7 Пререквизиттер Бұл пәнді оқу үшін келесі пәндерді меңгеру қажет: математика, физика, химия, өндірістік практика.
8 Постреквизиттер «Геология негіздері» пәнін оқу барысында алған білімдері келесі пәндерді игеруде қолданылады: Тау-кен өндіруші кәсіпорындардың құрылысы / Тау-кен кәсіпорындарының жерасты кеңістігін пайдалану.
9 Пәннің тақырыптық жоспары
Бөлімнің атауы, (тақырыптар)
Сабақ түрлері бойынша еңбек көлемділігі, сағ.
Дәрістер
практи-калық
зертханалық
СОӨЖ
СӨЖ
1 Кіріспе: Геология ғылымдар жүйесі ретінде. Пәннің негізгі міндеттері және зерттеу әдістері. Геологияның бірқатар жеке пәндерге бөлінуі және геологияның басқа жаратылыстану ғылымдарымен: биология, физика, механика, химия, математикамен байланысы. Пәннің мазмұны мен міндеттері: пайдалы қазбалардың, тау жыныстарының және минералдардың алуан әлемінің қалыптасу көзі ретінде геология саласындағы теориялық және практикалық білім негіздерін меңгеру.
4
-
-
2
11
2 Жер қыртысы: Жер шарының құрылымы. Жер фигурасы, өлшемдері, массасы. Жердің гравитациялық және магниттік өрістері. Қысым және оның тереңдікте өзгеруі. Жердің температурасы, оның тереңдікке байланысты өзгеруі. Жердің жылу энергиясының көздері. Әртүрлі құрылымдық аймақтардағы геотермиялық градиент, геотермиялық қадам және жылу ағыны. Жердің қабықтары: атмосфера, гидросфера, биосфера, жер қыртысы, мантия. Жер ядросының құрылымы. Жер қыртысының, мантияның және жер ядросының терең қабаттарын зерттеудің геофизикалық әдістері.
Мантия мен Жер ядросының құрылымы, құрамы және агрегаттық күйі туралы идея. Литосфера және астеносфера. Тау жыныстарының жасын және геохронологиялық кестені анықтау: геологиялық хронология, Салыстырмалы геохронология. Ежелгі органикалық дүние эволюциясы. Палеонтологиялық әдіс, оның әртүрлі геологиялық қималарды салыстырудағы маңызы. Қазба ағзалар туралы түсінік. Абсолютті геохронология. Радиоактивті ыдырау құбылысы негізінде тау жыныстарының абсолютті жасын анықтау әдістерінің жалпы сипаттамасы. Көрсетілген әдістер қолданылатын уақыт ауқымдары. Геохронологиялық шкала (геологиялық уақыт шкаласы) және сәйкес стратиграфиялық шкала (тау жыныстарының бөлінуі). Жердің абсолютті жасы және ең ежелгі тау жыныстары. Геологиялық карталар мен қималар.
4
4
-
4
12
3 Жер бедері туралы жалпы мәліметтер: эндогендік және экзогендік күштердің әрекетінен пайда болатын жер бедері. Жер бедерінің пішіндерін құрайтын жер үсті және жер асты суларының геологиялық белсенділігін талдау. Суффузия, көшкін, шөгінді, шөгу, құм, карст.
4
3
-
2
14
4 Эндогендік процестер және олардың рельефке әсері. Магматизм, оның геологиялық және рельеф түзуші маңызы. Ішкі динамиканың процестері (эндогендік) және олардың көріну формалары. тектоникалық қозғалыстар. Жер сілкінісі, магматизм, метаморфизм. Сыртқы динамиканың процестері (экзогендік): үгілу, жер бетіндегі уақытша және тұрақты су ағындарының, жер асты суларының, мұздықтардың, желдің, теңіздердің және мұхиттардың белсенділігі. Эндогендік және экзогендік процестердің өзара әрекеттесу нәтижесінде жер бетінің рельефі. Актуализм әдісі, оның артықшылықтары, кемшіліктері және шектеулері.
4
2
-
2
12
5 Экзогендік процестер және олардан туындаған жер бедері. Желдену процестері. Желдену процестердің мәні мен бағыты. әсер етуші агенттер. Климаттың рөлі. Физикалық тозу және оның себептері. Химиялық тотығу. Химиялық үгілу факторлары. Желдену процестердегі органикалық дүниенің рөлі. Желдену процестерді аудандастыру. Жер қыртысы тарихи қалыптасқан және өзара байланысты табиғи кешен ретінде. Ежелгі үгілу қабықтары. Жер қыртысының тозуына байланысты минералдар. Флювиальды процестер және жер бедері. Өзен ағындарының геологиялық белсенділігі. Эрозия терең, бүйірлік және кері (регрессивті). Бос материалды тасымалдау және жинақтау. Аллювий – континенттік шөгінділердің ең маңызды генетикалық түрлерінің бірі. Өзендердің иілісі (меандрлары). Старицалар. Жайылма және жайылма үсті террассалары, олардың алуан түрлері. Пайдалы қазбалардың аллювиалды шөгінділері. Суффозиялық-карсттық рельеф. Карст процестері. Гляциалды-нивальды және флювиогляциалды рельеф. Мұздықтардың геологиялық белсенділігі. Мұздықтардың жойқын жұмысы (эксарация). Тау жыныстарының сынықтарын тасымалдау. Детриттік материалдың жиналуы. Мореналар және олардың түрлері. Су-мұздық кен орындары. Жер тарихындағы ежелгі мұз басулар. Тиллиттер. Мұзданудың себептері.
4
2
-
2
12
6 Криогенді жер бедері. Литосфераның мұздатылған аймағындағы геологиялық процестер (мәңгілік тоң аймақ). Криогендік құрылым мен қалыңдық. Криогендік мәңгі тоң-геологиялық процестер. Эол рельефі. Желдің геологиялық белсенділігі. Дефляция, коррозия, тасымалдау және жинақтау. Эол шөгінділері және жер бедері. Беткейлердегі гравитациялық процестер және олардың түрлері. Коллювий – континенттік шөгінділердің генетикалық түрі. Құрлық пен мұхит түбінің морфологиялық сипаттамасы: қайраң, континенттік беткей және мұхит түбі. Мұхиттар мен теңіздердің геологиялық белсенділігі. Дүниежүзілік мұхит туралы жалпы мәлімет. Мұхит түбінің бедері. Теңіздің жұмысы - абразия (жойылу), акваторияға таралуы және шөгінді материалдың дифференциациясы, жинақталуы. Теңіздер мен мұхиттарда шөгу (седиментогенез). Шөгінділердің әртүрлі генетикалық түрлері. Терригендік, органогендік, хемогендік, вулканогендік. Рифтер, олардың пайда болу жағдайлары. Турбидиттер және олардың түзілуі. Мұхиттардағы қазіргі кен орындарының қалыптасуы, «қара түтіншілер». Фация туралы түсінік және олардың геологиялық даму тарихын білудегі маңызы. Шөгінді жыныстардағы постдиагенетикалық өзгерістер. Катагенез, метагенез, гипергенез. Шөгінді жыныстармен байланысты пайдалы қазбалар. Органикалық заттардың жинақталуы және оның мұнай мен газға айналу шарттары.
4
2
-
2
12
7 Жердің даму тарихы және рельеф. Тектоносфера және оның құрылымы. Литосфера және астеносфера. Жер қыртысының қабаттасуы. Материктер мен мұхиттар жер қыртысының негізгі құрылымдық элементтері ретінде. Мұхит жоғары дәрежелі құрылымдық элемент ретінде. Орта мұхит жоталары, олардың құрылымы. Рифт зоналары және магматизм, трансформациялар, мұхиттық плиталар. Материктер жоғары ретті құрылымдық элемент ретінде. Ежелгі (континенттік) платформалар мен қатпарлы белдеулер. Континенттік платформалар: негізгі құрылымдық элементтері, дамуы, іргетасы, жамылғысы. Ежелгі және жас платформалар арасындағы айырмашылықтар. Бүктелген белдіктер, аймақтар және жүйелер. Таралуы, құрылымының негізгі белгілері. Бүктелген белдіктерді дамыту туралы идеялар. Негізгі ұғымдар. Литосфералық тақта, таралу, трансформациялық. Субдукция, Бениоф сейсмикалық ошақтық аймақтар. Жанартау мен сейсмикалықтың байланысы. Мұхит түбінің жасы. Орта мұхит жоталары, таралу осьтері ретінде рифт аймақтары. Пластинаның қозғалыстары және олардың мүмкін механизмі. Эпиплатформалық орогендік белдеулер мен аймақтар, олардың құрылымы, даму ерекшеліктері және жасы. Континенттік рифтер мен жанартаулар. Жер қыртысының даму себептері мен заңдылықтары туралы негізгі түсініктер. Жер қыртысының геологиялық тарихының негізгі кезеңдері.
