Кәсіпорынның негізгі қорлары
Негізгі қорлардың тозуы және ескіруі
жүктеу/скачать 0,96 Mb.
|
kl kz
- Бұл бет үшін навигация:
- 3 Негізгі қорларды амортизациялау
| 2 Негізгі қорлардың тозуы және ескіруі
Өндірісте пайдалану үрдісінде негізгі қорлар тозады және бастапқы кездегі қасиеттері мен сапасын жоғалтады. Негізгі қорлардың тозуы әртүрлі факторлардың әсерінен болады. Кейбіреулері табиғи тозса, кейбіреулері моралдық тозуға алып келеді. Кәсіпорынның еңбек құралдарының техникалық күйінің деңгейін сипаттау үшін келесідегідей табиғи көрсеткіш қолданылады (1) мұндағы А – негізгі қорлардың тозуы; tнақ – негізгі қорлардың нақты пайдаланған уақыты; tнор – негізгі қорлардың нормативтік қызмет ету мерзімі. Негізгі қорлардың тозуы тек ғана табиғи тозу әсерінен болып қоймайды, сондай-ақ экономикалық факторлардың әсерінен де тозады, яғни оны моралдық тозу деп атайды. Моралдық тозуды екіге бөлуге болады. Моралдық тозудың бірінші түрі қоғамдық ғылыми-техникалық прогресстің нәтижесінде пайда болады, яғни жабдықтардың, машиналардың, құрылғылардың біртекті жинақы түрде жетілдірілген нысандарының пайда болуы нәтижесінде пайда болады. Бұл жағдайда негізгі қорлардың ескі түрлерін өндірісте пайдалану экономикалық түрде тиімді. Ескі техниканың жетілмегеніне байланысты техникалық немесе технологиялық шығындарды азайтуға ұмтылу жаңасын сатып алғаннан тиімді болады. Моралдық тозудың екінші түрі қоғамның экономикалық даму факторларына байланысты болады. Елде уақыт ағымен өндіргіштік күштерді тиімді дамыту негізгі қорлардың, сол сияқты біртекті нысандарын құруға кететін шығындар төмендейді яғни өткізу құны төмендейді. Кәсіпорынның жаңадан сатып алған негізгі қорларының берілген бір кезеңде кәсіпорын ескі негізгі қорларының құнының айырмасы моралдық тозудың екінші түрінің сомасын құрайды. Бұл көрсеткіш кейде теріс мән (тозудың төмендеуі) кейде оң мәнді көрсетуі (тозудың көбеюі) мүмкін. 3 Негізгі қорларды амортизациялау Кәсіпорын шығындарына кіргізілетін амортизациялық аударылымдардың сомасы әртүрлі әдістермен анықталуы мүмкін. Егер жаңадан өндірілген өнімнің құнына біртекті берілетін негізгі қорлардың құнына тең болу шартынан шығатын болсақ, онда төмендегідей анықтауға болады (2) мұндағы Аауд – амортизациялық аударылымдар сомасы; Қнқ – негізгі қорлар құны; а0 – амортизациялық аударылымдар нормасы, %. Амортизациялық аударылымдар нормасы негізгі қорлардың нысандарының әрқайсысы үшін олардың нормативтік қызмет ету мерзімдеріне байланысты орнатылады. (3) немесе
мұндағы Сныс – негізгі қорлар нысандарының құны; Сл – нысанның ликвидациялық құны, өндірісте шығарылып тасталатын нысанды толығымен немесе бөлшектеп (материалдарын, бөлшектерін) сатудан түскен қаржы. Кәсіпорынның кейбір негізгі қорларына амортизациялық аударылымдар нормасы келтірілді (2 Кесте). 2 Кесте - Амортизациялық аударылымдардың орташа нормалары
Кәсіпорын амортизациялық аударылымдарды өз бетінше аударады және пайдаланады. Осыған орай оларды пайдаланудың негізгі талаптарын сақтау керек - бұл қаржы тек негізгі қорларды жаңалауға белгіленген. Қай негізгі қорды жаңалау керектігін кәсіпорын өндіріс қажеттілігіне байланысты өзі бекітеді. Амортизациялық қорды қалыптастырған кезде ескірген жабдықты ауыстыру мен жаңасын (Қжаңа) сатып алу шығындары кіретінін есепке алу керек Ққалып = Қжаңа +Қбөл +Ққал -Қл (5) мұндағы Ксн – негізгі қордың жаңа нысанының құны; Кбөл – құрылғыны бөлшектеуге кеткен шығын; Қн – ескі нысанның амортизацияланып бітпеген бөлігінің құны (қалдық құн); Сл – бөлшектенетін нысанның ликидациялық құны. Негізгі қорлардың нысанның амортизацияланып бітпеген бөлігінің құны тозу мен моралдық тозу салдарынан нысан нормативтік мерзімнен ерте істен шығарылып тасталған кезде пайда болады. Ликвидациялық құн өндірістен шығарылатын нысанның оны сатып жібергеннен түскен қаржыны білдіреді. Өндірістің тиімділігі негізі қорлардың ғылыми-техникалық деңгейіне байланысты ғана емес, сонымен қатар ғылым мен техниканың қазіргі заманғы жетістіктеріне сәйкестігі және оларды өндірістік үрдісте толық қуатында пайдалануына да байланысты болады. жүктеу/скачать 0,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|