Жоспар Кіріспе Жер сілкінісіне түсініктеме. Жер сілкінісінің түрлері. Негізгі бөлім
жүктеу/скачать 136,63 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- .Қортынды бөлім 1.Жер сілкінісі кезіндегі сақтану, қорғану шаралары. Жер сілкінісі
|
Жоспар 1. Кіріспе 1.Жер сілкінісіне түсініктеме. 2. Жер сілкінісінің түрлері. 2. Негізгі бөлім 1. Жер сілкінісіне себептері. 2 Жер сілкінісінің пайда болу ошақтары. 3.Қортынды бөлім 1.Жер сілкінісі кезіндегі сақтану, қорғану шаралары. Жер сілкінісі Жер сілкінісі қорқынышты табиғат құбылысы. Ертеде ол адамдарды жер сілкінісіне себеп болған «Құдайдың қаһарынан» үрейлендірген. Ғылымдардың, негізінен физика мен геологияның дамуымен ғана жер сілкінісінің пайда болуымен байланысты процестердің пердесін көтеру мүмкін болды. Осыдан екі жүз жылдай бұрын, жер сілкіністері туралы ғылым – сейсмология пайда болмай тұрып-ақ көрнекті орыс ғалымы М.В.Ломоносов жер сілкінісі – жер сілкінісі – оның ішкі қабаттарының қалыптасуымен және тереңдіктегі өзгерістермен байланысты жердің ішінде болып жатқан процестердің салдары деп көрсеткен. Тастар. Қазір жер сілкінісі шынымен де сол процестердің ажырамас бөлігі екені дәлелденді.[Е.Ф. Саваренския “Землетрясение и их причины и изучение”] Жер сілкінісі кенеттен пайда болады және қасқағым сәтте өтеді. Жер сілкінісі- бұл жер қыртысында немесе мантияның үстіңгі бөлігінде кенеттен болған қозғалыспен жарылыс нәтижесінде пайда болған және елеулі ауытқу түрінде үлкен қашықтыққа таралатын жер асты дүмпуі мен жер асты қозғалады. Жер қыртысының траекториялық қозғалысын тудыратын жер сілкінісі өте жойқын болып келеді. Жер сілкінісінің барысыеда адамдар қаза болады, үйлер, жолдар, адамдар , көпірлер, каналдар тоғандар мен басқа да инжинерлік ғимараттар, су құбырлары,канализация, электр беру жүйесі қирайды, байланыс бұзылыды. Тау жыныстарынан тау құлайды, адамдарды үрей билейді. Су асты және су жағалауындағы жер сілкінісі кезіндегі теңіз түбінен қозғалыс нәтижесіндегі теңіздің гравитациялық толқындары цунами пайда болып, құрылысқа үлкен жөніндегі бүлінушілік жасайды. Кейбір терминдердің жер сілкіністерін сипаттау үшін жиі қолданылатыны сонша, оларды анықтама үшін осында топтастыру ыңғайлы болады, ал сирек қолданылатын басқалары қажет болған жағдайда енгізіледі. Жер сілкінісі жердің ішкі бөлігін құрайтын материалдың кенеттен ығысуынан болады. Ауысу барлық бағытта сыртқа қарай таралатын және жер бетіне жеткенде жер сілкінісі деп аталатын сезімдерді тудыратын бірқатар толқындарды тудырады. Жер бетінің сейсмикалық көзден тігінен жоғары орналасқан ауданы эпицентр деп аталады. Изосейсмикалық сызық деп итеру күші бірдей болған барлық нүктелер арқылы өтетін қисық сызықты айтады. Жер сілкінісінің жойқын күші оның әсерінен болатын апаттар көпшілікке мәлім. Өйткені Қазақстанның 450 мың шаршы киломертр аумағында жер сілкіну қаупі бар.Бұл аумақта алты млн. халық тұрады.27 қала,400 ден астам елді мекендер бар. Еліміздің қырық процентке жуық өндірістік патенциалы осы аумаққа шоғырланған. Шығыс Қазақстан, Алматы, Жамбыл, Оңтүстік Қазақстан, Қызылорда, Маңғыстау облыстары мен Алматы қаласы сейсмо қауіпті аймақта орналасқан. Онда өнеркәсіптің негізгі қорының отыз проценті шоғырланып, тұрғын үй қорының отыз бестен аса проценті орналасқан. Республика халқының қырық проценті тұрады. Жер сілкінісі қауіпті аумақтарда ірі қалалар мен елді мекендер, гидротехникалық ғимараттар мен зиянды өндірісті өнеркәсіп орындары, жасанды су қоймалары, жарылыс қаупі бар және улы материалдар қоймасы орналасқан. Тұрғын үй алқабының бұзылуымен қатар тізбеленген обьектілердің кейбіреуінің бұзылуы оңалмайтын экологиялық өзгеріске алып келуі мүмкін. Инжинерлік желілермен коммуникациялардың сисмикалық бұзылуы аса қауіпті. Жер сілкінісімен бірге өрт пайда болып, геологиялық ортаның экологиясы бұзылады. Жер сілкінісінің жанама шығыны да орасан зор, өндірістік циклдың уақытша тоқтауы, еңбек ресуртарының тартылуы және т.б. 2001жылғы мәліметтер бойынша, Республика аумағында есеп беру мерзімі бойынша Рихтер бағасымен жиелігі 3 бал 7-жер сілкінісі болып өткен.2000 осы мерзімде бір жер сілкінісі тіркелген. 2002 жылғы мәліметтер бойынша жер бойында республика аумағында Рихтер бағасы бойынша күші 2-3 балға жуық алты жер сілкінісі тіркелген. 2003жылғы есеп бойынша жер бойында республика аумағында Рихтер бағасы бойынша күші 2-3 балға жуық 12жер сілкінісі болған. жүктеу/скачать 136,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|