Кіріспе Шетел тілін оқытудағы оқу үдерісін жоспарлауды зерттеу кез келген уақытта өзекті болады

Сабақтағы бақылау объектілері: а) олардың негізінде қалыптасқан білім мен сөйлеу дағдылары (тілдік құзыреттілік); б) алған білімдері мен дағдыларын қарым-қатынастың әртүрлі жағдайларында пайдалана білу (коммуникативтік құзыреттілік); в) оқытылатын тілдің елі және оның сөйлеушілерінің сөйлеу әрекетінің ұлттық ерекшеліктерін білу ( әлеуметтік- мәдени құзыреттілік). Сонымен бірге тілді меңгерудің қол жеткізілген деңгейі мыналармен дәлелденетін болады: а) берілген сөйлеу жағдаятында ойды адекватты жеткізе білу; ә) айтылым жасауда тіл құралдарын қолданудың салыстырмалы дұрыстығы. Базалық деңгейде (5-9-сыныптар) CFL жоспарланған нәтижесі тыңдалым , айтылым, жазылымдағы қарапайым коммуникативтік құзыреттілік және оқудағы жоғары коммуникативті құзыреттілік болып табылады.

ерекшелігі сол, шет тілін меңгеру тілдік жүйені білу ғана емес, тілді әртүрлі іс-әрекеттер мен қарым-қатынас салаларында қолдану тәсілдерін меңгеруді көздейді. Тіл сабақтарында жетекші бақылау объектісі сөйлеу дағдысы болып табылады. Оқушылардың тілдік материалды меңгеру және сөйлеу дағдыларын қалыптастыру үшін жетістігін бөлек бағалау қажет.

Шетел тілін оқытудағы бақылаудың негізгі түрлерін қарастырыңыз. Алдын ала, ағымдағы, аралық және қорытынды бақылаулар болады. Бақылаудың әрбір түрінің белгілі бір мақсаттары, міндеттері және ерекшеліктері болады. Алдын ала бақылаудың (немесе іс-әрекетті меңгеруге дайындығын бақылаудың) мақсаты – тілді меңгерудің бастапқы деңгейін және студенттерге тән жеке психологиялық қасиеттерді белгілеу. Ағымдағы бақылау тілді меңгерудің табыстылығын, сөйлеу дағдылары мен дағдыларын қалыптастыру және дамыту процесін бағалауға мүмкіндік береді. Аралық бақылау тақырыпты оқуды аяқтағаннан кейін жүргізіледі. Ол бағдарламалық материалдың бір бөлігін меңгеру тиімділігін бағалауға мүмкіндік береді. Қорытынды бақылау (оқу қызметінің нәтижелерін бақылау) айтарлықтай көлемдегі материалды меңгеру нәтижесінде қол жеткізілген тілді меңгеру деңгейін белгілеуге бағытталған (семестр, оқу жылының соңында). Мұндай бақылаудың ерекшелігі оның ең алдымен коммуникативтік құзыреттілік деңгейін анықтауға бағытталғандығында. Ол үшін объективтіліктің жеткілікті дәрежесімен әрбір студенттің оқу нәтижелерін бағалауға мүмкіндік беретін белгілі бір тесттер қолданылады.

Бақылаудың тиімділігі көп жағдайда оның дидактика талаптарына және шет тілін оқыту әдістемесіне қаншалықты сәйкес келетініне байланысты. Бақылауға қойылатын негізгі талаптар оның объективтілігі, заңдылығы, сараланған сипаты, бақылау тапсырмаларын құрастырудағы айқындылығы мен айқындығы болып табылады.

Бақылаудың объективтілігі деп алынған оқыту нәтижелерінің білім берудің әртүрлі кезеңдері мен бейіндері үшін тілді меңгеру деңгейіне қойылатын талаптар тізбесінде қамтылған белгілі бір стандартқа сәйкестігі түсініледі.

Бақылаудың жүйелілігі бақылаудың жүйелі екендігін көрсетеді. Студенттердің жұмысының қарқындылығы мен меңгерілген материалды есте сақтау ұзақтығы көбінесе бақылаудың жиілігі мен жүйелілігіне байланысты екені белгілі.

Бақылаудың сараланған сипаты келесі талаптарды сақтауды білдіреді: A) Бақылау нысаны тексерілетін тіл аспектісіне немесе сөйлеу әрекетінің түріне сәйкес келуі керек. B) Бақылау формасын білім беру кезеңіне және оқушылардың жеке психологиялық ерекшеліктеріне байланысты таңдаған жөн.

Бақылау тапсырмаларының тұжырымдарының анықтығы мен анықтығы көбінесе бақылаудың сәттілігін анықтайды. Кейбір жағдайларда бақылау тапсырмаларын оқушылардың ана тілінде құрастыруға болады, ал тапсырманы орындауға қою тапсырманы жақсы түсінуге және оның берілген уақыт аралығында орындалуына ықпал етеді.

Бақылау құралдары – тілді меңгеру деңгейін тексеру үшін қолданылатын оқу материалдары. Оларға үлестірмелі материалдар, фонограммалар, видеограммалар және тесттер жатады.

Тест (ағылшын тілінен тест – тест, зерттеу) – орындалу нәтижелердің арнайы шкаласы арқылы тілді меңгеру деңгейін сипаттауға мүмкіндік беретін тапсырмалар жүйесі. Тесттер ашық және жабық түрде жүргізілуі мүмкін. Біріншісі, студенттің ақиқат тұжырымға қол жеткізу үшін негізгі мәтінді аяқтауы керек дегенді білдіреді. Тесттің жабық түрі берілген сұраққа жауап беру нұсқаларының болуын болжайды, мұнда бір нұсқа дұрыс, ал қалғандары дұрыс емес.

Әдістемелік әдебиеттер мен тіл үйрету тәжірибесінде тесттің екі түрі кең тарады: нормативті-бағдарлы және критериалды-бағдарлы.

Нормативтік – бағытталған тест жекелеген пәндердің оқу жетістіктерін салыстыруға арналған. Тест нәтижелері сәйкесінше ұпаймен және көрсетіледі. Оқушылар жинаған ұпайларына қарай бағаланады. Бұл тест студенттердің тілді меңгеру деңгейі мен қабілеттерін ескере отырып, оқу топтарына бөлуде кеңінен қолданылады.

Критериалды – бағдарлы тест тексерілетін материалды меңгеру дәрежесін бағалау үшін қолданылады. Ол 1970 жылдардың ортасында кәсіби өнімділікті бағалау мен тілді меңгерудің сенімді көзі ретінде танымал болды. Қазіргі уақытта біз TOEFEL және IELTS сияқты сынақ түрлерін қоса аламыз .

Өзінің нысанында бақылау жеке, фронтальды, топтық, жұптық болуы мүмкін. Бұл формалардың әрқайсысы ауызша немесе жазбаша түрде орындалуы мүмкін. Жеке бақылау бақылаудың ең объективті түрі болып саналады, өйткені ол әрбір оқушының жетістіктерін көрсетеді. Фронтальды бақылау мұғалім мен барлық студенттер арасындағы әңгіме түрінде өтеді. Топтық бақылау топтың барлық студенттеріне арналған тапсырманы орындау түрінде жүзеге асырылады. Жұптық бақылау өз кезегінде топтық бақылаудың бір түрі болып табылады.

Тіл сабақтарындағы бақылаудың негізгі объектілері, жоғарыда айтылғандай: а) сөйлеу дағдысы (тілдік құзыреттілік деңгейі); б) сөйлеу дағдысы (коммуникативтік құзыреттілік деңгейі); в) оқытылатын тілдің елі және оның сөйлеушілерінің өмір салты туралы білім ( әлеуметтік- мәдени құзыреттілік). Оларды толығырақ қарастырайық, осылайша орта мектепте шет тілдерін оқытудың нәтижесін ашайық.