Кенжебаева Сəуле Сағындыққызы биотехнологиядағЫ Қазіргі əдістер

182
5.1-кесте
Иммунологияда қолданылатын негiзгi серологиялық 
реакциялар жəне олардың сезгiштiгі 
[http://www.toxoid.ru/immunodiagnostika/186-reakciya-agglyutinacii-ra.html] 
Əдiстер
Сезгiштiк (г/мл)
Преципитация реакциясы 10
-4
-10
-6
Агглютинация реакциясы 10
-6
-10
-7
Комплемент байланысу реакциясы
10
-6
Пассивті гемагглютинация реакциясы 10
-7
-10
-9
Иммунды флюоресценция əдісі
10
-7
Коагглютинация реакциясы 10
-8
-10
-9
Қарсы иммуноэлектрофорез
10
-6
-10
-7
Иммуноферментті жəне радиоиммунды талдау
10
-9
жəне кем
Вестерн-блотинг
10
-7
-10
-9
əсерлесуi рН мəні бейтарапқа жақын физиологиялық ерітiндiде бо-
лады. Пайда болған кешенде антиген жəне антидененiң арасында 
байланыс мықты, бiрақ ауыспалы болады. Антиген-антидене кешен-
нің қасиеттері өзгерiссiз құрама бөлiктерге диссоциациялануы 
мүмкін. Олардың диссоциациялануы рН 2-3-ке дейiн төмендеткенде, 
рН 9,0-ға дейiн жоғарылату кезінде жүргізіледі.
Реакциялар екi сатыда өтеді: 
1. Ерекше – өзара əрекеттесу сатысы. Мұнда антиденелердiң ор-
талары жəне антигеннiң эпитоплар комплементарлық құрама болады. 
Бұл саты, əдетте, минуттарға жəне бірнеше секундқа созылады.
2. Ерекшесі – əсер етудiң сатысы, иммундық кешендер бiлiмiнiң 
сыртқы белгiлерiмен бейнеленедi. Бұл саты бiрнеше минуттардан 
бiрнеше сағаттарға дейiн дами алады. In vitro жағдайында антиген-
антидене реакциялар бiрнеше ерекше құбылыстың пайда болуымен 
жарыса алады – жалғамалық (агглютинация), преципитация, лизис. 
Реакцияның сыртқы əсер етулерi антигеннің физикалық-химиялық 
қасиеттерiнен байланысады (бөлшектердiң өлшемi, физикалық күй), 
антиденелердiң тобы жəне түрiнiң (толық жəне толық емес), сонымен 
бiрге тəжiрибенiң шарттарына (ортаның тығыздығы тұздардың кон-
центрациясы, рН, температура) тəуелдi болады. 
Антигендердің жəне антиденелердiң поливаленттісі жай көзге 
көрінетiн агрегаттардың пайда болуын қамтамасыз етедi. Бұл желiлер 

183
бiлiмiнiң теориясымен сəйкес болады, пайда болған антиген-антиде-
не кешенге сəйкес антиденелердiң жəне антигеннің басқа молекула-
ларын қосады, еркiн детерминанттармен жəне антидетерминанттар-
мен сезiнедi. Нəтижесінде, жүйелiк құрылым қалыптасады, ал олар 
тұнба түсiп қалатын агрегаттарға ауысады. Реакцияның сипаты жəне 
көрсетiлгендiгi антигендер жəне антиденелердiң сандық байланыста-
рына тəуелдi болады. Егер реагенттер балама байланыста болса, реак-
циялар өте қарқынды түрде айқындалады.
Тұнбаға түсетін агрегаттар толық антиденелерi бар антигендердiң 
құрамасында құрастырады. Толымсыз антиденелер (моноваленттi) 
жүйелiк құрылымдар жəне iрi агрегаттардың бiлiмдерiн тудырмайды. 
Осы антиденелердiң мұндай анықталулары үшiн антиглобулиндерді 
қолдану негiзделген арнайы əдiстер қолданылады. Мысал ретінде 
Кумбс реакциясын қарауға болады. 
Серологиялық реакциялар жоғары ерекшелiк пен сезгiштiктiң 
арқасында анықталу антигендер жəне антиденелердiң сандық анық-
тауларына қолданады. Реакциялардағы иммунореагенттердің саны 
титрмен көрсетіледі, яғни сарысу немесе антигеннiң ең үлкен артуы-
мен байқалады.
Белгiсiз антигеннiң (микроорганизм, белок жəне т.б.) анықталулары 
үшiн диагностикалық иммундық антисарысулар қолданылады. Олар 
зертханалық жануарларды тиiстi антигендермен бiрнеше рет иммун-
деу нəтижесінде алады.
Антиденелердiң табылуы белгiлi антигендердiң иммунодиагно-
стикумлар деп аталатын қолдануымен өткiзіледi. Бұл – жиi белгiлi 
өлген (активсіз) микроорганизмдар өлшемі. Инактивациялау үшiн 
жоғары температураны, химиялық заттарды (формальдегид ерітiндi, 
спирт, ацетон), ультрадыбыстарды, ультракөгiлдiр жəне рентген 
жаңқалаларды қолданады. Клеткалардан əртүрлi антигендердi бөлу 
үшін бұзу, экстракциялау, ферменттермен жəне əртүрлi детергенттер-
мен өңдеулердi, центрифугалау əдiстерiн пайдаланады. 
ИЗƏ серологиялық зерттеулерді немесе серологиялық реакциялар-
ды кіргізеді. Оларға, əдетте, антигендер мен антиденелердің қан сары-
суларын in vitro тікелей əсерлесу реакциясын жатқызады.
Серологиялық реакциялар антиденелердің жеке топтарын анықтау 
қабілеті бойынша ажыратылады. Агглютинация реакциялары, мы-
салы, IgМ антиденелерді жақсы шығарады, бірақ IgМ антиденелерді 
анықтауда сезімтал болып келеді. Комплементтің қатысуын та-

184
лап ететін комплемент пен гемолиз байланысуының реакциялары 
қосылмайтын комплементтерді, қоспайтын антиденелерді, мысалы, ре-
акциялары IgА антиденелер мен IgЕ антиденелерді шығарады.
Вирустардың бейтараптану реакциясына тек антиденелер пато-
генділікпен байланысты беткі вериондағы антиген детерменант-
тарына қарсы бағытталған антиденелер ғана қатысады. ИЗƏ-нің 
сезімталдылығы басқа барлық антигендер мен антиденелерді зерт-
теу əдістерінен басым болады. Сонымен қатар радиоиммунды жəне 
иммуноферментті талдаулар мөлшерінде белоктардың, яғни на-
нограмдарда жəне тіпті пикограмдарда өлшенетін белоктардың 
болуының ұстап қалуына мүмкіндік береді. ИЗƏ арқылы қанның то-
бын анықтайды жəне оның қауіптілігін (В гепатиті жəне ВИЧ инфек-
циясы) тексереді. Ұлпалар мен мүшелерді трансплантация кезінде ИЗƏ 
ұлпалардың үйлесiмдiгін анықтауға жəне үйлесiмдiкті басып тастау 
əдістерін тестілеуге мүмкіндік береді. Сот медицинасында Кастеллани 
реакциясы арқылы белоктың түрлік арнайылығы жəне агглютинация 
реакциясы қанның топтарын анықтауда қолданылады.
Иммунологиялық зерттеу əдістері инфекциялық аурулардың зерт-
ханалық диагностикасында кең қолданады. Аурудың шығу тегін 
аурудың бірінші күнінде алынған үлгімен салыстырып, реконвалес-
центті қанның сарысуында қоздырғышқа қарсы антиденелердің өсуі 
негізінде анықтайды. ИЗƏ-нің негізінде халықтың иммунитетін жап-
пай инфекцияларға, мысалы, тұмауға қатынасы бойынша зерттейді, 
сонымен қатар профилактикалық екпелердің тиімділігін бағалайды.
Иммунологиялық əдістердің дамуы В-лимфоциттің, иммуно-
компетентті клеткалар мен тышқандардың миелома клеткаларының 
құйылысуы нəтижесінде түзілетін гибридомалармен өндірілетін мо-
ноклонды антиденелерді құруға байланысты болды. Моноклонды 
антиденелер тек бір ғана антиденелердің химиялық біртекті попу-
ляциясымен ілесе жүреді жəне осындай антиденелер антигендердің 
ерекше детергенантына комплементарлы болады жəне ол белоктардың 
жұқа дифференциясын жүргізеді. ИЗƏ дамуы реагенттердің толық 
жетілу бағыты бойынша (антигендер мен антиденелердің тазалығы) 
жəне де автоматизацияланған жүйелердің реакциясын анықтау, əрі 
олардың инструментальды есебін құрудағы бағыт бойынша да жүреді. 
Олардың механизміне жəне нəтижесінің есебіне байланысты ИЗƏ-
ні агглютинацияның ерекше құбылысына негізделген реакцияларға; 

жүктеу/скачать 5,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: