К. Е. Раманкулова, А. М. Омаралиева, И. Килибаев

68
фабрикаттар мен материалдардың санына пайызбен көрсетіледі. Үздіксіз 
өндіріс желілерінде консервілерді дайындау кезінде шығындар мен 
қалдықтардың нормалары бүкіл процесс үшін тұтастай белгіленуі мүмкін, 
содан кейін шығындар мен қалдықтардың пайызы шикізаттың бастапқы 
массасына жатады. 
Пюре, паста, тұздық, қантпен пісірілген қойылтылған консервілер, 
кептірілген көкөністер мен жемістер өндіру кезіндегі шығындар мен 
қалдықтардың нормалары құрғақ заттардың салмақтық үлесін ескере отырып 
белгіленеді және пайызбен көрсетіледі.
Шығындар мен қалдықтар үш рет қайталанып анықталады, содан кейін 
орташа нәтиже есептеледі. Көкөніс консервілерін өндіру кезінде шығындар 
мен қалдықтарды анықтау үшін салмағы 600...800 кг тәжірибелік партия 
алынады, яғни әрбір анықтау үшін шикізаттың салмағы кемінде 200 кг болуы 
тиіс. Жеміс консервілерін әзірлеу кезінде сақтау кезіндегі шығындар мен 
қалдықтар массасы 200...300 кг, ал сұрыптау кезінде кемінде 100 кг 
тәжірибелік партия бойынша айқындалады. Саңырауқұлақтар үшін 
тәжірибелік партия 150...200 кг құрайды, әр анықтама үшін – кем дегенде 50 
кг .
Өндірілетін өнімнің бірлігіне шикізат пен материалдардың нақты 
шығыны олардың сапасы мен қайта өңдеу кезіндегі қалдықтар мен 
ысыраптардың шамасына байланысты болады. Консервілердің рецептурасын 
біле отырып, өндірісте шикізат пен материалдардың қалдықтары мен 
ысыраптары бойынша деректерге ие бола отырып, оларды артық жұмсау 
немесе үнемдеу себептерін есептеу арқылы анықтауға болады (3.1-кесте). 
3.1-кесте-операциялар бойынша шикізаттың қозғалысы
Технологиялық 
операция
Салмағы, кг
Шығындар мен қалдықтар
%
кг
Қойылтылған қызанақ өнімдерін өндіру кезінде шикізат пен 
материалдарды жұмсау нормаларын есептеу. Шикізатты тұтыну нормасы 
концентрацияланған қызанақ өнімдерінің мың шартты және физикалық 
банкаларына (картоп пюресі, макарон, концентрацияланған қызанақ шырыны 
және тұздық) есептеледі. 
Концентрацияланған қызанақ өнімдерінің шартты Банкі үшін құрамында 
12% қатты заттар бар 400 г өнім саналады. Осылайша, мың шартты 
банкаларға шикізатты тұтыну мөлшерін анықтау үшін Сіз шикізаттағы қатты 
заттардың құрамын, сондай-ақ өндірістегі қалдықтар мен шығындардың 
мөлшерін білуіңіз керек. Демек, шартты банкада 48 Г қатты заттар бар (400 × 
12/100). Қатты заттардың осындай мөлшерін алу үшін құрамында Со (%) 
қатты заттары бар ақ сүртілген пульпаның белгілі бір мөлшері қажет болады. 
Бұл жағдайда,

69
100
*
100
12
*
400
Co
Ao
=
, %
(3.1)
қайдан
Co
Ao
12
*
400
=
Р
2
( % ) үшін өндірістегі құрғақ заттардың жоғалуын қабылдай отырып, 
шартты АҚ * банкіне қойыртпақ шығысы, пропорциядан 
(
)
2
P
-
100
-
Ao
3.2.
100
*−
Ao
3.3.
ақ* (3.4)
2
100
100
*
*
Р
Ао
Ao
−
=
Қалдықтарды Р
1
% - ға сүртуге ала отырып, пропорциядан ТС үшін шартты 
банкке арналған шикізат шығысы 
(
)
1
100
*
Р
Ао
−
−
(3.5)
100
−
Тс
,
(3.6)
1
100
100
*
P
Ao
Тс
−
•
=
(3.7)
немесе 
(
) (
)
)
(
100
100
100
12
400
2
1
2

жүктеу/скачать 6,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: