Казакстаннын казіргі заманғы тарихы
Қиыр Шығыс және КСРО-ның басқа аймактарының халыктарын Қазақстанға депортациялау
жүктеу/скачать 1,54 Mb.
|
Тарих гос ответы все (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 39. Ұлы Отан соғысы кезіндегі Қазақстан өнеркәсібі.
| 38. Қиыр Шығыс және КСРО-ның басқа аймактарының халыктарын Қазақстанға депортациялау.
КСРО халықтарының Қазақстанға жер аударылуы республикада жаңа ұлттардың пайда болуына және халық санының айтарлықтай өсуіне әкелді. Қазақстанда большевиктер билікке келгеннен кейін елде көпұлтты халықтың қалыптасуы жалғасты. Қазақ халқы мен елді мекендеген басқа да халықтардың өкілдері ұжымдастыру, саяси қуғын-сүргін, қуғын-сүргінге ұшыраған халықтарды депортациялау, Ұлы Отан соғысы кезінде ашаршылық жылдарында туыстары мен жақындарының ауыр сынақтары мен ащы шығындарынан өтті. Екінші дүниежүзілік соғыстың басталуымен депортация процестері шекара белдеуінде тұратын халықтарды - поляктарды, немістерді, еврейлерді және басқаларды шетелдік барлауға қатысты айыптауларға байланысты күшейе түсті. Кеңестік билік құрылымдары бүкіл халықтарды жаппай тыңшылық, антисоветтік қызмет және бандитизм деп айыптап, оларды белгілі бір өлімге қарай қатал жерлерге бағыттап, қоныстанған жерлерден қуып жіберді. Депортацияның себептерінің бірі елдің сирек қоныстанған аумақтарын игеру деп те атауға болады. 1936 жылы мемлекеттік шекараның қауіпсіздігін қамтамасыз ету сылтауымен поляктар мен украиндардың қоныс аударуы халықтарды депортациялаудың бастамасы болып саналады. Жекелеген халықтар өкілдерінің Қазақстанға жаппай жер аударылуының бірі Батыс Украина аумағынан мәжбүрлеп қоныс аудару болды. Олар шекара аумағында тұрды. Шығарылғандар саны 45 мыңға жуық адамды құрады. Олардың басым көпшілігі Солтүстік Қазақстан облысының аумағында болды. 1940-1941 жылдары Қазақстан аумағына 200 мыңға жуық поляк қоныс аударды. Депортацияның алғашқы құрбандарының бірі Қиыр Шығыстағы кеңес корейлері болды. 1937 жылы Қазақстанға осы этностың 100 мыңға жуық өкілі қоныс аударды. Осылайша, 1937-1945 жылдар аралығында корейлер, поляктар, финдер, күрдтер, Қырым татарлары, түріктер, гректер, литвалықтар және басқа халықтар Қазақстан аумағына жер аударылды. 39. Ұлы Отан соғысы кезіндегі Қазақстан өнеркәсібі. Майдан шебінен көшіп келген кәсіпорындарды орналастыруға республикада 2300 мың шаршы метр өндіріс аудандары босатылды. Кәсіпорындармен бірге келген адамдарды Қазақстан еңбекшілері жақын бауырындай қабылдап, қамқорлық көрсетіп, тұрғын үймен, басқа да қажет нәрселермен қамтамасыз етті. Республика өнеркәсібінде 1940 жылы 158 мың адам жұмыс істесе, 1945 жылы 255 мың жұмысшыға дейін жетті. Олар соғыс жылдарындағы қысылтаяң кездің қиындықтарын жеңе отырып, еңбекте жаппай ерлік көрсетті. Қазақстанды майданның сенімді тірегіне, елдің ең негізгі әскери-өнеркәсіп ошағына айналдырды. Мұның өзі жалпы одақтық экономиканың, өндірістің бар саласында да, сол сияқты жаңадан құрылған саласында да, оның үлесін арттыруды талап етті. Оған Батыс аудандардан көшіріліп келген 220-дан астам кәсіпорындарды қатарға қосудың үлкен маңызы болды. Қазақстанда 1943 жылы қорғаныстық маңызы бар ондаған кәсіпорындар іске қосылды, бұрыннан істеп тұрған кәсіпорындар өнім өндіруді арттырды. Мәселен, сол жылы республикадағы қара металлургия өндірісінің тұңғышы Ақтөбе ферросплав зауыты іске қосылып, өнім шығара бастады. Ақтөбе химия комбинаты бор, фосфор қышқылдарын, сода шығаруды жолға қойды. Шымкент дәрі-дәрмек жасау зауыты шөптен дәрі жасауды игерді. Теміртауда Қарағанды металлургия комбинатын салу қолға алынды. Машина жасау зауыттары Алматыда, Шымкентте, Қарағандыда іске қосылды. Жаңа рудниктер мен байыту фабрикалары салынып, мыс, қалайы, күміс, алтын шығару артты. Балқаш, Қарсақпай мыс қорыту зауыттары күшейді. Түсті металл шығару өсті. Тамақ өнеркәсібінің: Шымкентте жеміс-жидек консерві комбинаты, Алматы, Қарағандыда кондитер фабрикалары, Петропавлда темекі фабрикасы пайдалануға берілді. 1941 жылы темір жолда әскери жағдай енгізіліп, әскер тәртібіне көшу темір жол арқылы жүк, шикізат тасуды жақсартты. Ескі жолдарда поездардың өтуі жиіледі. Ақмола-Қарталы жол бөлігі іске қосылды. Темір жолдағы жұмыстың көбін әйелдер атқарды. Олар теміржолшылардың 35 пайызын қамтыды. 1944 жылы Текелідегі қорғасын-мыс комбинатының бірінші кезегі, Өскемен мыс зауыты іске қосылды. Республикада қара металлургия, мүнай өңдеу өнеркәсібі қалыптасты. Ертісте халықтық құрьілыс Өскемен ГЭС-І салынып бітті. Бұл жылдарда Қарағанды көміршілері Сібір, Орал, Поволжье өнеркәсіп аудандарын жоғары сапалы кокстелген көмірмен жабдықтап тұрды. Жер астында жұмыс істеген лавалардың саны 1941-1945 жылдары 63-тен 158-ге дейін өсті. 19 жаңа шахта мен 3 көмір разрезі іске қосылды. Шын мәнінде тағы бір жер асты Қарағандысы пайда болды. Соғыс жылдары Қарағанды көмір алқабында 34 млн. тонна көмір шығарылды, бұл соғысқа дейінгі бассейнде шығарылған көмірден 3 млн. тонна артық деген сөз. Мұнай кәсіпшілігінің қуаты артты. Қошқар, Комсомольск, Жолдыбай мұнайшылығы іске қосылды. Соғыстың соңғы үш жылында Қазақстан 2472,2 мын тонна сапалы мұнай өндірді. 1941 жылғы қаңтардан 1945 жылға қаңтарға дейінгі аралықта Қазақстанның электр энергиясын өндірудегі Одақ бойынша үлес салмағы 1,31-ден 2,67 пайызға дейін өсті. Соғыс кезінде барлығы 460 зауыт, фабрика, кеніш, шахта және басқа өндірістер салынды. Өнеркәсіптің өсу қарқыны артуы нәтижесінде оның республикадағы халық шаруашылығындағы үлес салмағы 60 пайыздан 1945 жылы 66 пайызға дейін өсті. Темір жолдың ұзындығы 1940 жылғы 6581 шақырымнан 8400 шақырымға дейін жетті. Руда мен мұнай өнімдерін тасымалдау 4 есе, көмір мен қара металды тасымалдау екі есе артты. Қазақстан өнеркәсібінің соғыс жылдарындағы Жеңіске қосқан үлесі Кеңес халкының ауыр күндердегі сүйеніш, тірегі болғандығын қазақ халқы орынды мақтан етеді. жүктеу/скачать 1,54 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|