НЕОПЛАТОНИЗМ (Жаңа Платоншылдар) философиясының ең танымал мүшелері: ПЛОТИН (б.д. 205-270 жж.) оның шәкірті ПОРФИРИЙ (б.д. 232-304 жж.) және ПРОКЛ (б.д. 412-485 жж.). Жаңа платоншылдар ілімі өз бастауын Платон еңбектерінен және Плотиннің Шығыстан қабылдаған аңыздық және діни элементтерінен алады.
Ақыл – Дарадан тарайтын пайымдау,аңдау үдерісінде қалыптасатын және өзін Дарамен толықтыратын, өзі-өзіне қайта айналатын, жүзеге асатын айқындалмаған белсенділік. Бұл жерде бастапқыда ойлаудың мазмұны пайда болып, сосын ойдың өзі көрініс табады. Егер Дара барлық заттардың пайда болу мүмкіндігі,қабілеті болса, онда Ақыл – заттардың өте орынды жүзеге асуы.
Ғаламды жасау үшін Дара Ақылға, түр мен ойлауды қабылдауы арқылы Жанға айналады. Шығармашылық күшке ие болатын ғаламдық Жан Ақылдан туындайды. Жан материяға қозғалысты енгізеді. Жан денесіз субстанция есебінде дененің бөлігі болатын қабілетке ие. Демек, ол «дара және көп нәрсе»,сондықтан бір уақытта бөлінеді және бөлінбейді. Жан – денесіз әлемнің өзгерген, түрленген соңғы сатысы.
Ғалам рухани бастаудың материяға әсерінің нәтижесінде дүниеге келеді. Сонымен Ақыл мен материяның ортасында ымырасыз күрес жүреді. Жарық – Ақылдың бейнесі, ал қараңғылық, түнек – материяның бейнесі. Дара – жарық, материя – түнек. Материя – жанның басқаша өмір сүруі. Жаңа платоншылдар: «Ақыл қараған уақытта ғана керек болатын айна – материя», – дейді.
Дара (құдай) – жасампаз күш, барлығын туындататын жоғарғы болмыс. Материалдық
емес құбылыс ретінде ол өзінің бостандығы мен еңбегінде, белсенділігінде шексіз.
Дара – барлығының себебі, «өзін-өзі жаратушы игілік»,өйткені «оның еркі мен
