дəрежесін жоғарылатуға жəне каскадты əсермен ретіне қарай

жəне
басқа мақсаттарға жіберуге мүмкіндік береді. Бұл
революциялық
жаңа өнеркəсіптік жүйеде көміртекті қос тотығы
жылыжай
əсерін туғызатын ластандырушы заттан активке
айналады
. Ал көміртекті қосындыларды тұтыну жəне сақтау
экономикасы
шығындар санаты мен ластандыру көзінен
көміртекті
шикізатты табысты игеруге жəне өндірістік қуаттарды
пайдалануға
ауысады. Мұның тағы бір маңыздылығы –
компанияларға
, үкіметтерге жəне азаматтарға барынша хабардар
болуға
жəне табиғи капитал, ды белсенді қалпына келтіру
стратегияларын
жүзеге асыруға көмектеседі. Ол табиғи капиталды
ақылмен
қалпына келтіре отырып, тұрақты өндіріске
пайдалануға
жəне жойылу қаупі төніп тұрған аймақтарда
биологиялық
əртүрлілікті жандандыруға жол ашады.
3.3. ҰЛТТЫҚ ЖƏНЕ ЖАҺАНДЫҚ
Төртінші
индустриялық революциямен келетін дизруптивтік өзгерістер
мемлекеттік
мекемелер мен ұйымдардың қызметтерін қайтадан
айқындап
береді. Жекелей алғанда, олар үкіметті (аймақтық, ұлттық
жəне
жергілікті деңгейлердегі) өзін-өзі қайта құру жолымен
бейімдеуге
, сонымен қатар өзінің азаматтарымен жəне жеке бизнеспен
ынтымақтасудың
жаңа нұсқалары мен тəсілдерін табуға мəжбүрлейді.
Олар
сондай-ақ елдер мен үкіметтер арасындағы қарым-қатынастарға
да
ықпал ете алады.
Мен
бұл тарауда саясаткерлердің дəстүрлі ұғымдар мен олардың
қоғамдағы
рөлін өзгертетін қуатты күштерді мойындай отырып,
төртінші
индустриялық революция мүмкіндіктерін игеру үшін билік
өзіне
қандай міндет алатындығын қарастырамын. Азаматтардың
мүмкіндіктері
, халықтың фрагментациясы (fragmentation) мен
поляризациясының
(polarization) өсуі жағдайында басшылықты жүзеге
асыру
барған сайын қиындай түсетін саяси жүйелер қалыптасуы
ықтимал
. Мұндай жағдайда үкіметтің ықпалы бəсеңдеп қалуы ғажап
емес
. Бұл үдерісте үкіметтің бизнес пен қоғамның маңызды əріптестері
болып
табылатын, тұтастай алғанда, жаңа ғылымитехнологиялық,

экономикалық
жəне əлеуметтік құрылымдарға ауысу кезеңін бастан
өткізіп
жатқанына назар аудару керек.
3.3.1. Үкіметтер
Биліктегі
төртінші индустриялық революцияның ықпалын бағалау
барысында
адамның басына ең алдымен келетіні – цифрлық
технологияны
пайдалану басқаруды жеңілдетеді деген түсінік. Веб-
технологияны
пəрменді жəне инновациялық түрде пайдалану
электронды
басқаруды нығайту үдерістерінен бастап, үкімет пен оның
азаматтары
арасындағы қарымқатынастағы айқындықты,
жауапкершілікті
жəне қызықтырып əкетуге дейінгі жалпы нəтижені
жақсарту
үшін мемлекеттік əкімшілікке өз құрылымдары мен
функцияларын
жаңғырту жағдайында көмектесуі мүмкін.
Үкімет
осы индустрия əсерімен биліктің ішінара мемлекеттен
мемлекеттік
емес субъектілерге, сондай-ақ ұйымдасқан мекемелерден
мейлінше
еркін құрылымдарға өте бастауына жағдай жасап, бейімделуі
тиіс
. Жаңа технологиялар мен əлеуметтік топтар жəне олардың өзара
қарым
-қатынасы тіпті бірнеше жыл бұрын адамның ойына да келмеген
тəсілдермен
əр азаматтың түрлі жағдайларға əсер етуіне мүмкіндік
береді
.
Бұл
өзгеріс үкіметті айналып өткен жоқ. Керісінше, оның көзге
көрінбейтін
күшi осы тұста сезілді. Мойзес Наим бұны: «ХХІ ғасырда
билікке
ие болу оңай, бірақ оны пайдалану қиын, ал жоғалту – тіптен
оңай
», 4! -деп тұжырымдаған болатын. Қазіргі таңда ел басқарудың
бұрынғыға
қарағанда қиындап кеткеніне еш күмəн жоқ. Саяси
бағдарларды
айқындап отыратын жекелеген тұлғаларды айтпағанда,
қажетті
өзгерістерді жүзеге асыру барған сайын күрделене түсуде.
Олардың
өкілдіктерін өкіметтің трансұлттық, аймақтық жəне
жергілікті
, тіпті жеке бастық сипатқа ие бəсекелес орталықтары тежеп
отырады
. Бүгінгі таңда микроөкімет құрылымдарының мемлекеттік
үкімет
тəрізді макробилік құрылымдарын тежей алатын ықпалы бар.
Цифрлық
ғасыр мемлекеттік құрылымдарды қорғау үшін
пайдаланылатын
көптеген тетікті əлсіретті де, үкіметтің іс-қимылы
бұрынғыдан
едəуір босаңсып қалды. Яғни, халықтың ақпараттық сауаты
артып
, өз талап-тілектері де күшейе түсуде. Алып мемлекетке қарсы

шыққан
кішкентай ғана мемлекеттік емес WikiLeaks ұйымының ұзақ
эпопеясы
биліктің жаңа парадигмасының ассиметриясын көрсетіп,
бұрындары
берік орнап қалған сенімге де селкеу түсірді.
Төртінші
индустриялық революцияның үкіметтерге тигізетін
ықпалының
сан қырлылығын қарастыру үшін, осы тақырыпқа арналған
тұтастай
бір кітап жазып шығуға болар еді. Бірақ мұндағы маңызды
мəселе
мынада: технологиялар азаматтарға өз пікірлерін білдірудің
жаңа
тəсілдерін беріп күш-жігерін көтереді, мемлекеттік қадағалауды
айналып
өтуге болатын тетіктер тауып беруі мүмкін. Мен «мүмкін»
деймін
, өйткені бұған қарамақарсы жағдай орын алып, жаңа
технологиялардың
арқасында мемлекеттік органдар қадағалауды, яғни
бақылауды
күшейтіп, шексіз билікке жетуі де ғажап емес.
Параллельді
құрылымдар ресми үкіметтік жүйелерге қарсы шығып,
олардың
позициясына кесе-көлденең келетін идеологияны өткізіп
жіберуі
, оның қолдаушыларын өз тарапына тартып, əрекеттерін
үйлестіріп
алуы ықтимал. Үкіметтер қазіргі болмыс-бітімін өзгертуге
мəжбүр
. Өйткені бəсекелестіктің өсуі, жаңа технологиялардың билікті
қайта
бөлуге жəне орталықсыздандыруға əкелуі үкіметтің саясатты
жүргізудегі
басты рөлін барған сайын бəсеңдете бермек. «Үкімет» атауы
уақыт
өте келе тек халыққа қызмет көрсету орталығы ретінде
қарастырылып
, мейлінше тиімді əрі жеке тұлғаға қызмет көрсетудің
кеңейтілген
формасын қолдана алатын қабілеттері бойынша
бағаланатын
болады.
Түптеп
келгенде, үкіметтердің өмір сүргiштiгiн оның бейімделу
қабілеті
ғана айқындай алмақ. Үкіметтер ықпалы экспоненциалды
түрде
өсу үстіндегі ірге ажырататын өзгерістер орын алып жатқан
əлемді
қабылдайтын болса, олар өз құрылымдары үшін бəсекеге
қабілеттілігін
сақтай алуына көмектесетін ашықтық пен тиімділік
деңгейін
орнықтыра алса, онда бұл сынақтан өтер еді. Оның үстіне
үкіметтер
кез келген жағдайда биліктің мейлінше үнемді əрі тиімді
құрылымдарына
айналады. Бұның бəрі күштік құрылымдардың жаңа
бəсекелестік
жағдайында өтеді.
Бұрынғы
индустриялық революциялар кезіндегідей, заңнамалар – жаңа
технологияларды
қабылдау жəне тарату жұмыстарында басты рөлге ие

болады
. Нормативтік-құқықтық актілерді жасауда, қайта қарауда жəне
орындауға
келгенде үкімет өз тəсілін өзгертуге мəжбүр. Нақты мəселені
зерттеп
білу үшін, содан кейін қажетті шешімді немесе тиісті
нормативтік
базаны дайындау үшін «бұрынғы заманда» (old wоrld)
шешім
қабылдаушы тұлғалардың уақыты жеткілікті болатын. Барлық
үдерістер
қатаң, жоғарыдан төмен (top-down) құрылып, бір сызықтық
жəне
механикалық сипат алатын. Көптеген себептерге байланысты
«енді олай болуы мүмкін емес».
Төртінші
индустриялық революция қарқын ала бастаған уақытта
құқықтық
-заңнамалық актілерді жасайтын құрылымдар алдында бұрын
болма

жүктеу/скачать 4,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: