АРҒЫЖАҚ – қыстау, Катонқарағай а.о. М.: Бұқтырманың арғы  жағында сол жағалау, Катон жаққа асу жолында орналасқан [99]. АРҒЫЖАҚ

68
тимейтін Бұқтырманың арғы жағында сол жағалау, Катон жаққа 
асу жолында орналасқан [99].
АРҒЫЖАЛҚАРАҒАЙ – жайлау, Аққайнар а.о. Жалқарағайдың 
арғы жағы, қарама қарсы беті мағынасында тұр. М.: Әбдікәрім болыс 
өзі отырған. Осы жерде Сұлтанмахмұт Торайғыров «Қамар сұлу» 
поэмасын жазған [124].
АРҒЫЖОН – ж.а., Катонқарағай а.о. Арғы жон, бергі жон деп 
атау қалыптасқан үрдіс. Бұл жерде арғы жон атауы баруы қиын, алыс 
орналасқан нысанға берілген атау. М.: Алыс жер. Тек мал бағатын 
малшылар бара алған, мал баққан[159].
АРҒЫМБАЙ – ж.а., Жамбыл а.о. Антропотопоним[120].
АРҚАТ – асу, Катонқарағай а.о. 1-н: Қазақстан территориясындағы 
апеллятив негізін моңғолдық ар, өвөр сөздері құрайтын атауларға Арқат, 
Бұрқат (Семей облысындағы жер аттары) атауларын жатқызуға болады. 
А.Әбдірахманов «Арқат моңғ. ар «солтүстік» + моңғ. хад «жартас» 
сөздерінің тіркесуі арқылы жасалған атау» - деген Г.Қонқашпаев пікірін 
қолдайды, әрі атаудың ар сыңарын арт, арқа сөздерімен түбірлес, ал 
-қа, -т түркілік өлі аффикстер деп санайды[1]. Моңғ. ар // қаз. арт 
лексикалық параллельдерін түзетін аr- түбірі түркі-моңғол тілдеріне 
ортақ қөне тұлға болғанымен [56,175б.], Арқат атауы моңғол тілінде 
қойылған XIII ғ. кейінгі дәуірдегі топоним екенін оның құрамындағы 
қат (< хад «жартас) сөзінің моңғол тілінде географиялық терминдік 
қолданысы айғақтайды. Сонымен қатар Моңғолия территориясында 
«арт жақтағы, теріскейдегі тay» деген мағынаны білдіретін Архад 
атауларының молынан ұшырасуы қазақ жеріндегі Арқат еш бұрмалауға 
ұшырамаған, толық тұрпатын сақтаған моңғол атауы екендігін дәлелдей 
түседі [81,97б.]. 2-н: Кісі аты болуы мүмкін. Географиялық нысан атын 
жаңа туған балаға есім ретінде беру қазақы дәстүрде бар әдет. М.: «...
енді міне Архаттың асуына да келіп қапты. Күн тастөбеге жақындапты. 

жүктеу/скачать 2,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: