Жұмыс бағдарламасы 051102 «Қоғамдық денсаулық сақтау» мамандығына арналған мжмббс негізінде құрастырылды, Астана 2006ж
жүктеу/скачать 1,76 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ІІІ) Дәріс тезистері
| ІV) Иллюстрациялы материалдар: берілген
V) Әдебиет: негізгі: қосымша: VІ) Қорытынды сұрақтары (кері байланысы): Қантты диабетке анықтама беріңіз. Қантты диабеттің екі негізгі түрін атаңыз. ИТҚД дамуын жоғарылатаны әсер етуші қандай факторлар бар? №7 І) Тақырыбы: Онкологиялық аурулар. Эпидемиологиясы. Әлеуметтік мәні. ІІ) Мақсаты: Студентерге негізгі онкологиялық ауруларды түсіндіру, құжаттарды толтыру, алдын – алу шаралары мен емдеуді түсіндіру. ІІІ) Дәріс тезистері: Обыр ауруы бүкіл әлемдегі өлім-жітім себептерінің арасында бірінші орынды алады, Қазақстанда да жағдай осындай. Зерттеуші-ғалымдардың деректері бойынша, елімізде жылына 30 мыңнан астам адам обырдың құрығына ілінеді екен. Соның тең жартысы, яғни 15 мыңы дәрігерге кешігіп келгендіктен, ажал құшатын көрінеді. 2009 жылы алғашқы рет Қазақстанда қатерлі ісік ауруларына шалдығушылық қанайналым жүйесі ауруларынан кейін екінші орынға шықты, 100 мың халыққа шаққанда 112,8 құрады. Онкологиялық патология құрылымы өзгерді. Осылай, 2004-2008 жылдары онкологиялық ауруларға шалдығу құрылымында тері обыры мен меланоманың салыстырмалы үлесі айтарлықтай артқан - 9,2%-дан 11,3%-ға дейін. Сарапшылардың пікірінше, қазіргі уақытта қатерлі ісік ауруларының пайда болу себептері белгілі болды, бұл жаңа оқиғалардың шамамен үштен бірінің алдын алуға мүмкіндік береді. Қатерлі ісік ерте кезеңде анықталған жағдайда, емдеу сәтті өтуі мүмкін.Обырды ерте анықтауды жақсарту да онкологиялық аурулармен күресуде негізгі жайт болып табылады. Халықтың ақпараттандырылу деңгейі мен медициналық сауатын арттыру үшін бұқаралық ақпарат құралдарында онкология мәселелерін барынша кеңінен жариялау қажет. Обыр неғұрлым ертерек анықталған болса, оны емдеу үміті соғұрлым көбірек болады. Дамыған елдерде обырдың тері, жатыр мойнағы, сүт безі, қуықасты безі, жуан ішек обыры сияқты түрлерінен болған өлім-жітімді төмендету тұрғындарға жаппай скрининг өткізу бойынша мамандандырылған бағдарламалардың нәтижесі болып табылады. Өкпе карциномасының басым көпшілігі бронхтық әпителийден, ал біразы альвеолалық әпителийден өнеді. Дүние жүзіндегі қатерлі ісіктермен сырқаттанудың және өлім-жітімнің көбею қарқыны бойынша өкпе карциномасы 1981 жылдан бастап бірінші орынға шықты. Онымен сырқаттану және одан болатын өлім-жітім, әсіресе, әкономикасы өркендеген елдерде жоғары. Мысалы, 1985-87 жылдары ¥лы Британияда әр миллион тұрғынның 1068-і сырқаттанса, Шотландияда - 1158-і, Венгрияда 990-і сыркаттанған. Көбіне жасы 40-60-тардағы ер адамдар аурады. Этиологиясы. Өкпе карциномасын дамытатын себеп әлі нақты анықталмаған. Көбі канцерогендік заттардың (никель, кобальт, темір, тау-кен өндірістеріндегі заттар, автокөлік түтіні, хош иісті заттар) әсерінен өрбиді. Бұл аурумен сыркаттакгандардың 90%-тейі темекі шегетіндер. Өкпенің шеттік (перифериялык) карциномасын дамыта- тын себелтердің ішінде қан мен лимфа арнасына өтіп әсер ететін кан-церогеңдердің маңызы зор. Өкпе карциномасы созылмалы бронхит, созылмапы пневмония, бронхәктаздар мен пневмосклероз сияқты өкпенің бейспецификалық ауруларымен сырқаттардың арасында өте жиі кездеседі. Патогенезі. Өкпе карциномасының 90%-тейі басты бронхы мен оның 1, 2, 3-ші ретті тармактарының әпителиінен туындайды; оң жақ өкпе жиі закымдалады. Көбіне өкпенің у-шында дамып, ортаңғы және төменгі бөлімдерінде сиректеу кездеседі. Бронхтың ішкі бетін куалай өсіп, ауа өтуіне кедергі жасайды. Бронхтың төңірегіне (медиастенум, лимфалық бездерге) жайылуы мүмкін. Өкпеде карциноманьщ көбіне жайпақ клеткалы (плоскоклеточная) гистолоғиялык түрі дамиды, біразы безді клеткалы (аденокарцинома) және ұсақ клеткалы да бо-лады. Бронх бітелсе, өкпенің оған қатысты бөлімі қабысып, кішірейтеді немесе медиастенумдегі кұрылымдар кысылып, ығысты-рылады. Сөйтіп, өкпенің зақымды аймағында кабыну процесінің өрістеуіне жағдай туады. Карцинома өкпедегі не оның маңындағы қан тамырларына жайылса, қан кетіп, науқас қансырауы мүмкін. Лимфа арнасы арқылы регионарлық лимфа бездері мен плевраға тараса, гоіевралық қуыста ұйымалы (серозный), ү_йымалы-геморрагиялы қан-ды қабыну дамиды. Бүл ісік бауыр, ми, сүйек кемігі сияқты басқа ағ-заларға да жиі жайылады. Клиникалық бейнесі. Көбіне аурудың алғашқы белгісі - жөтел (наукастардың 70%-інде байкалады). Кейін өкпе қабысып, катаяды. Ісік бездерге жайылып, басты кеңірдек тарамын (буфуркациясын) тітіркендіргенде, жөтел ұзақ әрі үхтамалы болады. Алғашқыда жөтел қү.рғак, кейін бронхтар қабынса, қақырық бөлінеді. Қақырыққа кан араласуы немесе жөтелгенде қан кетуі мүмкін. Плевра қабынса, науқастың кеудесінің закымды бөлігі ауруы мүмкін. Ісік қабырға мен омыртқаға жайылса, ауырсыну сезімі өте катты болады. Ателектаз қалыптасса, плевралык куыска сұйықтық жичалса немесе медиастенумдегі қүрылымдар жаншылса, наукас ентігеді. Жоғарғы куыс вена ісікпен жаншылса, кеуденің бетіндегі тамырлар тарамдары білеуленіп көрінеді. Рентгенмен кеудеге жиналған сұйыктық аныкталуы мүмкін (гидроторакс). Кейде геморрагиялы сү.йыктықтан карциномалық клеткалар табылады. Қабыну процесі косарланса, гемограммада лейкоциттер көбейіп, ӘТЖ артады. анемия анықталады. Өкпенің жоғарғы және ортаңғы бөліміндегі карцинома орналасқан жерлер қарайып, кішірейеді. Томограммада бронхтың "шорт кесіліп" кіщірейген бөлігі ғана көрінеді. Карцинома басты бронхта дамығанда өкпе солып қабысады, сондықтан медиастенумдегі кұрылымдар акаулы жаққа карай ығысады. Өкпе ұзақ қабынып, процесс лимфалык бездерге жайылганда бронхәктаздар калыптасады. Бронхтың та-рылғанын анықтауда томография мен бронхография тәсілдерінің үлкен маңызы бар. Өкпенің шеттік (перифериялық) карциномасының көлемі 1-5 см.-дей болады. Кейін ісік шіріп, ателектаз қалыптасады. Әдетте, рентгендік тәсілді бронхоскопиямен толықтыру қажет. Өйткені, ісіктің орны мен аумағын ғана біліп қоймай, биоптат алып, морфологиялық тәсілмен оның гистологиялық түрін де анықтау міндет. Сонымен бронхоскопия карциноманың өсу бағытын (әндо-немесе әкзофитті), бронхтағы қабыну процесінің сипатын, бронхтың қозғалыс мүмкіндігі мен кілегейлі қабығындағы басқа да өзгерістерді анықтауда тиімді. Медиастинскопияның хирургиялық емді қолдану мәселесін шешуде көмегі бар. Диагнозы және дифференциалды диагнозы. Өкпе карцинома-сының "алғашқы кезеңінде" науқастың жалпы ахуалы аса өзгермейді, сондықтан оны анықтау қиын болады. Науқас әдетте құрғак жөтел мен кеудесі ауратынын айтады. Осы кезде науқаспен тыңғылықты сұқбаттасудың ерекше маңызы бар. Бронхы тарылып, өкпеде ателектаз бен бронхәктаздар калыптасуы, тұрақты жөтел мен қанды қақы-рық бөлінуі, кеуде аурып, дене қызуының сипатында ерекшелік болады, рентгендік бейнесінде карциномалық қуыстың іргесі тегіс болмайды, қабынған аймақ ауқымды, бронхы сұлбасының "қалдығы" кішірек келеді. Өкпе карциномасы мен өкпе туберкулезінде ұқсастық көп (жөтел, қанды қакырық, дене қызуының көтерЬіуі). Диагнозды ажырату барысында рентген мен әндоскопиялық тәсілдерді катар қолданып, қақырыктан микробактерияларды іздеп, туберкулинді сынақ жасалынады. Туберкулезге карсы колданылатын арнайы емнің нәтижесін талдау да таяныш. Плевра карциноматозының туберкулездік плевриттерден айыр-машылыктары - плевралық куысқа қанды сұйықтык жиналып, оның кұрамынан цитологиялық тәсілмен ісік клеткалары табылады, медиа-стенумдық кұрылымдар карциномалы жақка ығысады. Өкпе карциномасын липома, бронхтық хондрома, гемангиома, гемартромалар сиякты қатерсіз ісіктерден ажыратуда карциноманың тез өсетінін және наукастар көбіне шағым айтпайтынын ескерген жөн. Қатерсіз ісіктердің төңірегінде қабыну процесі (пневмония) өрістей қоймайды. Шешім бронхоскопия мен гистологиялық деректерге негізделеді. Өкпе эхиноқоккозы лабораториялык сынақ арқылы аныкталады. Лимфагранулематоз әдетте медиастенумдык лимфа бездерін зақымдайды және оның өзіндік гистологиялық бейнесі бар. жүктеу/скачать 1,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|