Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы


- кесте – 1929ж. латын графикасына



Pdf көрінісі
бет174/287
Дата07.01.2022
өлшемі1,76 Mb.
#20525
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   287
Байланысты:
8e10fd01cc60087f7a7a338573861826

3- кесте – 1929ж. латын графикасына 
негізделген қазақ әліпбиі
рет
әріп
фонема
рет
әріп
фонема
саны
саны
1
а
<а>
16
в
<б>
2
ь
<ы>
17
d
<д>
3
о
<о>
18
g
<г>
4
u
<ұ>
19
ƣ
<ғ>
5
е
<е>
20
z
<з>
6
ә
<ә>
21
č
<ж>
7
і
<і>
22
h
<һ>
8
ө
<ө>
23
m
<м>
9
у
<ү>
24
n
<н>
10
р
<п>
25
ŋ
<ң>
11
t
<т>
26
v
<у>
12
k
<к>
27
l
<л>
13
q
<қ>
28
r
<р>
14
s
<с>
29
j
<й>
15
c
<ш>
Әліпби сипаты. Әліпбиде қазақ тілінің өзіне тән 9 дауысты-
сы мен 20 дауыссыз фонемасына әріп арналды. <қ>, <ғ>, <к>,
<г> дыбыстарының жеке таңбасы болды. ь <ы> таңбасы орыс
алфавитінен   алынды,  
ƣ  <ғ>,   č<ж>,   ŋ<ң>   таңбалары   болды
және одағайларда ғана қолданылатын шығыс кірме сөздерінде
жазы-латын   һ   <һ>   дыбысының   әрпі   бар.   Алфавитте   бұдан
басқа кірме сөздерде кездесетін әріп қатары болған жоқ.
Пысықтау сұрақтары
1. Латын  графикасына   өтудің  тілдік   және  тілдік   емес   себептері
қандай?
2. Жазуды ауыстыру қашан, қандай оқиғадан кейін басталды?
3. Латын әліпбиінің алғашқы жобаларына ортақ қандай ерекшелік-
терді атар едіңіз?
4. Қазақ-латын   әліпбиіндегі   әріп   саны   қанша   және   графикалық
ере-кшеліктері қандай болды?
5. Баку конференциясында қабылданған әліпби мен емле талапта-
рынан қандай тұжырымды байқайсыз?
1-тапсырма.
Берілген сөздерді 1929 жылы қабылданған латын алфа-
виті бойынша жазыңыз:
Социалист, программа, химия, банк, холдинг, пресс-конфе-
ренция, хат.
2-тапсырма.
Бос орындарды 1929 жылғы әліпбидегі тиісті әріптерді
қою арқылы толтырыңыз:
P_jonis, qar_vlь, o_ьnçьq, qol_at, әlipbi_, ca_ьmpaz, dokt_r.
3-тапсырма
1929 жылғы латын әліпбиі бойынша берілген мәтіндегі
қателерді табыңыз.
Cana   teqьnalog   -   pedagogtьn   mymkindigin   kyçejtetin   qural,
biraq  ol   muğalimdi   almastьra  almaidь.   Kampvter  mymkindikteri
pьsьjqologьja men dьjdaktьjk turğьsьnan taldanьp, kerek kezinde
pedagogjkalьq talaptarğa saj qoldanьluvь kerek.
Bilim beryv cyjesindegi qajta quruvlardьn negizgi suvbektisi -
muğalim.   Qazirgi   mektepke   çьğarmaçьlьq   izdenis   qabileti
damьğan, cana pedagogьjkalьq tehnalogьjalardь cete mengergen,
mamandьq çeberligi qalьptasqan muğalimder qacet.
Cana   aqparattьq   teqьnalogьjmen   orьndalatьn   qьzьmet   өzinin
kez   kelgen   naqtь   formasьnda   tijimdirek   orьndaladь,   adam
өrkenijetti bola bastajdь.
4-тапсырма
1929ж   әліпбимен   жазылған   термин   сөздердің,   төл
сөздердің, күрделі сөздердің, қосымшалардың емлесіне тал-
дау жасаңыз:
обылыс,   бөлшебектік,   Петірпауыл,   пұрсент,   не   дәуір,   әлде
қашан,   өктәбір,   Галашөкін,   партыйа,   кәмійтет,
апортұншылдық, айаусыз, қызұу, кірісүу, алды мен, ұрұу, қалқоз,
бастырұу,   жөнелтүу,   аударұу,   тійісті,   кектір,   жатұу,   пәкті,
жойұу,   нойабір,   үйел,   піленүм,   тұуғызұу,   піленүм,   де-ректбі,
Қазағыстан, қаупы, жыйын, сыйпыр, сыйақты, ұклон, айаусыз,
ағұс, Әулійе ата, «Нобйайажыйзын», өндіріс үушаскесі, кәмесер,
бірігаділер, быйылғы, кәзір, айақталұу, оң
232
233


түстік, ауылшарұуашылық, тәжірійбе стансалары, спаттал-
ды,   егілүу,   тійісті,   пебырал,   әрійне,   айақсытқандық,
әкәдемійе, сесійе, қабар, үйін, каушық, тұуралы, жана басқа,
Ленінгірат,   бірігаді,   респөблійке,   қалық   кәмесерлері,   әртел,
ауыл-пәсөлке, кәперетсе.
5-тапсырма
1930 жылғы газеттерден алынған төмендегі сөздердің ор-
фограммаларын топтастырып, емлесіне сипаттама беріңіз:
qosuv - қосұу, qьzuv - қызұу, kirisyv - кірісүу, uruv – ұрұу, вastьruv,
бастырұу, çөneltyv - жөнелтүу, avdaruv - аударұу, aluv
–   алұу,   orьndaluv-орындалұу,   dajьndaluv-дайындалұу,   cuv   -   шұу,
çatuv - жатұу, bilyv – білүу, boluv - болұу, otьruv - отырұу, saluv
– салұу, bastaluv-басталұу, turqьzuv-тұуғызұу, çiberyv-жіберүу,
uvlastьrmaj – ұуластырмай, oвьlьsь – обылысы, qazaqьstan –
Қазағыстан, ajьrьqca – айырықша, ajausьz – аяусыз, maja - мая,
uja - ұя, sьjaqtь - сияқты, çojuv - жою, qojuv - қою, ujat – ұят,


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   170   171   172   173   174   175   176   177   ...   287




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет