Күдеринова Құралай Бимолдақызы Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
жүктеу/скачать 1,82 Mb. Pdf көрінісі
|
Қазақ жазуының тарихы мен теориясы
- Бұл бет үшін навигация:
- Бірге, бөлек жазу проблемасына
| йый орнына бір ғана и таңбасын жазу: ұйиды, байиды – ұиды,
баиды, и-ды қосар таңбасымен қалдыру сияқты екі жақты пікір- лер болды. Ы, і әріптерінің емлесі жайында мынадай ұсыныс жиі кезде- седі: сөз басында, екі буынды сөздер аралығында, сөз аяғында таңбаланғанда, сөз мағынасы бұзылмаса, ы әрпін жазбау: жапрақ, топрақ, шаңрақ, қоңрау. ал ә, ұ, ү әріптері орфограммасына қатысты бұл әріптер тек бірінші буында жазылады дегеннен соң сірә, күнә, бұлбұл сөздерін ескертуге шығармай (т.Жанұзақов, Ғ.Сұлтанғалиев, Б.нұрғазина), а-түрінде заңдастыру; а-ә, ұ-ы әріптерінің орфог- раммасы күдікті болса, қосымша жалғап анықтау ұсынылды: Күлашқа, шайға, жайластыр.. Ащы, кеще, тұщы сөздерін екі ш-мен беру ұсынған; я, ю әрпін миуа, қиуа, айуан сөздерінде де қолдануды ұсынған пікір- лер бар (мұсабекова Ф., Сейтмұратов Б.). Сондай-ақ, х әрпімен келетін сөздердің барлығын сөздіктер мен ережелерде арнайы көрсетуді (құрмет-хұрмет, бұқара- бұхара сөздерін жазуда да ала-құлалық көп) (Ш.Сарыбаев); және бұл таңбаны тек орыс тілінен енген сөздерде қолдануды ұсынатын, Һ әрпін әліпбиден шығару жағын қолдайтын пікір- лер де болды. ал қазір, қайтіп, қадір сияқты бейүндес сөздерді бірыңғай жуан жазу (Б.нұрғазина); к-г, қ-ғ, п-б ұяңдау про- цесін кірме сөздерде де пайдалану: принцип-принцибі, альма- нах-альманағы, цех-цеғы (Б.нұржекеев) сияқты пікірлер көңіл аударарлық. Бірге, бөлек жазу проблемасына бірнеше мақалалар арналған. Оның ішінде мынадай ұсыныстарды атауға болады: жаңа сөзді бірден біріктіріп жазу (Ғ.мұсабаев), біріктіру ама- лын сөзайналым процесі ретінде қарау, сондықтан, аққұман, ақсаусақ, желөкпе сияқты сөздерді бірге жазу, бір ұғым емес, бір заттың атауы болатын сөздерді бірге жазу, күрделі сапалық сын есімдерді бірге жазу: қараторы, аққұба, біріккен сөзді ай- тылуы бойынша жазу, соңғы сыңары тәуелдік тұлғада тұрған барлық сөздерді бөлек жазу (а.абдрахманов), айтылуы бірдей, мағынасы басқа сөздерді екі түрлі жазу: ұр да жық – ұрдажық т.б. (Ж.Жолаев), “жеке мағынасын сақтап тұрған сөздерді біріктіру- ге әуес болмау”, біріккен сөзді кіріктіріп жазу (С.Жиенбаев.). міне, 40-60жж. аралығында емлеге қатысты жарық көрген мақалалардағы пікірлер сипаты осындай болды. |