Катон-Верстка-01. indd
Үштөбе деген майлы жерді мекен етіп, қоныстаған»[41,175б.]; М5: Нарынның бойында Үштөбе
жүктеу/скачать 2,93 Mb. Pdf көрінісі
|
Катон-Верстка-336 стр.
| Үштөбе деген майлы жерді мекен етіп, қоныстаған»[41,175б.]; М5:
Нарынның бойында Үштөбе деген ауыл бар[150]; М6: Ауыл үш төбенің етегінде орналасқандықтан Үштөбе деп аталып кеткен[137]. М7: Ауыл тұрғындары тауды «төбе» деп атаған. Үш тау қатар орналасқан соң «Үштөбе» деп атаған[136]. ҮШТӨБЕ – тау, Алтынбел а.о. Үш (сан есім) және тас (зат есім) сөздерінің бірігуі арқылы жасалған атау. Қазақ тілінде: «Төбе 1. Топырақ, құм, немесе тастан үйіліп қалған биік дөң, шоқы. 2. Бастың ең үстіңгі бөлігі. 3. Бір заттың ұшар басы, ең жоғарғы жағы» [58,645б.]. О.Т.Молчанованың топонимиялық сөздігінде «төбе» сөзіне «Тöбö (основное значение – макушка головы, телья) в алтайской топонимии означает вершину горы; небольшое возвышение; холм, пригорок; ср. Азерб. тэпэ – телья, макушка; холм, пригорок, горка, сопка, высь, вершина, верхушка; башкирск. тÿбэ – крышка, кровля; вершина, холм; казах тöбе – холм; кирг. тöбö – макушка горы, хребта; вершина (в географическом аспекте), дöбö – холм, возвышенность, дöбö и дöн почти всегда синонимы; каракалп. Тöбе – верх, вершина, холм, сопка, возвышенность; татарск. тÿбэ –крыша, кровля, вершина, верхняя часть чего – либо, туркм. депе – 1) бугор, холм, сопка; бархан; 2) верх, верхушка, вершина; макушка; 3) телья, теменной, доагын депеси – вершина горы; узбек. тепа – 1) холм, бугор; 2) верх; вершина, верхушка; макушка; шор. тöбе – холм, вершина горы; якутск. тöбö - 1) голова; головной; 2) верхушка; макушка, вершина, хайа тöбöто – вершина горы; 3) конец, кончик; др. – тюрк. Тöпÿ – 1) темя, макушка; голова; 2) вершина» деген этимологиялық сипаттама беріледі [72, 97б.]. Түрік ғалымы Түнжер Гүленсойдың сөздігінде «tepe» - бір заттың ең үсіңгі бөлігі. Ең көне түркі тілінде töbü – töpü – töpö нұсқалары; Көне ұйғырда töpü – töpi нұсқасы; Орта Түркі тілінде tepe – адам басының үстіңгі бөлігі; Көне Қыпшақ тілінде tepe – töpe; Шағатайда tebe нұсқасы» беріледі. Мағыналық жағынан алғанда «төбе» сөзі барлық түркі тілдерінде бір заттың үстіңгі 287 бөлігі деген мағына береді [28,880б.]. Ғалым Э.М.Мурзаев: «Тепе – вершина, бугор, сопка, холм (тюрк). Др. – тюрк. töpü – телья; «макушка»; «голова»; «вершина». Варианты: депе, добо, топпа, тепа, тобе, тюбэ, тäпä. В рус. геогр. литературе часто принята форма тепе. В Западной Сибири – тубя. Тепелик – «мелкосочник», «холмогорье» (азерб). В болг. диал. тепе – «холм», «бугор», «вершина», «пик» из турецк. яз. Ясные параллели: бур. добо – «холм», халха – монг. добо – «небольшая горка», «холм», «курган», «насыпь», добек – «вершина горы», «пик»; эвенк. Дуеэ – «конец какого – то предмета»; «вершина», «исток реки»; орочское дувэ, дуэ – «конец», «острие», «мыс»; маньчж. дубэ «конец»; «вершина горы, дерева», «устье реки», «край», «предел»...», деп «төбе» сөзінің фонетикалық варианттарымен қоса, әртүрлі мағыналарын да келтіреді. Э.М. Мурзаевтың мәліметтеріне сүйенсек, аталған түбір түркі тілдерінде ғана емес, сонымен қоса алтай, тұнғыс-манжур тілдерінде де кездеседі. Катонқарағай ауданында «төбе» сөзі бұдан басқа да көптеген жер аттарының қалыптасуына негіз болған [74,549б.]. М: Тауды Алтынбел аулының тұрғындары «төбе» деп атайды. Үш тау қатар орналасқандықтан, Үштөбе деген атау беріген[138]. жүктеу/скачать 2,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|