Кафедра: қаржы және құқық 5B030100 – «Құқықтану»
жүктеу/скачать 1,2 Mb. Pdf көрінісі
|
imashev kylmystyk
| 2.
Қылмыстық процестегі ақтаудың ұғымы. "Ақтау " сөзінің мәні оның ұғым ретінде сот арқылы құқықты қалпына келтіру, жақсы атақты, бұрынғы беделді қалпына келтіру сиякты элементтерді қамтитыны туралы айтуға мүмкіндік береді. Яғни адамды ақтау ұғымы, заңда белгіленген негіздер бар болған жағдайда, кылмыстық ізге түсудің тоқтатылуын жазаңы өтеу үкімікүшінің жойылуын білдіреді. Сонымен бірге қылмыстық іс (қылмыстық ізге түсу) тоқтатылуының бәрі бірдей қылмыстык іс жүргізушілік мағынасындағы ақтауды білдірмейді. Ақтау — бір кездері басталған қылмыстық ізге түсуді, сотта іс карауды одан әрі жалғастырудан тек қана оң сипаты бар негіздемелер бойынша мемлекеттің өкілетті органдар мен лауазымды адамдар атынан бас тартуы. Қылмыстық істі тоқтату үшін негіздемелердің ақтайтын және ақтамайтын деп бөлінуі аталған мән-жайларға байланысты. Сондықтан, қылмыстық іс жүргізушілік ақтау ұғымын тек қылмыстық процесті жалғастырудан бас тартудың он негіздерімен ғана байланыстыру қажет. Қылмыстық процесті жалғастырудан тек соттың немесе қылмыстық қудалау органының ғана бас тартуына болады. ҚПК-тің 37-бабына сәйкес актау негіздеріне мыналар жатады: — қылмыс оқиғасының болмауы; — әрекетте кылмыс құрамының болмауы; — Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 114, 115, 120(1-б.), 121 (2-б..), 123, 130, 131, 139, 147, 149 (1-б.), 204 (1-б.), 345 (1-б), 351 (І-б.)- баптарында көзделген қылмыстар туралы істер бойынша, яғни жекеше айыптау істері бойынша, сондай-ақ жекеше-жариялы айыптау қылмыстары туралы істер бойынша жәбірленуші шағымының болмауы; — сол айыптау бойынша сот үкімінің заңды күшіне енуі немесе, егер адамның қылмыстық ізіне түсудің мүмкін емес екені анықталса, ол жөнінде күші жойылмаған сот қаулысының болуы; — егер қылмыстық ізге түсу органының сол айыптау бойынша сотқа дейінгі тергеп тексеру туралы күші жойылмаған қаулысы бар болса, адамның қылмыстық ізіне түсуден бас тарту. Адамды ақтау үшін көзделген негіздер түгелдей толық қамтылған және кеңейте түсіндіруге жатапайды. ҚПК 35-бабының мәні бойынша қылмыстық қудалауды болғызбайтын жағдайлар мән-жайлар бар болса, қылмыстық ізге түсуді қозғауға болмайды, ал қозғалған іс токтатылуға тиіс. Бұл қағида ақтауға тек іс бойынша басталған і байланысты бөлікке ғана қатысты. Адамды қылмыстық іс жүргізу 29 тәртібімен тек қылмыс жасады деген айыптау бойынша оның қылмыстық ізіне түсу басталған немесе сот ол жөніндегі қылмыстық істі өз қарауына қабылдаған жағдайда ғана ақтауға болады. Сонымен, қылмыстық іс жүргізушілік ақтауды тек бастапқы сәт сотқа дейінгі тергеп тексеру, ал түпкі сәт— соттың ақтау шешімін шығаруы болып табылатын шектерде ғана жүзеге асыруға болады. Бұл жағдайда адамның өзі жөнінде сотқа дейінгі тергеп тексерудің басталғандығы туралы білуінің, сондай-ақ ақтау негіздері бойынша істің тоқтатылуына оның қарсылық білдіруінің ешқандай маңызы жоқ. Негіздер бар болған жағдайда қылмыстық іс жүргізушілік ақтауды қолдану — соттың қылмыстық ізге түсу органының міндеті. Ақтау негіздері анықталған жағдайда қылмыстық іс сотқа дейінгі іс жүргізудің кез келген сатысында токтатылады. Ақтау қылмыстық процесті жүргізуші органның заңсыз іс- әрекеттерінің салдарынан келтірілген зиянды өтеуге бағытталған шешімдер қабылдауды қамтиды. Сол органдардың қатарына сот, қылмыстық ізге түсу органдары (прокурор, тергеуші, анықтау органы, анықтаушы) жатады. Айыпталушыны қылмыстық іс жүргізушілік ақтау үшін негіздердің байқалуы қылмыстық процесті жүргізуші органның іс-әрекеттері заңсыз болғанын білдіреді. Заңдылықтың бұзылуына жол берген органның анықталуы нақты ақтау негізімен, қылмыстық процесс сатысымен және қылмыстық іс жүргізу субъектілерінің шеңберімен байланысты. Бұзылған құқықты қалпына келтіруге бағытталған өзге де жалғас нысандардың таңдалуы заңдылықтың бұзылғанына қандай органның жол бергеніне байланысты. Заңдылықтың бұзылуына жол берген органның анықталуы келтірілген зиянды өтеу көздерін анықтауға ықпал етпейді, бірақ заңдылықтың бұзылуына себеп болған мән-жайларды жою үшін оның маңызы бар. жүктеу/скачать 1,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|