Бұл бақылау сыныптарының экспериментке дейінгі білім көрсеткіші.Ал эксперимент сыныптарының экспериментке дейінгі білім көрсеткіші.
1-сурет – Бақылау және эксперимент сыныптарының экспериментке дейінгі білім көрсеткіші.
Оқушылардың қазақ тілі және әдебиеттік оқу сабақтарында игерген білімдерінің дәрежесі және сөздерді қолдану, сөзден сөйлемдерді дұрыс құрауы мен диалогтік, монлогтік сөйлеу дағдыларының қалыптасу деңгейлерін анықтау нәтижелері мыналарды көрсетті:
оқушылардың монологтік сөйлеуінде мәнерлі айтуының немесе оқуының төменгі деңгейде екені;
оқушылардың диалогтік сөйлеуінде оқушы жауабының жүйелі еместігі байқалды.
Анықтау эксперименті мынадай қорытындыға келді. Жаттаудың екі түрі бар: механикалық және мағыналық жаттау.
Оқушылардың ауызша сөйлеуін бақылағанда, механикалық жаттау байқалды.Сондықтан кіші жастағы мектеп оқушыларын мағыналық жаттауға үйрету қажет. Себебі, механикалық жаттау бала миында ұзаққа бармайды, уақытша ғана есте қалады. Ал мағыналық жаттау есте, ойда сақталады.
Оқушылардың ауызша сөйлеу дағдылары толық жетілмеген.
Бастауыш сыныптағы оқушылардың ауызша сөйлеуіне (диалогтік, монолгтік) дұрыс мән берілмеген.
Оқушылардың сөйлеуінде жаргон сөздердің көп кездесетіндіктен, жүйелі сөйлей алмайды.
Көбіне логикалық сұрақтардың дұрыс шешімін таба алмайды.
Педагогикалық эксперименттің екінші кезеңі оқыту кезеңі деп
аталады.Бұл кезеңде эксперимент сыныптарына оқушылардың диалогтік және монологтік сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға арналған тапсырмалар енгізілді. Анықтау эксперименті кезінде орын алған кемшіліктерді жою мақсатында тапсырмалар оқушыларды қызықтыруға, олардың диалогтік және монологтік сөйлеу дағдыларын жетілдіруге, ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға бағытталды. Қазақ тілі және ана тілі пәндеріндегі түрлі әңгіме-ертегілердің, мақал-мәтелдердің, жұмбақтардың және сан алуан өлеңдердің тәрбиелік ролі өте зор.
Бастауыш сыныптың сауат ашу кезеңінен бастап диалогтік және монологтік оқыту әдісі жүргізіледі. Осыған орай бастауыш мектеп оқушыларының диалогтік және монологтік сөйлеу дағдысын қалыптастыруға байланысты бастауыш мектеп оқушыларына төмендегідей тапсырмалар берілді: