияларды  талдайды.  Ғылыми 
зерттеулерден  алынған  мәліметтерді  қолдану  лабораториялық  практикумның  әдістемелік 
құндылығын арттырады (4-сурет). 
 

 
                                                                 
 
 
Хабаршы 
№2- 2015 ж. 
   
 
 
118 
 
 
4-сурет. Магнит өрісіне орналастырылған Вильсон камерасындағы зарядталған бөлшектердің 
трегінің фотографиясы. 
 
Фотографияларды демонстрациялау және оны талдау бойынша өзіндік жұмыстар «Атом және 
атом  ядросы  физикасы»  курсын  меңгеруге  көмектесіп  қоймай,  сонымен  қатар  осыған  дейінгі 
оқылған  мәселелерді,  магнит  өрісіндегі  бөлшектердің  ионизациясын,  қозғалысын,  Лоренц  күшін, 
энергияның және импульстің сақталу заңдарын және т.б. қайталауға мүмкіндік береді. 
Практика  көрсеткендей,  берілген  бағдарламалармен  жұмыс  істеу  студентте  берілген  пәнге 
терең қызығушылықтың дамуына, физикалық құбылысты толықтай түсінуге ықпалын тигізеді, яғни 
оқытудың  классикалық  сұлбасын  толықтыра  түседі.  Қарастырылатын  бағдарламалық  өңдеулердің 
алдына келесі есептер қойылды: негізгі физикалық заңдарды, олардың логикалық және себеп-салдар 
байланыстарын  түсінуге;  әр  түрлі  физикалық  сипаттамалардың  өзара  байланысын  орнатуға, 
объекттің  табиғи  тәртібі,  аналитикалық  тәуелділіктер  мен  олардың  графикалық  бейнелеуімен 
арасындағы  сәйкестікті  орнатуға  мүмкіншілік  жасау  болып  табылады.  Компьютерлік  технология 
физикалық  объектілер,  процестер  мен  эффекттердің  математикалық  модельдерімен  еркін 
манипуляциялардың мүмкіндіктеріне ие болатын интерактивті орта болып есептелінеді. 
Компьютерлік  модельдер  физикалық  эксперименттер  мен  құбылыстарды  көрнекі 
динамикалық  иллюстрациялауға,  нақты  эксперименттерде  бақылауға  болмайтын  құбылыстарды 
көруге мүмкіндік береді. Оқыту процесіне компьютерлік енгізу физикалық процестердің өңделген 
модельдер,  яғни  виртуальдық  модельдеу  негізінде  демонстрациялық  қана  емес,  сонымен  бірге 
зерттеушілік-конструкторлық  жұмыстарды  орындауға  болады.  Шынында,  көлемі  күннен-күнге 
артатын  ақпарат  пен  сапалы  және  терең  білімді  қамтамасыз  ету  арасында,  маманды  көп  кәсіпті 
даярлауға  есептелінген  ақпараттық  ортаны  құру  мен  әдістемелік  қамсызданудың  жоқтылығы 
арасында, білімнің іргелі және қолданбалы есепке есептелінген мамандардың көп қырлы, кәсіптік 
қызығушылығы  арасында  пайда  болған  қарама-қайшылықтарды  жеңу  үшін    реалды  шешу  жол 
болып табылады. 
 
Әдебиеттер: 
1.
 
Официальный сайт Президента РК  Послания Президента народу. http://www.akorda.kz.  
2.
 
Физикалық 
оқу 
эксперименті 
арқылы 
оқушылардың 
танымдық 
ізденімпаздығын  қалыптастыру.  //  Қазақстан  жоғарғы  мектебі.  –  2008.  –  №4.  –  Б. 
5 2  -5 4 .  
3.
 
Демина М.Ю., Ванеев А.В., Столыпко В.А. Лабораторная работа по физике «Определение 
периода полураспада и постоянной распада химического элемента» с применением компьютерного 
моделирования  //  Всероссийский  научно-технический  информационный  центр. –  2003. –  №5. –  С. 
102-1 04 .  
 
Искалиева А.У., Кажмуханова Г.Ш. 
Применение компьютерного моделирования в лабораторном практикуме по                                     

 
                                                                 
 
 
Хабаршы 
№2- 2015 ж. 
   
 
 
119 
атомной и ядерной физике 
В  статье  представлены  компьютерные  лабораторные  работы  по  физике  атома.  С  помощью 
компьютера  можно  моделировать  исследуемый  процесс,  собирать  модель  лабораторной  установки, 
проводить  экспериментальные  исследования,  обрабатывать  результаты  эксперимента  и  выполнять  еще 
целый ряд многочисленных действий, выполнение которых в стандартном натурном эксперименте либо 
затруднено, либо просто невозможно. 
Ключевые  слова:  образование,  компьютерное  моделирование,  процесс,  лабораторные  работы, 
атом, физика, фотоэффект. 
 
Iskalieva A.U., Kazhmuhanova G.Sh. 
Computer simulation in laboratory workshop on atomic and nuclear physics 
The paper presents the computer laboratory works on physics of the atom. Using a computer can simulate 
the  process  under  study,  collect  model  laboratory  equipment  to  conduct  experimental  research,  process  the 
results  of  the  experiment  and  perform  a  whole  series  of  multiple  actions,  the  implementation  of  which  in  the 
standard full-scale experiment either difficult or impossible. 
Keywords: education, computer modeling, process, laboratory work, atomic, physics, photoelectric. 
 
 
 
 
УДК: 378.2  
 
Айманова Е.Е. – магистр педагогических наук, преподаватель, 
ЗКГУ им. М.Утемисова, E-mail: ersin.aymanova@mail.ru  
Искалиев Д.Ж. – магистр географических наук, преподаватель, 
ЗКГУ им. М.Утемисова, (г.Уральск, Казахстан), E-mail: iskaliyev84@mail.ru 
 
 
ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ФОРМИРОВАНИИ СПЕЦИАЛИСТА  
С ВЫСШИМ ГЕОГРАФИЧЕСКИМ ОБРАЗОВАНИЕМ 
 
Аннотация. В данной статье рассматривается роль современных информационных технологии в 
образовательном процессе. Представляется об интернете не только как об источнике информации, а как 
возможности общаться, обмениваться опытом, совместно решать общие проблемы, но и самое главное в 
нем  –  доступ  к  информации.  Также  актуализируется  внедрения  современных  информационно-
коммуникационных технологий обучения в вузах Казахстана. 
Ключевые  слова:  Интернет,  информационные  технологии,  интернет-обучение,  открытое 
образование, мобильное обучение, интернет-ресурсы, геоинформационные технологии, кейс-технологии, 
информационная культура. 
 
Объяснять  значение  и  роль  Интернета  современному  человеку,  тем  более  получающему 
образование  не  надо.  Всемирная  информационная  сеть  уже  давно  является  неотъемлемой  частью 
профессиональной,  культурной  жизни  и  быта  нашего  современика.  Интернет  сформировался  во 
второй половине ХХ в. в научной среде, как альтернативное средство распределенного хранения и 
передачи информации ограниченному кругу получателей на случай развития негативного сценария 
холодной  войны.  К  концу  века  он  стал  целым  явлением,  элементом  современной  жизни.  Как  все 
гениальное и эпохальное, появлявшиеся в истории человечества и менявшее ее ход, интернет стал 
явлением «selfmade». Предоставляя легкий доступ к цифровой информации, со временем Интернет 
фактический  сделал  цифровую  информацию  каждодневной  потребностью,  тем  самым  увеличивая 
свою значимость. 3 июня 2011 года была принята резолюция ООН, признающая доступ в Интернет 
базовым  правом  человека.  Таким  образом,  отключение  тех  или  иных  регионов  от  Интернета 
является  нарушением  прав  человека.  К  30  июня  2012  года  число  пользователей,  регулярно 
использующих  Интернет,  составило  более  чем  2,4 млрд.  человек,  то  есть  более  трети  населения 
Земли пользовалось услугами Интернета.  
Глобальная  сеть  наиболее  распространена  в  так  называемых  развитых  странах  Севера,  а 
доступность  Сети  для  населения  бедного  Юга  ограничивается  количеством  персональных 
компьютеров  и  общей  инфраструктурной  отсталостью.  Крупнейщие  IT-корпорации  такие  как 

 
                                                                 
 
 
Хабаршы 
№2- 2015 ж. 
   
 
 
120 
Google, Microsoft уже предпринимают мера к тому чтобы повысить доступность интернет-контента 
в любой точке мира, в не зависисмости от наличия наземной инфраструктуры. 
Мы  живем  в  век  информации,  в  век,  когда  происходит  компьютерная  революция.  Мы 
являемся свидетелями того, что компьютеры, уже занявшие прочные позиции во многих областях 
современной  жизни,  быстро  проникают  в  образовательную  среду.  Тема  внедрения  технических  и 
автоматизирующих средств в образовательную сферу стала особенно актуальной в наши дни. 
Распространение  сетей,  и  Интернета  в  частности,  дает  огромные    возможности.  Но  какие 
именно  -  мало  кто  представляет.  Интернет,  или  всемирная  сеть  -  это  колоссальный  источник 
информации,  возможность  общаться,  обмениваться  опытом,  совместно  решать  общие  проблемы. 
Но, на наш взгляд, главное в нем – доступ к информации. 
Аналитики  считают,  что  информация  в  следующем  веке  будет  главным  богатством  стран. 
Именно в ускоренном развитии информационных технологий, а не в мощи пушек и в богатстве недр 
западные политики, стоящие у власти, видят ту основу, которая обеспечит их странам конкурентное 
преимущество и стабильное развитие в будущем. Поэтому "гонка за мозгами" приняла в компаниях 
колоссальный  размах.  Информационные  технологии  массированно  внедряются  в  производство,  и 
уже в отношении любой отрасли немыслимо говорить о грамотном специалисте, если он не владеет 
It-технологиями. 
Если  десять-пятнадцать  лет  назад  к  дистанционному  образованию  относились  преиму-
щественно  настороженно,  как  это  делается  в  отношении  всего  нового,  то  сегодня  «электронное 
обучение» становится нормой и начинает серьезно конкурировать с традиционными формами полу-
чения высшего образования. 
На  современном  этапе  внедрения  интернет-обучения  актуальными  являются  два  основных 
понятия: открытость и мобильность [1]. 

жүктеу/скачать 6,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: