Кіріспе Тақырыптың көкейкестілігі
Жеке тұлғаның құндылық бағдарының
жүктеу/скачать 355 Kb.
|
| 2.2 Жеке тұлғаның құндылық бағдарының маңызын көре білу- мұғалімнің маңызды кәсіби сапасы
Еліміздің тәуелсіздік аясындағы алғашқы беталыстары, тың жаңарулар мен өзгерістерге толы серпінді дамуы басталған қазіргі шақта ой-сана қозғалысынң саяси-әлеуметтік, экономикалық емірге тигізетін әсері зор. Күн тәртібіне қойылып отырған күрделі мәселелердің ішінде ұлттық маман кадрларды даярлау мен қалыптастыру үлкен орын алады. Әлеуметтік-саяси реформалардың әлемдік тәжірибесі көрсетіп отырғандай, қоғамдық өзгерістер кезіндегі мемлекеттің білім беру саясатында мұғалімдердің кәсіби-педагогикалық даярлығын жетілдіру проблемасы бірінші кезектегі бағытқа ие болады. Атап айтқанда, мектеп бітіруші, оның білімі мен біліктіктерінің дәрежесі қандай болатынын мұғалімнің қызметі айқындайды, сайып келгенде, мемлекеттің ертеңгі күні де соған байланысты. Соңғы кездері мұғалімнің кәсіби даярлығы мәселесі төңірегінде жүргізілген, жүргізіліп жатқан ғылыми-зерттеу жұмыстарына талдау жасайтын болсақ, қазіргі кездегі қоғамның саяси-әлуметтік экономикалық дамуына сай, маман мұғалімдер даярлау ісіне қойылып отырған талаптардың жоғары екендігін көруге болады. Маман мұғалімдер даярлау мәселесі қай кезеңде болмасын педагогика ғылымы мен практикасында алдыңғы орында болып келген. Кеңес Одағының көптеген ғалым-педагогтары болашақ мұғалімдер даярлау мәселесіне өздерінің зертгеу жұмыстарын арнаған. З.И. Васильева мұғалім қызметіндегі көрегендік, яғни «көре білу» мен мақсаттылықтың ролін ерекше бағалайды. Автордың пікірінше, «көре білу» мақсаттылықпен салыстырғанда жалпы түсінік, бірақ бұл түсінік сол мақсатты іске асырудың қажеттілігінен туындап отыр. Мұғалім саналы түрде өз ойымен нақты жағдайда мүмкін болатын нәтижені «ойластырып, құрастырады». Міне, осының өзі әлі іс жүзіне аспаған істің нәтижесін көрсететін үлгі болып табылады. Н.В. Кузьминаның еңбектерінде педагогикалық қызметтің құрылымы, болашақ ұстаздардың маңызды-кәсіби қасиеттерінің механизмдері мен бірізділігі қарастырылады. И.Я. Лернердің мұғалімнің шығармашылық іс-әрекетіндегі «көре білудің» ролі туралы айтқан пікірі назар аударарлық. Ол шығармашылық іс-әрекеттің түрлерін бөліп көрсетеді, атап айтқанда, объектінің құрылымын «көре білу», объектінің атқаратын қызметін «көре білу», алда тұрған міңдеттерді «көре білу» т.с.с. «Көре білу» — ақыл-ойдың белгілі бір қасиеті. «Байқағыштық» немесе «көре білу» туралы ұлы адамдардың артына қалдырған даналық сөздері, қызықты пікірлері бар. Мысалы, Резерфорд былай деген екен: «егер оның қарамағында жас ғалым жұмыс істесе және ол екі жылдан кейін бұдан әрі не істеймін деп сұраса, ұстазы оған ғылыми жұмысыңды таста деп кеңес береді екен». Шығармашылық ақыл — ой әрекеті қарапайым нәрседен кереметті, өзгелер байқамаған мәселені, істі көре білу болып табылады. Венгер ғалымы А. Сент-Дьердьи былай деп жазды: «Жаңалық ашу - демек, бәріміз көріп жүргенді көре білу, бірақ осыған дейін ешкімнің ойына келмегенді ойлай білу». Ал Д.Бернал былай деп түсіндіреді: «Проблеманың шешімін тапқаннан көрі, оны көре білу әлдеқайда қиын. Оның алғашқысына іскерлік, ал екіншісіне — қиял қажет». Сол сияқты педагогикалық әдебиеттерде, шетел, орыс, қазақ классиктерінің шығармаларында (Я.А. Коменский, Дистерверг, К.Д. Ушинский, Л.Н. Толстой, Ы.Алтынсарын, А.Құнанбаев т.б.) мұғалімдік қызмет пен ұстаздық іс-әрекеттегі болжамның ролі туралы көптеген қызықты пікірлер бар. А.Я. Коменский ұстаздық қызметтегі болжамдық іс-әрекеттің маңыздылығын атап көрсеткен. Педагогикалық процесті «көре білуді» қажеттілігі туралы А. Дистервег өз пікірін айтқан. Ол өзінің әйгілі «Неміс мұғалімдерінің білім алуына басшылық» деген еңбегінде: «Өзіңнің тәрбиеленушіңнің болашағын көре біл, болашағымен санаса біл» деген қағидасын ұсынады. Мұғалімнің болжамдық әрекеті туралы мәселеге кеңестік педагогика ғылымының алғашқы құрылу жылдарында көп көңіл бөлінді. В.А. Сухомлинскийдің барлык мақалалары бір ойды: адамның гармониялық тәрбиесі мен дамуына қажетті іс-әрекетке талдау жасауда, ізденістің және өз еңбегінің нәтижесін «көре білуінің» қажеттілігін білдіреді. Қазіргі кездегі психология ғылымы адамның санасы мен, мінез-құлқының дамуындағы іс-әрекеттің маңыздылығына «баса назар аударуда жеке тұлғаның қалыптасуындағы іс-әрекеттің міндеті жеке тұлғаның мүддесіне орай белгіленген: «көре білу» негізгі әрі қажетті компоненттер қатарына жататын іс-әрекетті ұйымдастыру; педагогикалық процесті «көре білу» ұғымының қалыптасуы «педагогикалық процесс» ұғымын қалыптастыру процесімен бір деңгейде жүргізу; педагогикалық процесс жүйесінің негізгі ұғымдарын меңгеруге қажетті практикалық іс-әрекеттер мен педагогикалық құбылыстарды қатаң бақылауға алу, міне, бұл мұғалімнің кәсіби маңызды сапасы ретінде тұтас педагогикалық процесті «көре білудің» негізгі шарты болып табылады. Мұғалім іс-әрекетіндегі педагогикалық процесті «көре білуінің» маңызы тұтас педагогикалық процестің психологиялық — педагогикалық диагностикасы мен негізінде. Оқытушылар мен студенттердің шеберлік кәсіби білім деңгейлерінің әртүрлілігі педагогикалық процесті «көре білудің» көрсеткіштері мен өлшемдерінің деңгейі педагогикалық процестің маңыздылығымен әлеументтердің жүйесіне талдау жасау арқылы анықталады. Мұндай көрсеткіштерге: педагогикалық процесті «көре білудің» әлеументтері, педагогикалық процестің заддылықтарының пайда болуы мен қайшылықтары жатады. Мектептегі оқу, құнделікті тіршілік, қоғамдық жұмыс осының барлығы педагогикалық процесті «көре білудің» қажетті компоненттерін қалыптастырады. Педагогикалық білім мен педагогикалық тәжірибенің молая түсуі педагогикалық процесті «көре білудің» деңгейінің өсуіне ықпалын тигізеді. Оқытушылар мен студенттердің «көре білу» деқгейін анықтау үшін теориялық білім негіздеріне сүйене отырып, оқу-тәрбие іс-шараларына үнемі талдау жасап, бақылап отыру қажет. Көптеген жағдайда мұғалімдердің «көре білуінің» деңгейі орташа деңгейден аспайтынын тәжірибе жүзінде көз жеткізуге болады. «Көре білу» деңгейі жоғары мұғалімдердің іс-әрекетіне бақылау жасай отырып, оқушылардың сабақ үстіндегі белсенділігінің жоғары екендігін, мұғалім мен оқушылардың өзара қарым-қатынастарының педагогикалық талапқа сай, өзара түсінушілік, сыйластық дәрежеде екендігін, оқу жұмысын ұйымдастырудағы мұғалімнің шапшаң, ширақ қимылын, мұғалім мен оқушылардың бірлескен іс-әрекеттерінің белгілі бір мақсатқа бағытталғандығын аңғаруға болады. Көптеген мұғалімдердің кәсіби қызметіндегі әрекетіне тән нәрсе - сабақты, сол сабақтың мақсаты мен міндеттерін айқындап, белгілеп, оқушыларды хабардар етіп, сабақтың соңында қорытынды жасап, нәтижесіне талдау жасау. Жеке және топтастырылған жұмыстарды ұйымдастыра отырып, кейбір мұғалімдер тәрбиелік маңызы зор ұжымды қалыптастыруға ықпал етеді. жүктеу/скачать 355 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|