Жобаны орындау бойынша есеп
КӚЛЕҢКЕЛІ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ЗАҢСЫЗ ТАСЫМАЛДАУ
жүктеу/скачать 0,94 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жолаушылар автомобиль кӛлігіндегі кӛлеңкелі экономиканың кӛрініс нысандары Кӛлеңкелі экономиканың пайда
КӚЛЕҢКЕЛІ ЭКОНОМИКА ЖӘНЕ ЗАҢСЫЗ ТАСЫМАЛДАУАвтомобиль кӛлігімен қалааралық, облысаралық жолаушылар тасымалы 2011 жылдан бастап қызметтің лицензияланған тҥрі болып табылады. Лицензиялауды енгізудің негізгі себебі заңсыз тасымалдар нарығында қалыптасқан, жолдарда қауіпсіздіктің жоқтығынан, жҧмыс режимінің бҧзылуынан, жҥргізушілерді рейс алдындағы медициналық бақылаудың және кӛлік қҧралдарын техникалық тексерудің болмауынан кӛрініс тапқан жағдай болды. Автомобиль кӛлігіндегі кӛлеңкелі экономика саланы ырықтандыру сәтінен бастап жаппай қалыптаса бастады және осы тасымалдау секторы кәсіпорындарының қаржылық-экономикалық жағдайының қанағаттанарлықсыз болуының себебі бола отырып, кәсіпкерліктің дамуына теріс әсер етуді жалғастыруда. "Заңсыз" термині АТС жеке иелерін тҧрақты емес маршруттар тҥрінде тҧрақты маршруттарда тасымалдауды білдіреді. Кӛліктегі кӛлеңкелі экономиканың негізгі себебі заңнаманың жетілдірілмеуі салдарынан, кӛптеген адамдарды, соның ішінде "ӛзін-ӛзі жҧмыспен қамтығандарды" тартатын ЖК мәртебесін алу арқылы тасымалдау саласының жеңіл қолжетімділігі болып табылады. Бҧл ретте олар маршруттарды пайдалану қҧқығына арналған конкурстарға қатыспайды, ЖАО-мен шарттар жасаспайды, демек тҧрақты маршруттарды пайдаланушыларға қойылатын талаптарды да орындамайды. Заңсыз тасымалдаушылар жол жҥруге неғҧрлым тӛмен тариф белгілей отырып, жолаушылардың бекітілген тҧрақты маршруттардан кетуін қамтамасыз етеді. Кесте 11. Кӛлеңкелі экономика кӛріністерінің тҥрлері
Ескертпе: Қазақстан автокӛлік иелері Одағының деректері Заңсыз тасымалдаушылардың жолаушылар ағынын сарапшылар аймаққа байланысты жалпы кӛлемнің тӛрттен ҥшіне дейін бағалайды. Бҧл қҧбылыс әсіресе Қазақстанның оңтҥстік облыстарында кеңінен дамыған, бірақ пандемия кезеңінде елдің барлық ӛңірлерінде айтарлықтай таралған. Бҧған карантин басталғаннан бері (2020 ж.Наурыз) облысаралық және Халықаралық тасымалдар саласындағы автокәсіпорындар мен автовокзалдардың қызметіне тыйым салу ықпал етті. Тасымалдаушы кәсіпкерлерге либералды кӛзқарас бизнесті қалыптастыру кезінде негіз болды, бірақ саланы жекешелендіруден кейін 25 жылдан астам уақыт ӛтті. Қазақстан ӛтпелі дағдарыс кезеңдерін табысты еңсерді және бҥгінде еліміз әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіру міндетін қойып отыр. Мҧндай ӛршіл міндеттер ӛркениетті еңбек нарығын қҧру және кӛліктегі кӛлеңкелі экономиканы жою кезінде ғана мҥмкін болады. Мемлекет ҥшін залал айқын, бір жағынан, мемлекеттік бюджетке салық аударымдары жетіспейді, екінші жағынан, заңға бағынатын тасымалдаушылардың кірістері тӛмендейді. Тек Нҧр-сҧлтан мен Қарағанды арасында тасымалдаушылардың толық алынбаған табысы жылына 650 млн. теңгеге жетеді. Ел ауқымында кӛлеңкелі нарықтың кірісі миллиардтан астам соманы қҧрайды. ҚР ҦЭМ сарапшыларының бағалауы бойынша кӛлік саласы экономиканың 4 кӛлеңкелі секторының бірі болып табылады. Бҧл ретте "заңсыз иммигранттар" жолаушыларды ешқандай рҧқсатсыз немесе шектеусіз тасымалдауды жҥзеге асырады және УО тарапынан ешқандай қысым кӛрмейді. Қазіргі уақытта пандемия жағдайында, заңға бағынатын тасымалдаушылар мен автовокзалдар тоқтап тҧрған кезде, заңсыз тасымалдаушылар қолданыстағы жолаушылар ағынын басып алып, кез-келген санитарлық ережелерді сақтамай және ЖҚҚ-мен қамтамасыз етпестен ӛз қызметін кеңейтуде. Мысал ретінде Нҧр-сҧлтан-Қарағанды бағытында алынбаған табыстардың кӛлемін есептеу әдістемесін келтіреміз. жүктеу/скачать 0,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|