Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің Хабаршысы № 1 (77), 2019
209
Екінші кезең:
саналы біліксіздік – адам кәсіби білімі, шеберлігі, дағдылардың
жетіспеушілігін сезінеді. Мҧнда екі нәтиже шығуы мҥмкін: конструктивтік (тҧлғалық және
кәсіби белсенділіктің кӛрінісі), деструктивтік (әлеуметтік селқостықтың тҥрі).
Конструктивтік жол субъектінің ӛз кәсіби біліксіздігін сезіну арқылы жетіспейтін кәсіби
білім, шеберлік, дағдыларды иелену бойынша ынталандыруды арттыруды қамтиды.
Деструктивтік нәтиже алдағы уақыттағы кәсіби оқытуға кедергі келтіретін ӛз кҥшіне сенімсіздік,
психологиялық жайсыздық, мазасыздықтың артуы секілді сезімдердің пайда болуына әкеледі.
Екінші кезең ҥшін «Мен білмейтінімді білемін» тҥсінігі тән.
Ҥшінші кезең:
саналы құзіреттілік – адам ӛз кәсіби білімі, икемділігі мен дағдылары
қҧрылымға енетітін және осы қасиеттерді тиімді пайдалана алатынын біледі. Ҥшінші кезең ҥшін
кәсіби ӛзін-ӛзі бағалаудың мына тҥрі сәйкес келеді: «Мен білетінімді білемін».
Тӛртінші кезең:
ойланбайтын құзіреттілік – кәсіби дағыдалар толықтай бірігіп, мінез-
қҧлыққа орныққан; кәсіпқойлық тҧлғаның бӛлігі болып табылады. Қҧзіреттіліктің бҧл тҥрі
шеберліктің деңгейін кӛрсетеді. Дегенмен, осы кезеңде кәсіби ӛзгерістің орын алу қауіптілігі
жоғары.
А.С. Роботова редакциялығында жазылған еңбекте кәсіби қҧзіреттілік кәсіби қызметті
жҥзеге асырудағы маманның теориялық және тәжірибелік даярлығының бірлігімен сипатталады
[3; 66].
А. Дорофеев [4; 31-32] кәсіби қҧзіреттіліктің тӛмендегідей қырларына мән береді:
1.
Біліктіліктің ӛзектілігі (кәсіби саладағы білім, шеберлік пен дағдылар, кәсіби қызметті
жҥзеге асыруға қажетті және жеткілікті заманауи компьютерлік технологияларды игеру
қабілеті).
2.
Когнитивтік даярлық (әрекет деңгейінде жаңа білім, жаңа қҧралдар, жаңа ақпараттық
және компьютерлік технологияларды игеру шеберлігі, ақпараттық тапшылықты айқындау,
қажетті және жеткілікті ғылыми ақпараттарды іздеу мен игеру қабілеті, ҥйрену және ӛзгені
ҥйрету шеберлігі).
3.
Коммуникативтік даярлық: ана тілі мен шетел тілін білу, базалық және сабақтас
ғылымдар мен салалардың тҥсініктік аппараты мен лексикасын қолдану қабілеті, байланыс
техникасы мен технологияларын игеру, патент, авторлық қҧқық алу негіздері, еңбек
қатынастарының қҧқықтық саласы, кәсіби қатынастардың іскерлік этикасы мен ҧжымды
басқаруды білу, демократиялық және авторитарлық басқаруды ҥйлесімді тҥрде қолдану
шеберлігі, пікірталас жҥргізу, ӛз шешімін
вербальды, бейнелік тҥрде ынталандыру және қорғау.
4.
Ӛндірісті оңтайландыру мен ізгілендіру мақсатында техникалық-экономикалық,
экологиялық-бағдарлық талдау әдістерін иелену.
5.
Креативтік даярлық – белгілі міндеттерді шешуде жаңа тәсілдер ізденісінің қабілеті
немесе кәсіби және сабақтас салаларда жаңа міндеттерді қою және шешу.
6.
Рухани, саяси, әлеуметтік және экономикалық ҥрдістерге сәйкес кәсіби сала мен
техносфераның даму қағидалары мен негізгі бағыттарын тҥсіну.
7.
Кәсіби жетілу мҧқтаждығы, ҧмтылысы мен даярлығы, корпоративті ӛзін-ӛзі тану мен
жағдай жасау.
8.
Жоғары ӛзін-ӛзі бағалау барысындағы жауапкершілік, мақсаттылық, табандылық,
тӛзімділік, талапшылдық және ӛзіне сын кӛзбен қараушылық секілді кәсіби маңызды тҧлғалық
қасиеттер.
В.И. Волынкиннің пайымдауынша, кәсіби қҧзіреттілік бҧл психикалық және тҧлғалық
(кісілік) қасиеттердің ҥйлесімі, мҧндай психикалық және тҧлғалық (сезімталдық) кҥй ӛздігінен
және жауапкершілікпен әрекет етуге мҥмкіндік береді. Бҧл нақты еңбек қызметін орындаудың
қабілеттілігі мен шеберлігі [5; 232].
Е.А. Гнатышина маманның кәсіби қҧзіреттілігі ҧғымын кәсіби қызметті тиімді жҥзеге
асыру қабілеті және бҧл ҥрдісте ҥздіксіз ӛзін-ӛзі дамытуға даярлығы ретінде айқындайды [6; 62].
Аталмыш еңбекте ол тҥсінікке мынадай анықтама береді: «когнитивті, операциялы-
технологиялық, мотивациялық-еріктік және коммуникативтік қҧрамдастар жиынтығын, кәсіби
қызметті тиімді орындау қабілеті деңгейін кӛрсететін, қозғалыс, кәсіби еңбектің ғылымды