Катон-Верстка-01. indd
КӨКҚАПТАЛ – тау, Жамбыл а.о. Таудың екі жақ қия бетін осылай атаған. КӨКҚОШҚАР
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Көкқошқарға
- КӨКСАЙ
- КӨКСАУ
- Көксау таудың
- КӨКСЕГЕН ЖҰРТ
- Көксудың
| КӨКҚАПТАЛ – тау, Жамбыл а.о. Таудың екі жақ қия бетін осылай
атаған. КӨКҚОШҚАР – тау, Аққайнар а.о. Нысанның ерекшелігіне байланысты қойылған атау. Екіншіден, таудың қошқарға ұқсас болып келуіне байланысты болып келуі де мүмкін. М.1: Терістікте Бәйгекезеңнің күдері жоны жатыр күншілікке созылып. Кезеңнің Көкқошқарға ұласқан арғы жағы көкпеңбек мұнарға сіңіп, сағымданып бұлдырап кеткен[6,41б.]. М.: Көкала айғырдан кейін орналасқан [124]. КӨКӨЗЕН – өзен, Аққайнар а.о. Судың көрінісіне, молдығына байланысты қойылған атау. М.: Бесқарағайдан кейінгі өзен[152]. КӨКСАЙ – жайлау, Өрел а.о. Шөбі мол аңғар мағынасын беретін атау. М.1: Көксайдағы ақсақ кемпір - 20 сом... Ақшоқыдағы шұбар шал - 5 сом [11,180 б.]. М.: а. Жердің ыңғайына байланысты қойылған атау [118]. М.2:. Сайы көк. Бұл жерде көк дегені түсті емес, шөптің көптігін, молдығын көрсетіп тұр [100]. КӨКСАУ – тау, Катонқарағай а.о. Тау табиғатына байланысты қойылған атау. М.1: Көксау таудың деміккен демі ызғарлана қойны- қонышыңды қуалайтын [22,155б.]. М.2: Көксау таудың деміккен демі ызғарлана қойны-қонышыңды қуалайтын. Әлгінде тау табанында тұрғанда ептепжылымық сезілген, биіктеген сайын ауа да салқындай түсті [17,287б.]. КӨКСЕГЕН ЖҰРТ – ж.а., Өрел а.о. Көксеген атты адамның қоныстанған жұрты. М.: Жалғызкүңгейде Көксеген деген кісі тұрған [100]. КӨКСУ – өзен, Жамбыл а.о. Өзен суының көк түсті болып жатуына байланысты қойылған атау. М.1: Үкөктің бұйра жонында оқыс шекарашыларға ұрынып, атыса қашады да, Көксудың шатқалына түсіп, қуғыншылардан зорға құтылады [9,262б.]. КӨКІДАБА – асу, Өрел а.о. Асудың ерекшелігіне байланысты қойылған атау. Атау «көк кезең, көк мойнақ, көк бел, көк белес» деген мағынаны білдіретін түркі-моңғол тілдеріне ортақ түрк. көк // монғ. хөх[kök] + монғ. даваа «кезең, асу, мойнақ» сөздерінен жасалған. Қазақ 135 және моңғол топожүйелеріндегі дыбыстық тұрғыдан ұқсас келетін, берер мағынасы бір-бірінен тым алшақ кетпейтін моңғ. дов // қаз. төбе, моңғ. бэл // қаз. бел тәрізді географиялық термин-метафораларды түркі- моңғол тілдері фонында қарастырып, олардың берер мағыналарына, сонымен қатар қазақ және моңғол топонимияларының әрқайсысындағы атаужасам процесіне қатысу дәрежелеріне назар аударсақ, оларда азды- көпті айырмашылықтар бар екендігін байқаймыз. Мәселен, түркі тілдерінде: түркм. bil, хак. pil, шор. pel, як. bejl, қырғ. bel, чув.pilek, ұйғ. väl, қаз. bel дыбыстық варианттардағы бел лексемасы «жалды қырат», «таулар тізбегі», «көлбеу қырат», «тау баурайы», «белес», «қырдағы қайқаң жер», «шүйгін шөпті тау қапталы», «таудың аласа бөлігі», «аласалау келген жота» мағыналарын береді [74,79б.], әрі топонимдер құрамында жиі кездеседі. Ал моңғол тілінде жергілікті географиялық термин ретінде актив қолданыстағы моңғ. бэл «таудың аласа бөлігі» орографиялық терминінің орнына топоним құрамында моңғ. даваа «бел, асу, белес» географиялық термині жүреді. Мысалы: Хөхдаваа - «көкбел», Өндөрдаваа «биік асу», Өнчиндаваа «жетім мойнақ», Даваат – «асулы, мойнақты жота» т.б. [81,58б.]. М.: Бұрынғы жол. Осы асумен асып келген [100]. жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|