Негізгі эстетикалық категориялар: сұлулық –
ұсқынсыздық, трагикалық-комедиялық,
асқақ-төмен
• Эстетиканың категориялары дегеніміз – эстетиканың негізгі мазмұны, өмірмен
байланысы, қарастырылатын түсініктері.
• Сұлулық категориясы. Оны ең кең түсініктемесінде кемел үйлесімділік деп
қарастыруға болады. Үйлесімділік – белгілі біртұтастықты құрастырып отырған
бөлшектер элементтерінің сыртқы қарама-қайшылық өлшеміне сай бірлігі. Сұлулық
– материалдық және рухани дүниенің адамды ләззатқа бөлейтін сипаты, әсемдік,
әдемілікпен тектес эстетикалық ұғым. Сұлулық объектілердің сыртқы және ішкі
қырларын бірдей қамтиды. Сұлулықтың күнделікті (онтологиялық) мағынасы, ең
алдымен айқындылық, реттілік болып табылады. Одан кейінгі дәуірлерде ол
жарасымдылық (гармония), теңгермелік, тыныштылық болып таныла бастады.
Яғни, сұлулықтың астарында реттілік категориясы, әр заттың өз орнында болуы
түрінде көрініс береді
• Асқақтық категориясы – жоғары құндылығымен адамды шаттық сезімге бөлейтін
эстетикалық ұғым. Бірақ ол өзінің орасан зор күшімен және ауқымдылығымен
адамның қабылдау мүмкіндіктерінен асып түсетін нәрселер мен құбылыстардың
эстетикалық құндылығын білдіретін категория.
•
Негізгі эстетикалық категориялар: сұлулық –
ұсқынсыздық, трагикалық-комедиялық, асқақ-
төмен. Сұлулықтың құндылығы
• Трагедиялық категория қатты күйзелістерді бастан кешіріп, қайғы-қасірет көру
адамның сезімі мен санасын електен өткізіп, жан сарайын тазартады. Соның
нәтижесінде, адам бойында келеңсіз, жайсыз құбылыстарға деген өшпенділік
туындап, ерік-жігер қаһармандықты шынығады. Трагедиялық парадокс деген осы.
Трагедиялықтың қосарлы категориясы комедиялық. Комедиялық белгілі әлеуметтік
құбылыстың, адамдар іс-әрекеті мен мәнез-құлқының, әдет-ғұрпы мен
салт-
дәстүрінің алдыңғы қатарлы қоғам мұратына тарихи тұоғыдан сәйкес келмеуіне
мысқыл түрінде көрінеді. Комедия өнерде әр түрлі жанрларда кезедеседі: сатира,
юмор, әзіл-әжуа т.б.
• Эстетикалық мұрат категориясы – белгілі бір кезеңнің эстетикалық санасын
анықтайтын басымдылық. Эстетикалық мұрат дегеніміз – адамзат ұрпағының өз
дәуіріне сай армандау, шырқау мүмкіндігі жайлы бүкіл ұғым-түсінігінің жиынтығы.
|
