Импульс моментiнiң сақталу заңы

Бөлшектердiң қозғалыс траекториясына тәуелсiз олардың импульс моментi болады.

1.     Бөлшек түзу сызықпен қозғалыста болсын (сурет).

Импульс моментiнiң модулi   тек бөлшектiң қозғалыс жылдамдығы өзгерген жағдайда өзгередi.

2.          Бөлшек радиусы  шеңбер бойымен қозғалыста болсын (сурет).

Бөлшектiң шеңбер центрiне қатысты импульс моментi  .

 Механикалық жүйенiң импульс моментi жүйеге  кiретiн жеке денелердiң импульс моменттерiнiң векторлық қосындысына тең болады.

.

Импульс моментiнiң сақталу заңы келесі түрде айтылады:

          Дененiң белгiлi бiр нүктеге қатысты күш моментi деп дененiң радиус векторының немесе күш иiнiнiң түсiрiлген күшке векторлық көбейтiндiсiне тең шаманы айтамыз (сурет). Өлшем бірлігі .

  Күш моменті скаляр түрде  формуласымен өрнектеледі.      

Мұндағы - күш иiнi, яғни О нүктесiнен күштiң түсу нүктесiне дейiнгi ең аз қашықтық.
2. Жарық дисперсиясы

Жарық дисперсиясы жарық мөлдір призмадан өткенде айқын білінеді де, күрделі жарық шоғы спектрге жіктеледі. Дисперсия тек монохроматтық емес толқындарда байқалады.

Заттың дисперсиясы деп, заттың сыну көрсеткішінің толқын ұзындығына тәуелді өзгеруін айтамыз (1.16-сурет), яғни:

Әр түрлі жарық көздерінің спектрлерін бақылап зерттей келгенде спектрдің бірнеше түрлері болатындығы тағайындалды.

Қызған қатты денелер мен сұйықтардың шығаратын жарықтарының спектрлері тұтас спектр болады. Мысалы, мұндай спектрлерде бір түс пен екінші түстің жігі білінбейді, біріне-бірі үздіксіз жалғасып жатады. Дәлірек айтқанда, мұндай спектрді құрайтын толқындарының ұзындығы әр түрлі жарық сәулелері жіксіз тұтасып жатады. Мысалы, электр лампасының қызған сымының, шамның жалынындағы қызған көмір бөлшектерінің жарықтарының спектрлері тұтас спектр болады. Балқып тұрған металдардың өте тығыз газдар мен металл буларының шығарған жарықтарының спектрлері де тұтас спектр болады.

Сиретілген газдар мен булардың шығаратын жарықтарының спектрінің түрі жоғарыда айтылғаннан басқа болады. Мысалы, гелий, неон, аргон сияқты инертті газдардың: сутегі, оттегі атомдарының, сондай-ақ металл буларының жарығының спектрлері дискрет жеке сызықтардан құралады (VII сурет). Ондай спектрлер сызықтық спектрлер деп аталады.

Спектрлік сызықтардың әрқайсысы белгілі бір толқын ұзындығына сәйкес келеді, өйткені олардың енділігі өте болымсыз болады. Инертті газдар және металдың булары дара атомдардан құралады. Олай болса, сызықтық спектрді дара атомдар береді, сондықтан ол әдетте атомдык, спектрлер деп аталады. Атомның спектрлік сызықтары спектрдің көрінетін бөлігінде, көрінбейтін ультракүлгін және инфрақызыл беліктерінде де болуы мүмкін.

Егер тұтас спектр беретін жарық көзінен таралған жарық жолында тұрған заттан (мысалы, ыдыс ішіндегі металдың буынан) өтіп спектрографтың саңылауына түскен болса, онда тұтас рпектрдің әр жерінде бірнеше қара қоңыр сызықтар немесе қара-қоңыр жолақтар пайда болады. Егер осы спектрді фотографияға түсірсек, онда фотопластинканың бетіне бірнеше ақшыл сызық немесе бірнеше ақшыл жолақ кескіндері түседі. Осындай жұтылу сызықтарының немесе жұтылу жолақтарының жинағы жұтылу спектрі деп аталады.

3. Ом заңы– электр тогының негізгі заңдарының бірі. Ом заңы – өткізгіштегі ток күшінің (І) осы өткізгіштің ұштары арасындағы кернеумен (U) байланысын анықтайды:

U=r*І (1) мұндағы r өткізгіштің геометриялық өлшемдеріне, электрлік қасиеттеріне және температурасына байланысты болатын пропорционалдық коэффициенті r – омдық кедергі немесе өткізгіштің берілген бөлігінің кедергісі деп аталады. Ом заңын 1826 ж. неміс физигі Г. Ом (1787 – 1854) ашқан.