Экономикадағы логистикалық менеджмент түсінігі Экономикада логистиканың кең қолданылуы 60-70–ші жылдарға келеді және байланыс технологиялары саласындағы жетістіктермен байланысты. Шикізат, бөлшектер мен дайын өнімдердің қозғалысының барлық сатыларын іштей бақылау мүмкіндігі материалды ағымдарды басқарудың дәстүрлі үлгісіндегі жіберілетін үлкен шығындарды айқын байқауға мүмкіндік берді. Экономикада логистиканы қолданудан алатын экономикалық ұтыс тауарларды жылжыту саласында әріптестерді бірлестіктерге бейімдеуге әсер етті.
Логистиканың практикалық потенциалын алғашқы болып американдық мамандар Пол Конверс және Питер Дракер түсінді. Олар оның потенциалды мүмкіндіктерін “шығындарды үнемдеудің соңғы шегі” және “экономиканың танылмаған материгі” ретінде анықтады. Кейіннен олардың көзқарастарын көптеген теоретик-логистиктер бөлісті. М. Потер, Д. Стон және басқа да осылар сияқты американдық зерттеушілердің айтуынша, логистика өзінің дәстүрлі тар анықтамасының шекарасынан шықты және фирманың жоспарлауы мен стратегиялық басқаруында маңызды орын алады [2]. Логистика түсініктеріндегі белгілі бір айырмашылықтарға қарамастан, олардың екеуі де жалпы және айрықша белгілері: үйлесімділік, рационалдық және дәл есептеуді бөліп көрсетеді.
Шет елдегі логистика эволюциясы, материалды, сондай-ақ онда кездесетін ақпарат және қаржы ағымдарын басқарудың теориясы мен практикасы бойынша берілген, яғни шикізаттардың, материалдардың және дайын өнімдердің айналым үрдісімен байланысты, оларды жабдықтаушылардан өндіруші-кәсіпорындарға және соңғылардан талаптарға сәйкес соңғы тұтынушыларға дейін жеткізумен байланысты барлық кешенді мәселелердің шешілуі берілген. Кәсіпорындағы логистикалық менеджмент-бұл логистикалық жүйені басқару, яғни логистикалық жүйенің мақсаттарына жету үшін негізгі басқару функцияларын орындау (ұйымдастыру, жоспарлау, реттеу, үйлестіру, бақылау, есепке алу және талдау). Функционалдық логистикалық менеджмент мыналарды болжайды: негізгі және ілеспе ағындарды басқару кезінде ресурстарды оңтайландыру жолымен Кәсіпорынның корпоративтік стратегиясын қолдау; кәсіпорынның макрологиялық жүйенің бөлігі ретінде орнықты нарықтық позициясы үшін жабдықтауды, өндіруді және өткізуді қамтамасыз ететін бөлімшелер арасындағы өзара іс-қимылды жақсарту; контрагенттермен ұйымаралық қатынастарды жақсарту.
Логистикалық менеджменттің маңызды бөлігі стратегиялық аспект болып табылады, ол кәсіпорынның логистикалық жүйесі үшін мақсаттар, жаһандық және жалпы міндеттер қоюға және Кәсіпорынның сыртқы ортамен қарым-қатынасын сақтауға байланысты қызмет болып табылады. Бұл компанияға өзінің ішкі мүмкіндіктеріне сәйкес келетін мақсаттарға қол жеткізуге және сыртқы ортаның әсеріне икемді жауап беруге мүмкіндік береді. Логистиканың негізгі стратегиялық және тактикалық мақсаттарына мыналар жатады: жалпы логистикалық шығындарды азайту; Логистикалық қызмет сапасын жақсарту; логистикалық инфрақұрылымға инвестицияларды азайту; логистикалық аутсорсинг. Логистикадағы мақсаттар-бұл логистика маманының басқару шешімдерін қабылдау нәтижесінде қызметтің түпкілікті нәтижелерінің көрінісі немесе кәсіпорынның логистикалық жүйесінің болашақ жағдайы. Логистикалық жүйенің мақсатына жету жолдарын анықтау, тұжырымдау және талдау логистикалық жүйенің күйінің әртүрлі нұсқаларын іздеу арқылы жүзеге асырылады.
Кәсіпорындағы материалдық ағындарды басқарудың дәстүрлі тәсілі Ұйымның функциясы барлық бөлімшелер арасында тұрақты және уақытша қатынастар орнату, өндіріс немесе сауда процесінің тәртібі мен шарттарын анықтау болып табылады. Адамдар мен еңбек құралдарын біріктіру процесі ұйымның мақсаттарына қол жеткізуге қызмет етеді. Басқаруды ұйымдастыруға дәстүрлі көзқараспен логистикалық жүйенің әр буыны өзінің мақсаттары мен тиімділік өлшемдеріне бағытталған өзіндік басқару жүйесіне ие. Логистикалық жүйенің әр алдыңғы буынының Шығыс материалдық ағыны оның мақсаттары мен критерийлерін ескере отырып тұжырымдалған, кейінгі буын үшін кіріс болып табылады. Барлық кәсіпорындар қызметінің нәтижесі соңғы буынның Шығыс ағынының көрсеткіштері бойынша бағаланады. Дәстүрлі тәсілмен жиынтық материалдық ағынның параметрлері кәсіпорынның әр бөлімінде немесе макрологиялық жүйенің жеке кәсіпорнында дәйекті түрде жүзеге асырылатын тәуелсіз басқару әсерінен қалыптасады. Сондықтан жалпы ағынның параметрлері кездейсоқ, болжанбайтын және басқарылмайтын болып табылады, ал материалдық ағынды басқару мәселесі шешілмейді, өйткені "материалдық ағын арқылы"категориясының өзі ерекшеленбейді.
Менеджменттің логистикадағы рөлі Менеджменттің логистикадағы рөлі - логистикалық жүйені басқару, яғни логистикалық жүйенің мақсаттарына жету үшін басқарудың негізгі функцияларын (ұйымдастыру, жоспарлау, реттеу, үйлестіру, бақылау, есепке алу және талдау) жүзеге асыру.Логистикада менеджмент мынандай қызметтерді атқарады: негізгі және байланысты ағындарды басқару кезіндегі ресурстарды оңтайландыру және кәсіпорынның корпоративті стратегиясын қолдау сонымен қатар жабдықтау, өндіріс, маркетинг, қаржы және сату бөлімдері арасындағы ішкі мәселелерді қарастыру және жабдықтаушылармен, тұтынушылармен және логистикалық делдалдармен ұйымаралық қатынастарды оңтайландыру арқылы нарықтағы компанияның беделін арттыру. Логистиканың тиімді жұмыс істеуі үшін логистика менеджерлері қцзмет ететін ұйым құрылуы керек.Ұйым сәтті жұмыс істеуі үшін оның басқару бөлімі болуы қажет.Басқару функциялары - арнайы техникамен және әдістермен, сондай-ақ жұмысты тиісті түрде ұйымдастырумен байланысты болып келеді. Басқару процесінде келесі негізгі функциялар орындалады: жоспарлау, ұйымдастыру, ынталандыру, үйлестіру және бақылау. Логистикалдағы менеджменттің маңызды бөлігі стратегиялық аспект болып табылады, ол кәсіпорынның логистикалық жүйесі үшін мақсаттарды айқындап, жалпы міндеттерін белгілеп,кәсіпорынның тұтынушылармен байланысын күшейтуге бағытталады.Бұл кәсіпорынға өзіне қажет мақсаттарға қол жеткізуге және сыртқы қауіпке икемді болуға мүмкіндік береді. Кәсіпорындағы Логистика логистикалық менеджмент деп аталады және алты негізгі қағидатқа негізделген: жүйелі тәсіл; стратегиялық көзқарастың басымдығы; материалдарды зияткерлік басқару; материалдық және ақпараттық логистиканың бірлігі; логистикалық ядроларды немесе логистикалық жүйенің өсу нүктелерін құру; электрондық технологияларды пайдалану.
Жүйелік тәсілмен кіріс, ішкі және шығыс материалдық ағындар бірлік ретінде қарастырылады. Дәстүрлі тәсіл, керісінше, кәсіпорынды басқаруды функцияларға (жабдықтау, маркетинг, қаржыны басқару, кадрлар, өндіріс) бөлуге негізделген. Бұл жағдайда функциялар арасында қайшылықтар немесе "қиындықтар" пайда болады. Логистика тұжырымдамасын қолдану өндіріс пен тауар айналымының жалпы шығындарын азайтуға және кәсіпорын арқылы материалдық ағымның өту уақытын азайтуға мүмкіндік береді.
Стратегиялық көзқарастың басымдығы. Логистикалық жүйелерді қарапайымнан күрделіге немесе кезең-кезеңмен дамытуды (дамудың эволюциялық жолы) болжайды. Осы қағидаттың көмегімен кәсіпорынның логистикалық стратегиясы қалыптасады.
Кәсіпорында логистиканы дамыту кезең-кезеңімен жүзеге асырылуда.
Логистиканы дамытудың бірінші кезеңі Бірыңғай кесте бойынша және келісілген технология бойынша жұмыс істей бастайтын маркетингтік экономиканың көлікпен интеграциясымен сипатталады.
Екінші кезең қойма мен көліктің өндіріспен интеграциясымен сипатталады.
Үшінші кезең жабдықтау, өндіріс, сату және Көлік қызметтерінің интеграциясымен сипатталады.
Төртінші кезең кәсіпорынның барлық функционалды қызметтерінің, соның ішінде маркетинг пен қаржының өзара әрекеттесуімен байланысты. Кәсіпорынның логистикалық жүйесін одан әрі дамыту жеткізушілермен және сатып алушылармен өзара әрекеттесуді жақсарту болып табылады.
Материалдарды ақылды басқару. Жеткізушілермен, тұтынушылармен, қызмет көрсететін ұйымдармен серіктестік қарым-қатынас құруды көздейді. Серіктестермен бірігуге бағдарлану ұзақ мерзімді экономикалық байланыстарды, логистикалық одақтарды қалыптастыруды білдіреді. Бұл жағдайда жеткізілім тізбегінің қатысушысы арасындағы өзара әрекеттесу тенденциясы басым болады.
Материалдық және ақпараттық логистиканың бірлігі. Тиімді жұмыс істейтін ақпараттық жүйені енгізусіз интеграцияланған логистика мүмкін емес. Қолданыстағы бухгалтерлік және басқарушылық есеп жүйелері көбінесе логистикалық менеджмент міндеттеріне сәйкес келмейді.
Логистикалық тұжырымдаманы қолдана отырып кәсіпорынды басқарудағы орталық міндеттер логистикалық стратегия мен сатып алу стратегиясын ақпараттық қолдау, материалдық ағындар мен қорларды талдау, логистикалық функциялар, рәсімдер, операциялар, тауарлар мен бөлімшелер бойынша логистикалық шығындардың есебін ұйымдастыру болып табылады. Мұндай есепке алу нақты уақыт режимінде оңтайландыру логистикалық міндеттерін шешу үшін қажет (кәсіпорындардың қызметін жақсарту үшін) және тек компьютерлік технологиялар негізінде құрылуы мүмкін.
Логистикалық өзектерді немесе логистикалық жүйенің өсу нүктелерін құру. Кәсіпорында логистикаға бір реттік көшу мүмкін емес, өйткені бұл айтарлықтай ресурстарды қажет етуі мүмкін. Логистикалық жүйені қалыптастырудың өзегіне айналатын жеке мәселелерді кезең-кезеңімен шешудің жолы ғана мүмкін.
Электрондық технологияларды қолдану. Электрондық логистика-"электрондық сауданы" немесе "Интернет-сауданы"дамыту.
Қазіргі уақытта интернет-технологиялар барлық жерде енгізілуде. Мысалы, оларды пайдалану өндірістік кәсіпорындарға бөлшек сауда кәсіпорындарынан нақты уақыт режимінде өнімнің әр позициясын сату туралы және соңғы сатып алушылардың қажеттіліктерінің құрылымы туралы ақпарат алуға мүмкіндік береді. Бұл ақпарат дайын өнім қорларының деңгейін оңтайландыруға ықпал ететін өндіріс көлемін жоспарлау үшін қолданылады.
Осылайша, экономикада логистиканы қолдану физикалық тауарларды бөлу процестерін жеңілдетуге, тауарларды тасымалдау мен сақтау кезінде "қиындықтарды" жоюға, тұтынушыларға қызмет көрсету сапасын жақсартуға және кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін едәуір арттыруға мүмкіндік береді.