М ¥Ғ ------------------------------
152
л ы гы н зсрттеу, м ү гал ім м ен оқуш ы
карым-қатынасының ерекшелігін айқын-
дау. Мүнда шокіртке сапалы білім берудегі
үстаздық қызметтің мақсат-міндеттері,
нысандары мен одістері, мүғалімнің жеке
басы мен оның іс-орекетіне қойылатын
талаптар, оған қажетті қабілет, бейім-
діліктердің (іскерлік, одеп, зиятгьпс, жетілу,
бала психологиясын жетік білу, педаго-
гикалы қ одіс-амалдарды меңгеру жоне
т.б.) психологиялық астарлары талданады.
МҮҒАЛІМ СІРЕС І (Сгресс учителя) —
педагогикалық іс-өрекет барысында аяқ
астынан кездескен өзгеше қиындықтардан
туындайтын жағдай. М.с. көбінесе уақыт
тапшылығынан, оқушының үлгерімі мен
тортібінің нашарлығынан, окімшілікпен
жоне оріптестерімен қақтығыс кезіндегі
жоне т.б. жағдайлардан туындайды.
М Ү ҒА Л ІМ Д ЕРД ІҢ Б ІЛ ІМ ІН Ж Е -
ТІЛ Д ІРУ — орта арнаулы, жоғары оку
орыңдарын бітірген мүғалімдердің білімін
бүгінгі гылым саласында болып жатқан
ж аңалы қтарм ен толы қты ру. М үғалім-
дердің білімін жетілдіру — семинарларда,
облыстық және республикалық мүғалім-
дер білімін жетілдіру институттарында
жүзеге асырылады.
М Ү ҒА Л ІМ Н ІҢ К Ә С ІП ТІК ӘЛЕУ-
М Е Т Т Е Н Д ІР ІЛ У І (П рофессиональная
соииализация учителя) — м үғал ім н ің
косіптік ортаға енуі; педагогикалық тожі-
рибені меңгеруі, педагогтар қауымдасты-
ғының стандарты мен қүндылықтарын
игеруі, жігаақталған тожірибені белсенді-
лікпен жүзеге асьфуы.
М ҮҒАЛІМ Ш Ң САБАҚҚА ДАЯРЛА-
НУЫ (Подготовка учителя к уроку) —
Қ азақ стан Рсспубликасы Білім ж әне
ғылым м и н истрлігін ің бекіткен білім
стандартына жоне оқу жоспарына сойкес
мүгалімнің сабаққа даярлануы.
М Ү Ң (Т оска) — ад ам н ы ң бүры н
басынан кешірген қолайсыз оқиғалары
мен жүзеге аспаған сотсіз істері жайыңцағы
дорменсіз ойы, қүрғақ қиялы. Мүндай
жағдай адамның тынышын алады, ойын
бөліп, қиялын сан саққа жүгіртуі мүмкін.
Бүл кобінесе ерік-жігері нашар, білімі мен
тожірибесі таяз адамдарда жиі кездесетін
психикалық күйдің енжар түрі.
МҮРА (Наследие) — атадан балаға
қалған дүние-мүлік, достүр, салт-сана.
Мирас мүраның жалғастығын корсетеді,
ал мүра тарихи, ататектік иелік.
М Ү РА ГЕР (Н аследник) — океден
қалған мал-м үліктің, қалған мүраның
иесі. Егер окесі не шешесі қайтыс болса,
оның жиған-ергені, барлык қазына, мал-
мүлкі оны ң баласына қалады. Мүрагер
бірнешеу болса (үлы, қызы, т.б.), мүраны
иелену — қайтыс болган кісінің осиеті
I бой ы н ш а не заң ж олы м ен шешіледі.
Қ азақ халқы ны ң ата-достүрі бойынша
мүраға кенже бала немесе бала жалғыз
болса, соның өзі ие болады.
М Ү РА Т (И л е а л ; ф р а н ц .
іё е а !
—
елестеу) — адамның өмірден өзіне өнеге
іздеуінен, біреуді үлгі түтьш қастерлеуінен
байқалатын қасиет. Мүрат — кісінің алдына
қөйган аса ардақты, ең асьш мақсаты.
Мүратқа жету-үіпін, қөлдан келетін өдіс-
тосілдің бәрін сарқа пайдаланып, оган
күшті ерік-жігер мен қажыр-қайратты
жолдас ету қажет. Дүрыс дүниетаным,
айқын сенім, сөз бен істің нақты байла-
н ы сы бар ж ерде ған а ад ам д а м үрат
қалыптасады. М.— жақсыға жетуді арман
етіп, сол үшін әрекет жасау. Жеке түлганьщ
эстетикалы қ үлгі-өнегелік, ата-тектік,
ғылыми мүраттары (мақсатгары) бөлады.
МҮДДЕ — алға мақсат қөйьга, сөл
м ақсатқа жету өрекетінің негізі. М. —
мақсаттьщ түпкі негізі. Мақсат-мүддесіз
адам болмайды. Адам мүддесіне еңоекпен
ж етеді. М . — тү л ған ы ң іс-ө р ек еттің
мақсатын үғынуға бағытгылығьга қамта-
масыз ететін танымдық қажеттілікгің көрі-
ну нысаны. М. бөлмысты терең үғьгауға,
бейнелеуге, жаңа фактілермен танысуға
қажетті багдарды анықтайды. М. субъек-
тивтік түрғьща таным процесі эмоциялық
реңкте болады жөне өбьектіге зейін қөюдан
корінеді. М. өзінің даму динамикасында
бейімділікке айналуы мүмкін. Тікелей М.
жөне жанама М. болады.
М Ү С ІР К Е У — қ и ы н д ы қ к ө р ген
адамды аяп, өған комек корсету орекеті.
Н амы скер адам б асқ ан ы ң мүсіркеуін
(аяуы н) үнатпайды , еш кімге кіріптар
болмауга тырысады.
М Ы ЛҚАУ — адам ны ң сөйлей ал-
мауы. Жас бала туа керең бөлса немесе
ауру салдарынан есту қабілеті жөйылса,
естімейтіндіктен сөйлеуге үйрене алмай-
ды. Егер бала тілі шыға бастағанда өр түрлі
ауру (қызылша, түмау жоне т.б.) салдары-
нан кереңдікке шалдықса, ол бірлі-жарым
үйренген сөзін де айта алмайды. М. адам
қоршаған ортадағы қүбылысқа бейімдел-
гіш келеді. Олар ы мдап, қол бүлғап
сойлеуге үйренеді. Ымдап сойлеу арқылы
өзінің айналасынан қабылдаған түсінікте-
рін жеткізеді. Кейде М. бала мектепке
барганға дейін өркімнің сөзіне еліктеп
аздап ды бы с ш ығаруы м үм кін , бірақ
дыбыс шығара алмайды. Мылқауларды
емдеу көбіне сотті болып ш ы қпайды .
Сондықтан мылқаулықпен күресу шара-
лары балалардың жас кезінде басталуы
ти іс. М ы л қ ау л ы қ қ а ш алды қты раты н
ауруларды дер кезінде емдеу керек.
М Ы СҚЫ ЛШ Ы (Пародист) - біреу-
дің түрлі кемшілігін келемеждеп, бетіне
басып, кейде оны орынсыз келекеге айнал-
I
I аьфуды жаны тілеп түратын мінезі шалкес
адамдардың кісіге қолайсыз осер етстін
I
“тәрбне” қүралы. Мүны жарасымды озіл-
I
оспақпен шатастыруға болмайды.
I
М ІН ЕЗ, СИПАТ (Характер; грек.
I
сһагаскіег
— ерекше белгі) — адамнын
I
өмірлік бет алысын білдіретін, оның бір
I
сылыргы түрақты және түрлаулы жеке-
I дара қасиеті. Мінезді адамның сан алуан
I
кдсиетін (оң, теріс) ор қырынан көрсететін,
I тіршілік бағытынын өрнегі деуге болады.
>■ Мінез — кең мағыналы үгым, онда кісініи
В о р тү-рлі қасиеттері мен сапалары тогысып
■ жатады. Мінез — жеке адамның тіршілік
■ жағдайындағы қылыгын бейнелейтін
■ түрақты жоне монді психикалық ерекше-
і ] ліктерінің үйлесімі. М. өмір, тэрбис
I процесінде қаяыптасады, адамның емір
■ қалпы мен жагдайын корсетеді. Олардын
■ езгеруіне байланысты М. де озгереді. М.
В темпераментпен де байланысты. Мінездің
І | екі снпаты бар: 1) адамның ақикат дүіпіеге
■ катынасы жоне оны жүзеге асырудын
■ озіндік амалдары; 2) оз эрекетін торгіпке
I келтіре алатын озіндік еріктері. Адам
I ғүмырынын барлык жасында мінсзге
■ торбиенің ықпалы зор. Онын ішіне қайта
I тәрбиелеу, озін-езі торбиелеу кіреді.
I
М ІН Е З БІТІСТЕРІ (Черты харак-
I тера) — ом ір бары сы н да біртіндсп
I қалыптасатын мінез ерекшсліктсрі. Бүлар
I бірнеше топқа болінеді. Кісінің айнала-
сына,басқаадамдаргакатынасынбілдірс-
■ тін жағымды мінез бігістеріне адамгер-
■ шілік, кайырымдылық, адалдық, т.б. осы
I секілді жағымды мінсздсрмен қатар,
I қатыгездік, зымняндық, сотқарлық, т.б.
I үнамсыз түрлері де кездеседі. Адамныц
I атқараты н іс-орекетіне, сңбск етуге
I қатынасын бьтдірстін мінсз бггістері де сан
I апуан. Бүлар — сцбск сүйгіштік (қарама-
1 қарсы — ж а л қ а у л ы қ ), ү қ ы п ты л ы қ
■ (қарама-қарсы — салақтық), т.б. Аоамішц
■ озіне-озініц қатынасын білдірегін, оэін
I багалай алуынан корінетін мінсз бітістсрі
I дс болазы. Оларга қарапайымдылық (оган
I қарама-қарсы — оркокірекгік), батылдык
■ (карама-қарсы — жасқаншақтық) жоне т.б.
I енсе, дүнне-мүлік, жиһаз, киім-ксшекке
I байланысты қалыптасқан мінез ерекше-
I лікгері де ксздсседі. Мыс., осындай нашар
I М.б. (сараңдық, ысырапшылдық, дүннс-
I коны зды к, пайдакунемдік жоне т.б.)
I адамныц жан дүниесін жегідей жеп, оныц
I кісілігіне улкен нүксан келтіреді.
I ^
М ІН Е З -Қ Ү Л Ы Қ (П оведеннс) -
I адамныц генетикалық ерскшеліктсріне
I байланысты болып, омір жагдайларына
I со й к ес ж оне соларды н ы қп алы м сн
I байкалып отыратын түрақты пснхнкалық
I срекшеліктсрінін жиынтыгы. Адам озінін
I
мінез-қүлқына бақылау жасау арқылы
I мінеадегі мінін түзеуге, жагымсыз орекет,
■
т
Ш
Ш
^
^
Ш
Ш
Ш
м
,
н
дорекі мінсздсрдсн езін тыйып үстауга
болады. М.-қ. адамның озіне, маңайын-
дагы басқа адамдарга, тапсырылган іске
қалай қарайтынынан байқалады. Ол онын
бүкіл тертібін е осер етсді. М .-к. —
жануарлар мен адамдарга ортақ, организм-
нің қимыл-қозгалыс белсенділігін, сыртқы
ортамен қалай байланыс жасай алуын
білдірстін үгым. Мінез-қүлықтың қозгау-
шы кезі — қажетгі отсу. Мүнын ауқымы
кец, жан қүбыл ыстарынын орқайсысынан
түрлі децгейде корініп отырады. Адам
мінез-қүлқының бастапқы корінісі —
қы лы қ. М үнда түлганы ц беталысы,
адамгсршілік талгам-сенімі корініс бсреді.
М ІН Е З-Қ Ү Л Ы Қ БАҚЫЛАУЫ —
мінсз-күлык озара байланысты пысық-
таулар мен стимулдардың бақылауында
болады деген жалпы түсінікті бслгілеу
үшін қолданылатын соз тіркесі. Оперант-
тық теорня түрғысынан мінез-қүлықтыц
бакы лануы гылымн пснхологияны ц
негізгі объекгілерініц бірі.
М ІН Е З -Қ Ү Л Ы Қ
М Ә Д ЕН И ЕТІ
(Культура повеления) — адамшылык
қарым - катынастын негізгі талаптары мсн
ережслерін сақтау, айналасындағылармен
дүрыс карым-қатынас қүра білу. Адам-
нын жүріс-түрыс, іс-орекетініц жиынтык
корінісі мінсз-қүлық ерскшелігін айқын-
дайды. М інез-қүлықтыц адамгершілік
нормаларына саи келетін жагымды іс-
орекеттен немесе қогакшық нормаларга
қаіішы келетін жагымсыз іс-орекеттерден
түруы мүмкін. Мінез-қүлықтық срекшс-
ліклер моральдык категорияга жатоды. Ол —
адамныц қогамдагы мінез-қүлқын рсттеу
қызметін атқаратын олеуметтік инстіпут,
когам түгелдсй м ақүлдаган зацды
талаптардын орындалу барысымен анық-
талады. Қүкықтыц моральдан айырма-
шылыгы: біріншіден, қоғам мойындаган
адамгсршілік талаптарын ор адамнын
орындауын барлық қогам мүшелерініц
қадагалауына байланысты, екінішдсн,
мораль талаптарын орындау тск рухани
осср сту формаларымсн (қогамдық бага
бсру, корсетілген мінсз-қүлық срсжсле-
рініц орындалуын м ақүлдау нсмссе
айыптау) олшснсді. Мінез-қүлық моде-
ниеті адамныц
о с к с і і
ортасына, адамдар-
мен күнделікті карым -каты ііаеы на, білім
оресінс, корген-түйгеннен алган үлгі-
онсгесіне баиланысты.
М ІН Е З -Қ Ү Л Ы Қ
ТЕ РА П И Я С Ы
(грск.
Іһегарііа
— смдсу) — А ҚШ -та
қалыптасқан, бнхсвиоріізм приіш ип-
терінс пегізделгсн психотерапия оаісі. Бүл
орайда, психикалык жоне эмоииялық
юноратгар инднвндтің нақты бар жагдай-
ларга бсйімделуініц бүзылуы деп қарасты -
рылады. М інез-қүлы қ тераннясынын
міішсті — адамныц иіындык болмысқа
153
154
МІН
конф орм ды қ бейімделуін жеңілдететін
одетгер қалыптастыру деп үғынылады.
Қалыпты жонс “қалыпты емес” мінез-
қүлы қ арасындағы айырмашылық инди-
видтің ортаға бейімделу дорежесімен ғана
а н ы қ т а л а д ы . С о н д ы қ т а н әл еу м еттік
жағдайлармен келіспеушіліқпң қандайы
болса да ж әне оларға қарсы іс-орекетгін
қай-қайсысы болса да невроздар секілді
терапия одістерімен “түзеуді” талап ететін
“ « қ а л ы п ты е м е с ” м ін е з - қ ү л ы қ деп
саналады. М інез-қүлық терапиясы шын
м о н ін д е р е а к ц и я ш ы л б а ғы т болы п
табылады. Қазіргі уақытга мінез-қүлық
терапиясы терминінің орнына көбінесе
“ м ін е з - қ ү л ы қ т ы м о д и ф и к а ц и я л а у ”
үғымы қолданылады.
М ІН Е З -Қ Ү Л Ы Қ Т Ы Қ ГЕН ЕТИ КА
(Поведенческая генетика) — генетика мен
м ін е з-қ ү л ы қ арасындағы байланысты
зертгейтін салааралық ғылым.
М ІН Е ЗТ А Н У (Х арактерология) —
адам мінезін зертгейтін психология ғылы-
мының бір саласы. Мүның түп негізі
ежелгі грек оқы м ы сты сы Ф еофрастан
басталады. Ол өзінің “ Мінездер” дейтін
Тракгатында афиналық 30 адамның жағым-
сыз мінездерін (суайт, жылпос, жодігой,
ж ар ам сақ , өсекш іл ж оне т.б .) сы нап
ж ү й ел ей д і. XVII ғасы рдағы ф ранц уз
моралисі Ларошфуко мыңнан астам нашар
мінезді адамдардың портретін берген. Бірақ
бүлар э т и к а л ы қ түрғы дан ж азы лған.
Психологшща бүл соцғы кездері ғана зерт-
теле бастады. Орыс психологы А. Ф. Лазур-
ский (1874-1917) “Мінез туралы ғылыми
очерктерінде” (1909) осы ілімге елеулі үлес
қосты.
н
НАҚТЫ ТО П
(әлеуметтік психоло-
гияда)
— адамдардың шамасы шағын,
ортақ уақыт пен кеңістікте болатын және
нақты қатынастармен біріккен қауым-
дастығы (мыс., отбасы, мектеп сыныбы,
жүмысшылар бригадасы, оскери болімше
жоне т.б.). Шама көлемі жағынан ең үлкен
нақты топ ор түрлі елдер мен халықтар
арасындағы экономикалық, саяси жоне
б а с қ а д а й б а й л а н ы с т а р м е н б ір ік к е н
адам дарды ң тарихи ж оне олеум еттік
қауымдастьпы ретіндегі адамзат болып
табылады. Ең кіші референттік топ озара
орекеттес екі индивид, яғни диада болып
саналады.
Н А Қ ТЫ Л А У (К о н к р ети зац и я) —
белгілі бір істің епкей-тегжейін анықтау.
Н А Қ Ү Р Ы С Т Ы Қ (И д и о ти я; грек.
Шіоіеіа —
надан) — ақы л-ой кемістігі.
Н егізінен м едициналы қ жоне психиа-
триялық сипатқа ие синдромдарды белп-
лейді. М ыс., ам аврозды қ (отбасылық)
нақүрыстық.
НАҚЫЛ — онеге-өсиет; коркем сөз,
тақпақ, жыр түрінде айтылған нақышты,
жүйелі сөз. Халықтың, үлы адамдардьщ
н а қ ы л с ө зд е р і ж а с т а р д ы ң ж ады нда
сақталып, зор торбиелік рол атқарады.
НАМАЗ — А ллага си ы н ы п , им ан
тілеп,барлық_эдзм баласына, бүкіл олемге
жақсылық^болсын деп ниет білдіру. 22
пары зды н ам азд ы ң орбір сө зі, орбір
қимылы адам баласының тазалығы мен
тақуалыгын арттырады. Намаз оқу — мү-
сылмандыққа шын берілудің, бір Аллаға
жүгінудің белгісі. Намаздың мазмүны жас
үрпақты тазалыққа, имандыльпс.қа тор-
биелеп, оның адами қасиеттерін калып-
тастырады.
НАМ Ы С (Честь) — арлы адамның
өзіне, айналасына, үлтына кір келтірмеу
ушін күресте бойына қайрат берепн сезімі.
Қазақ халқы үлтгық намысқа ерекше мон
беріп, халықтық толім-торбие жүргізеді.
НАМЫСТАНУ — жақсылыққа жету
ү ш ін , қ а т а р д а н қ а л м а й , о зу үш ін
қайратганып, іс-әрекет жасау. Ер намы-
сын, ел абыройын қорғау. Намыс пен ар
бір-бірін толықтыратын үғым. Ар жоқ
адамда намыс болмайды.
НАНЫМ — дінге, қүбылысқа, сөзге
сен у. Н а н ы м н а н и м а н д ы л ы қ п айда
болады.
НАШАҚОРЛЫҚ (Наркомания; грек.
пагке —
естен айырылып қалу,
тапіа —
ессіздік, қүтырыну) — организмнің тір-
шілік орекеті есірткі заттарды үнемі қабыл-
даган жағдайда гана қанағаттанарлы қ
деңгейде болатын психоневрологиялық
бүзылу. Ф изикалы қ жоне психикалық
функциялардың қүрып-бітуіне, ааамның
азып-тозуына апарып соғады. Есірткіні
ү зақ уақы т пайдаланып, күрт тоқтат-
қанда, организмнің көптеген функция-
лары бүзылады (абстиненция). Есірткіні
қ аб ы л д аған д а ж ағы м ды сезім п айда
болып, көңіл көтеріледі (эйфория). Есірт-
кіні үзақ уақыт пайдаланғанда эйфория-
л ы қ т ү й с ік төм ен д ей д і де, н аш ақ о р
есірткіні физнкалы қ жоне психикалық
қүйін қанағатгандыру үшін қабылдайды.
Бір есірткі затқа қүмарлық — монона-
шақорлық — кобінесе полинашақорлыққа
айналады: жағымды осер олсіреген сайын
наш ақор эйфорияға жету үшін үйрен-
шікті есірткі затына жаңасын қосып пайда-
лана бастайды. Есірткіге есімдіктекті жоне
си н тети к ал ы қ заттар жатады: апиы н
(үйқтататын кокнор, негізінен морфий),
коки (кокаин) жоне кенепшөп (гашиш,
анаш а, марихуана жоне т.б.) өнімдері,
дорілік затгар (үйқы келтіретін жоне т.б.),
галлюциногеңдер жатады. Нашақорлық-
НЕИ
тыгі ен көп тараған түрі — күрамьшдл
спирті бар іаттарга қүмарлыіс (маскүием-
дік), одаи кейін уытгы запгтарга оуестік
(токсикомания), уяы ж гтарп «жаиғыш.
якаімдсгші. бояйгын жонс т.б. материал-
дарга) к үм арл ы к. Кейбір мамаидар
оашакорлыкка шаи. кофе жане тсмекі
күрамындагы заттарга оуес болуды да
жащьізады. Шпй мен кофенін коп мвлше-
рш үтак уақыт жүйелі түрде пайдалану,
соидай-ак темекі тарту организм нш і
олардын күрамындагы заітарга тоуелді
бояуын калыптастырады (коп жагдайда
0үл тоуелдіикті жою онай емес). Алайда
мүндай тоуелділік пснхикага жоне мінез-
қүлыкка қатты осер етпейді. Сондыктан.
мыс.. темекі тартудың зияиды екеиін I
моиы ндағанмен, оиы наш акорлы ққа
жаткызуға болмайды. Нашақорлыктын
дамуыиын непзгі жагдайларынын бірі —
іідамныи есірткіні кабылдаудыи қауіпті-
лігін түсінбсуі. Нашакорлықтың қауігггі-
ЛІГІ эмоциялык түрақсыздық кеэінде,
олеуметгік нормаларды кабылдамайтьж,
психикдлык түргыдан жетілмегеи адам-І
ларда орш н түседі. Нашақорлыктын:
таралуына жағымды зияттық жоне олеу-
мстгік жагдайдардын жоқтыгы, кіиоратты
микроолеуметгік ортаиып жагымсыэ үлпсі
мен қысымы себетгаіі болады. Нашакор-|
лықты емдеу екі сатыдан түрааы. Біріпші
сатысыида организмді уытсызданлыру
екіішіісінде — есірткіге жиеркенішпеи
карауга үйрету, оган патологиялы к тоуел -|
ді болуды жою. Ауру адам саналы түрде
жазылуга үмтылган кезде гана сауығып
кете алады.
I
НӘЗІКТІК — іэетгіліктін, одеіггіліктің
корінісі. Н. (одстггілік) кобінесе кыэ балага
тон қаси ет. Н озіктік олсіздік емес.|
оасмілік. ол дорекшіктсн аулақ күбылыс.
НЕВРА СТЕН И Я — эн ер ги ян ы ң
азаюы, олсіреу.
НЕВРОТИЗМ - эмоциялык орнык-
сыздыкпен, алаңдаушыльпспен, озін-озі|
сыйлаудын томендігімеи, вегетацнялык
кшораттармен с ііпатталатьпі күй. Невро-
тизмді неврозбеи теіщестіруге балмайды,
ейткені иевротизмдік нышандар сау адам-
дарда да болуы мүмкін. Невротиэм. адет-
те, арнаулы шкалалар аркылы немесе
түлғалык сауалнамалар арқылы олшенеді.
Н ЕГА ТИ ВИ ЗМ (лат
пе&аЧо
-
терістеу) — субъектінің баска нндивид-
тердің немесе олеуметтік гоптардың талап-
тары мен күтулеріне одейі қарама-карсы
іс-орекеттерінен корінетін мотивация-
ланбаған мінез-күлқы. Н. жағдаяттык
реакиия немесе түлғалық скпат ретінде
(мағынасыз карсыласута саятын клиника-
лык жагдайлардан баскасында) субьектінщ
озін корсетуге тырысуынан туындайды,
сондай-ак озімшілднстін. баска адамдар-
дьіц муктаждары мсн мүдделерін елемеу-
шыікпн саддары болып шыгады. Негати-
внзмнш
псюсологнялык негіэі субъскпнщ
белгілі бір олеуметтік топтыд қайсыбір
талагггарыиа, күтулері меи қарым-катынас
иысаидарына ксліспеушілік не теріске
шыгару. осы топка қатысты наразылык.
қайсыбір түлганы ыгыстырып шыгару
үстаігымы болып табьстады Негативизм-
НІН
жагдаятгык реакциялары жас түргысы-
нан даму “дагдарыстары" жагдайында
балаларда байқалады жоне кынырлык.
еркелік, магынаеыэ талаптар коюшылык
аркылы корінеді.
НЕГІЗДЕУ (Обосиование) - гылым
одіснамасы мен логикада білімнін ор түрлі
нысандарыи (пгпотеза. теория, түжырым)
акикаттыгы аныкталган баска пікірлер
мен гүжырымдарға, теорияларга сүйену
>
аркылы дәлелдеу.
НЕЙРОАНАТОМИЯ (
нейро
жонс
грек
апаіоте
- жару) - жүйке жүйесі
і
мсн отгың органдарынын нысаны мен
күрылымын зерттейтін анатомня болімі.
НЕЙРОН (грек.
пеігоп
— жүйке) —
хүйке клеткасы, жүйке жүйесініи негтет
қүрылымдык жоне фуикциялык бірліп.
Нысаны мен олшемі ор алуан болыл, ор
түрлі функция аткаруга катысқанымен,.
барлык нейрондар ядросы мен жүйке |
осіншлері (аксон жоне бір немесе одан да
коп дендриттср) бар клетка денесінен
иемесе косындыдан түрады.
Н Е Й Р О П Е П Т И Д - қоректенуге
қатысатын пептид. Аштык латеральды
гшюталамустагы секрециясын тудырады,
ал тамақ жегенде ол секреция кыскарапы
Н ЕЙ РО П С И Х И А ТРИ Я
(
нейро
...
жоне грек.
ріусһе
— жан,
іатіа —
емоеу) —
жүйкс процсстері мен психиатриялық
бүэылу арасындагы байланысты зерггсйтін
медицина саласы.
Н Е Й РО П С И Х О Л О ГИ Я
(нейро...
жоне
психалогия)
— невролопіялық про-
цесс пен мінез-қүлыктын озара байла-
нысын қарастыратын фиэиологиялык
психологияның болімі.
Н Е Й Р О С Е К Р Е Т О Р КЛЕТКАСЫ
(Нейросекреториая клетка) — гормон
немесс гормон сияқты заттарды клеткадан
тыс сүйықтықка болетін нейрон.
НЕЙРОТАНЫМ (Нейропознаиие) —
мндын нейроаиатомиялык қүрылымы
мен озгеше танымдык функция арасын-
дагы байланысты зерттейтін когнитивпк
психологияның болімі.
НЕЙРОТИЗМ - 1) невроздык күй;
2) нсвроздын этиологиялық баэисі болып
табылатын негізгі абстракт ядро.
НЕЙРОТОКСИН (
нейро
... жоне грек.
тахікоп
— у) — созбе-сөз аударғанда —
жүйке уы; нейрон клеткаларынын деиесш
бүэатын кез келген эат.
Н Е Й РО Ц И Т — жүйхе клеткасы к.
Нейрон.
\
Н ЕИ РО ЭФ Ф ЕК ТО РЛ Ь1К С И Н \П С
( Н ейрозффекториын с а м к ) — зф ф е-
рскттік нсіром мен эф ф сг гор а р к ы н а т і
синалс. мыс , булшых ет пен без араеын -
ЯГЫ синапс-
Н ЕО БИ А ЕВИ О РИ ЗМ - XX гасыр-
дьщ 30- жылларыі-аа ш а и ш психоло-
п и с ш ц а
а лй лл
б а іг ш бағыт Б ш еіи о -
ризсшіің психалиғиянын поні оопишзм*
мш сырткы ортл стимч.хларына объективті
түргыла бакыланатьш реакциялары болып
табы лады л е й т ш басты алгы ш артын
үсгааған и е о б п ш о ш м ш ш стммуллдр-
лың осері меы ы у а л бүдш мқ ет к о п ш с -
тдры арасыңддгы а р іш г , буын қызметні
аткаратыи факіорлдр р сп ң д еп аралык.
айнымалыдвф" турады үгыммсм толық-
ты рды О п е р А іш о ім л м ш олістсм есін
ү стам атм м м е о б м х е ім о р и м а та л га н
ү іы м н ы и м азм у н ы (м ін сз-к .ү л ы к ты н
бақычанбайтын тамымдык жаис моти-
вацинлык күрауыштары деп бсдпдсшем)
аабораторидлық лсслсркменттсраг х р т -
теуш аин операш одары а р қ и іы аны қті
іаты и иышандар бойынша корінеді дсп
п ай ы м д ад ы Н еобн& еаиорм зм мімсз*
кү хы кты и түтастығы м сн м а к са тк д у й д с-
е ім д іл ігін , о н ы н корш ағ аи ад см туралы
м п а р с т п с н р с т л е т ін д ш м
к ан с
оргам изм -
и ш қ дж гтсш уасрим; т о у сд д ід ш и тү сщдіре
ад м агаи " к д а ссм к а а ы к ' б н л сви .ір и манш
д а гя зф ы ш и п р с с т т і Г еш тал ьтп с изаэлопія
м е и ф р сй д м ім н ің , со м д ай -д қ жоғары
ж уй к х і і і ш г т і турады павловтық стім н ш
м д е ііи р и н п дй далдны л. м со б и ж ам о р м ім
Г іа стэп к ы б п с а и о р и с т ік д о г г р и и а н ы н
ш е к т е у л іл іл н ж е н у ге гы р ы с т ы , ал ай д а
оямң алам к ю м и ш м б и о ю п п іа и д ы
руды п ш й т і я исгһһ г с т ін ы м ы и сақ-
НЕИ --------------------------------
IIЕО ТЕ11Н Я (ф р ам о пі'
іепіа) ~
сресск жаста д і жсплмсттм касмспгрлні
оіқтз^іуы
- . ДД?
^
Н Ғ О Ф Л ІИ Я - ш м ю ф р с м и и н ы и
бсапді бір
и ііг ін ы н м
жмі (ы м и л а ш и с а і
Н Е О Ф Р Е Я Д И ІМ — псядалигмддагы
багыт, опы |стаи у ш ы д ар кдассмкадык
♦ р ей дямамш б ю й о т о м и енссріп. омым
м сп зп к а г и .и іір ы іи и с у м с п и м и и и а
бсругс и р ш і т и и и НеофрсИлмшиш не-
г у р а ь л і ки рм скті и кід дері К Х орни.
і . Ф ромм. Г С С & ш п и и (Д К Ш ) К
Чорннлщ пипрііпис, исароджаршаи ссбибі
5ллала о с а и н сгітін ен жат д ү и и см си
ксмкмммвм пмЛда бояатмм ■ іац п ауіііііиіі
б од и м табы аады иом с ата-ам асы мси
айналас ыилаі ылар гарапынан сүн кп ен -
шілік пси ыкыаас і ғ п с л с г п жагаайдд.
я аааияц пы яы ж күшеие түседі Э Фромм
и п р а ш р ш ш ш ги яд п и ш р п ииваигм
к о ғ а м н ы ң эм сум сттік к ү р ы л ы м м м ен
жарасымдылықкд жстуі мүмкш емсспп-
мен байданыстырады Осыдин барып
аламді
ж алғы зды қ. і п п п т і
н п ііт т и р —
б ак к тетш ід ш сежмі кд.пылтасып, од бүл
ссммиси күтыд>дын нсвроіаык
адістерш е
барады
Г
С Саддиаан нсарокаардың
бастауларын адамдардын түдғаарадык
катыиастарында пайда билатын ш ң м ^
шылықта дел
іидсді. Қ о ғам д ы қ ом ф дің
ф а к т о р л а р ы й а
н аіар аудара отырып,
неоф ренднзм
үгымыімагаи
елну лері
бар
иидииидті оуелбастаи когамнаи тоуслсіз
жөие о п и қарсы түрушы деп есептеИлі:
бүл орайда, қоғам “
ж ап п ай
жатсыну
бастжуы дсп кдрастырылады жшіс гүдгя-
н ы н
дамуыиың түпкілисп
үрдістеріие
жат
дсп
Достарыңызбен бөлісу: |