Жобаны орындау бойынша есеп
Жолаушылар тасымалының қаржы-экономикалық жағдайын талдау
жүктеу/скачать 0,94 Mb.
|
диплом материал
Жолаушылар тасымалының қаржы-экономикалық жағдайын талдауӚңірлік тасымалдаушылар қауымдастығының ақпараты бойынша, жолаушылар автокӛлігінің қаржылық жағдайы нашарлай тҥсуде. Жоғарыда айтылғандай, пандемияға байланысты "қалааралық"жабылды немесе банк алдындағы кҥйде болды. Қаржылық проблемаларға байланысты 2020 жылдың шілдесінде Алматыда "АлматыГазТранс" ЖШС ірі компаниясы жҧмысын тоқтатты. Қыркҥйек айында Қаскелең автобус паркінің жҥргізушілері жалақының кешігуіне байланысты ереуіл ӛткізді. Қаржылық проблемалар тҧрақты инфляция жағдайында тасымалдарды жҥзеге асыруға арналған шығындардың ӛсуімен және қызметтен тҥсетін кірістердің ӛсуінің болмауымен байланысты. Атап айтқанда, жолаушылар кӛлігіндегі жағдайдың нашарлау себептері кәсіпорындардың қызметіне әсер ететін әртҥрлі факторларға байланысты. Тасымалдарға (қалааралық облысаралық және халықаралық тасымалдарға) реттелмейтін тарифі бар жолаушылар тасымалдарында Тарифтердің тӛмен деңгейі теміржол кӛлігімен бәсекелестіктің жоғары дәрежесіне байланысты. Қазақстан темір жолдары желісінің конфигурациясы облысаралық және Халықаралық тасымалдар жҥзеге асырылатын автомобиль жолдары желісінің конфигурациясымен шамамен 80% сәйкес келеді. Жолаушыларды темір жол кӛлігімен тасымалдау бастапқыда автомобиль кӛлігімен тасымалдаудың ӛзіндік қҧны бойынша тӛмен болғандықтан, АЖБ тасымалдаудың осы секторында Тарифтердің тӛмен деңгейін сақтауға мәжбҥр. Нәтижесінде жолаушылар тасымалының осы секторы бойынша кәсіпорындар білікті кадрларды тарта алмайды, АТС жылжымалы қҧрамын уақтылы жаңарта алмайды, ПТБ дамыта алмайды. Салық ауыртпалығын азайту мақсатында кәсіпорындар ӛз қызметін жеке кәсіпкер тҥрінде жҥзеге асыратын шағын бизнес саласына баруды жӛн кӛреді. Сонымен қатар, кӛптеген кәсіпорындар маршруттарды пайдалану қҧқығына арналған конкурстарға қатысып, жеке автобус иелерін жалға алынған кӛліктерді тасымалдауға тартады. Бҧл ретте жҥргізушілердің ауысым алдындағы/ауысымнан кейінгі медициналық тексеруден және кӛлік қҧралдарын техникалық тексеруден ӛтуін бақылау бҧзылады. Әрине, бҧл қҧбылыстардың барлығы тасымалдаудың қауіпсіздігі мен сапасына теріс әсер етеді. Тасымалдауға арналған тарифі реттелетін жолаушылар тасымалы секторында (қалалық, қала маңындағы және облысішілік тасымалдар) әлеуметтік маңызы бар маршруттарда шығындарды субсидиялау іс жҥзінде болмаған кезде ЖАО белгілейтін тарифтердің тӛмен деңгейі ауыр қаржылық-экономикалық жағдайдың негізгі себебі болып табылады. Мәселен, Қазақстанның тҥрлі ӛңірлері бойынша қалалық тасымалдарда орташа есептік тариф 120-дан 275 теңгеге дейін қҧрайды. Сонымен қатар әкімдіктер белгілеген тариф 60-тан 90 теңгеге дейін. Бҧл тарифтер 2012-2014 жылдары белгіленген және сол уақыттан бері ӛзгерген жоқ. Сонымен қатар, жанар-жағар май, қосалқы бӛлшектер бағасының ӛсуіне және ҧлттық валютаның девальвациясына байланысты шығыстар ҥнемі артып келеді. Табыстылықтың тӛмен болуына байланысты автокәсіпорындар шығын баптары бойынша ҥнемдеуге мәжбҥр. Сондықтан жҥргізушілердің, кондукторлардың және жӛндеу жҧмысшыларының жалақысының ӛсуі тежеліп отыр, бҧл білікті кадрлардың экономиканың басқа салаларына кетуіне әкеледі. Техникалық қызмет кӛрсету мен жӛндеу жҥргізуге және ЖҚҚ бойынша алдын алу шараларын жҥргізуге ҥнемдеу тасымалдау қауіпсіздігі мен Халыққа қызмет кӛрсету сапасы деңгейіне теріс әсер етеді. 9-суретте тасымалдарды жҥзеге асыруға арналған шығындардың кейбір елеулі баптары айқындық ҥшін келтірілген. Дереккӛз: Алматы қ. тасымалдаушылар қауымдастығының деректері [3] Сурет 9. Тасымалдарды жүзеге асыруға арналған шығындардың құрылымы Дереккӛз: Қазақстан Автокӛлік одағы талдауы Сурет 10. Тасымалдаушылардың салық аударымдары 2012-2020 жылдар аралығында дизель отынының қҧны екі есе ӛсті. 11- суретте қарастырылып отырған кезеңдегі дизель отыны бағасының динамикасы кӛрсетілген. Дереккӛз: LS материалдары бойынша деректер және kolesa.kz Сурет 11. 2012-2020 жылдардағы дизель отыны бағасының динамикасы Жолаушылардың жол жҥру тарифтерін есептеу және тарифтік комиссия мен Мәслихат отырыстарында есеп айырысуды қорғау кезінде жҥргізушілердің жалақысы жалпы экономиканың барлық салалары бойынша ӛңір бойынша орташа жалақы деңгейінде белгіленеді. 9-кестеде Қазақстан ӛңірлері бойынша орташа жалақы келтіріледі, ал оларды экономиканың басқа секторларының жалақысымен салыстыру ҥшін 10-кестеде салалар бойынша қызметкерлердің орташа жалақысы келтірілген. Кесте 9. 2020 жылы Қазақстанның облыстары бойынша орташа жалақы
жүктеу/скачать 0,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|