Жоспар Кіріспе Жер сілкінісіне түсініктеме. Жер сілкінісінің түрлері. Негізгі бөлім
ЖЕР СІЛКІНУІНІҢ СЕБЕПТЕРІ МЕН ТҮРЛЕРІ
жүктеу/скачать 136,63 Kb.
|
| ЖЕР СІЛКІНУІНІҢ СЕБЕПТЕРІ МЕН ТҮРЛЕРІ
Кейбір терминдердің жер сілкіністерін сипаттау үшін жиі қолданылатыны сонша, оларды анықтама үшін осында топтастыру ыңғайлы болады, ал сирек қолданылатын басқалары қажет болған жағдайда енгізіледі.Жер сілкінісі жердің ішкі бөлігін құрайтын материалдың кенеттен ығысуынан болады. Ауысу барлық бағытта сыртқа қарай таралатын және [3]жер бетіне жеткенде жер сілкінісі деп аталатын сезімдерді тудыратын бірқатар толқындарды тудырады.Жер бетінің сейсмикалық көзден тігінен жоғары орналасқан ауданы эпицентр деп аталады. Изосейсмикалық сызық деп итеру күші бірдей болған барлық нүктелер арқылы өтетін қисық сызықты айтады. Жер сілкінудің себептері туралы аңыздар дуние жүзі халықтары арасында көп таралған. Оладың ішінде бір- біріне ұқсастықтар да бар. Мәселен, ертеде жер беті сілкінісі жер шарын көтеріп тұрған алып жануардың қозғалысына байланысты деп, жорамалдаған. Үндістер, бұл жануарды кім деп шамаласа, жапондықтар , ол үшінші бір халық- өгіз деп есептеген. Гете «Жер сілкінуі – талдауға болмайтын табиғи құбылыс»-деп тұжырым жасаған. Жер радиусының 6371 км. Екенін еске алсақ, бұл әрине таяз. Сонымен конвекциялық ағындардың әсерінен қалыңдығы 150-200 км. Жердің жоғарғы қабаты литосфера қозғалысқа келеді. Литосфераның плиталары атмосфера қабатында қалқып тоқтаусыз бағытта жылжуда болады. Бұл процес, яғни үлкен бір материктің бірнеше плиталарға бөлініп, бірінен бірі ажырауы шамамен 200 жыл бұрын басталған. Ғалымдардың көпшілігі литосфералық плиталардың қозғалысы көлденең бағытты болатынын қолдайды. Солай болған күнде бұл қозғалыстар үш түрлі жағдайда болуы мүмкін, 1. Плиталар қарама қарсы бағытта жылжып, бір бірінен ажыраудың әсерінен рифті белдемдер пайда болады. Әдетте бұл рифті белдемдер техникалық тұрғыдан белсенді алқаптар қатарына кіреді. Егер жер шарының арнаулы қатарына кіреді. Егер көз салсақ, онда жер сілкіну ошақтары мен жанартау орындары осы белдемдерге шоғырланған. 2. Литосфералық плиталар бір-біріне жақындай жылжып соғысқан күнде, бірі екіншісінің жоғарғы бөлігін жұла төмен қарай сүңгіп, су асты белдеулерін құрайды. Бұл белдеулурді зіл зала апатарының нағыз орталығы деп атауға болады. Жер бетіндегі ең үлкен тау жүелері-Гималай, Аьлпі, Карпат, Анды –бұл теория бойынша плиталарының алдыңғы шегі майысып, қатпарларға айналып, немесе олардың бір бірімен соқтығысуы салдарынан пайда болады. 3. Литосфераның плиталары біб бірін бойлай жылжитын жағдайлар болады. Мұндай плиталардың жиектері тегіс болмағандықтан, олардың жылжуы да бір қалыпты. Бұл аймақта белгілі бір мөлшерде энергияның жылып босауына , сөйтіп кезекті әрекет сайын жер асты дүмпуінің болуына әкеп соғады. Жапония,Иран, Туркия ,Орта Азия мемлекеттері Перу ,Сицилия Греция- бұл мемлекеттер литосфералық плиталардың бұл мемлекеттер литосфералық плиталардың шекарасына жақын орналасқан. жүктеу/скачать 136,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|