40. Ұлы Отан соғысы кезіндегі Қазақстанның ауыл шаруашылығы. Басталған Ұлы Отан соғысы жағдайында Қазақстанның майданды ауыл шаруашылығы өнімдерімен қамтамасыз етудегі рөлі мен маңызы артты. Соғысқа дейін Қазақстан мал басы бойынша РСФСР мен Украинадан кейін үшінші орынды иеленді.
Соғыс жылдарында Қазақстанның ауыл шаруашылығы елге соғысқа дейінгі соңғы бес жылмен салыстырғанда көбірек өнім берді: нан - 5 829 мың тоннаға, ет - 734 мың тоннаға, жүн - 17,6 мың центнерге, 3194 мың центнерге сүт және басқа да көптеген азық-түлік өнімдері мен шикізат. Жанқиярлық еңбегінің арқасында Қазақстанның колхоздары мен совхоздары соғыс жылдарында Қорғаныс қорына 56 млн пұт астық, 738,9 мың тонна ет, 1142 мың тонна сүт, 62,4 мың тонна жүн тапсырды. Атақты күріш өсірушілер Ыбырай Жақаев, Ким Ман Сам, Просовод Шыганак Берсиев (әр гектардан 202 центнер тары алды), сондай-ақ М. Сатыбалдин, А.Дацков, Н. Алысбаевтың озаттары өз егістіктерінен жоғары өнім алды.
Республика экономикасының бұл сөзсіз жетістіктері орасан зор еңбекпен берілді. Еңбекке қабілетті еркектердің көпшілігі белсенді армияға шақырылды. Өнеркәсіпте әйелдің үлес салмағы 50% - дан астам , ал жеңіл және тамақ өнеркәсібінде 80-90% құрады. Өнеркәсіптегі әскерге шақыруға дейінгі жасөспірімдер мен жастардың үлес салмағы Қазақстанның барлық жұмысшыларының 35-40% - на жетті. Еңбек тәртібі күшейтілді, жұмыс күні ұзартылды, кадрлардың ауысуы шектелді. Міндетті қосымша жұмыс уақыты енгізілді-6 күндік жұмыс аптасында 11 сағатқа дейін, қосым демалыс жойылды. Тәртіпті бұзу, кәсіпорыннан кету 5 жылдан 8 жылға дейін бас бостандығынан айырылды. Экономиканы басқару әскерилендірілді, Комиссарлар институты енгізілді, сонымен қатар өнімдерді карточкалық жүйемен бөлу еңгізілді.
41. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстанның мәдениеті мен ғылымы. Соғыс жылдарында республика жоғары оқу орындарынын саны артты.
1943 жылы Шет тілдері педагогикалық институты, Шымкент құрылыс
материалдары технологиялық институты, 1944 жылы Алматыда Кон-
серватория және Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық институты
ашылды. Бұл оқу орындарының ғылыми-педагогикалық кадрларын
қоныс аударғандар, репрессияға ұшыраған ғалымдар және педагогтер
кұрады. Ұлы Отан соғысы жылдарында Алматы Кенес Одағының мәдени-
экономикалық орталыктарының бірі саналды. Алматыда 15 жоғары оқу
орындары мен техникумдар, 20-га жуық ғылыми зерттеу институттары
болды. Соғыска дейінгі 20 жоғары оқу орнының қатарына 4 жаңа жоғары оқу орны қосылып, онда оқитындардың саны 15 мыңға дейін өсті.