Болашақ педагог-психологтардың диагностикалық

Болашақ педагог-психологтардың диагностикалық

құзыреттіліктерінің диагностикасы

Анықтаушы кезең - болашақ педагог-психологтардың диагностикалық құзыреттілігінің бастапқы деңгейін анықтау.

Қалыптастырушы кезең - болашақ педагог-психологтардың диагностикалық құзыреттілігін қалыптастыру әдістерін сынақтан өткізу.

Қорытынды кезең - болашақ педагог-психологтардың диагностикалық құзыреттілігінің қалыптасқандығы деңгейін тексеру және тәжірибелік-эксперименттік жұмысқа талдау жүргізу.

Қалыптастырушы тәжірибенің түпкі мәні болашақ педагог-психолог студенттер тобын таңдап, оларда диагностикалық құзыреттілікті қалыптастыру бойынша әдістермен жұмыс жүргізу болды.

Тәжірибелік-эксперименттік жұмыс екі оқу жылы барысында 2 курс студенттерімен жүзеге асырылды. Таңдалғандар екі топқа бөлінді: бақылау (n=50) және тәжірибелік (n=50).

Тәжірибелік топ студенттерімен педагог-психологтың кәсіби іс-әрекетіндегі диагностикалық қызметінің рөлі жайлы әңгімелесу жүргізіліп, диагностикалық құзыреттілікті қалыптастырушы әдістерді қолдана отырып оқытудан өту ұсынылды.

Бақылау тобы өздерінде тәжірибелік топпен барлық сипаттамалары (жынысы, жасы, мамандығы) бойынша маңызды таңдауға ие болды.

Сипаты бойынша тәжірибе шынайы болды, себебі онда жоғары оқу орнындағы оқу- тәрбие үдерісін реттеудің әдеттегі талаптары сақталып қалды.

Төменде болашақ педагог-психологтардың диагностикалық құзыреттерінің қалыптасу деңгейі диагностикасының бағдарламасы ұсынылады.

Диагностикалық құралдарды қарастырамыз.

1. Д.И. Михайлованың бейімдеуімен А.Иванов әзірлеген “Болашақ педагог- психологтың диагностикалық қызметке қарым-қатынасы” сауалнамасы.

2. “Педагог-психологтың диагностикалық құзыреттілігін зерттеу” авторлық әдістемесі.

Болашақ педагог-психологтың диагностикалық құзыреттілігін қалыптастырудың бұрын анықталған моделіне негізделген студенттердің диагностикалық құзыреттілігін зерттеуге арналған, ол құрылымына келесідей деңгейлерді кіріктіреді: интуитивті, репродуктивтік, репродуктивті-шығармашылық компоненттері: мотивациялық-когнитивті, ұйымдастырушылық-аналитикалық, рефлексивті-бағалаушы. Модельді құру барысында жиынтығында болашақ педагог-психологтардың диагностикалық құзыреттіліктерін құрайтын танымдық құзыреттілік–8 негізгі диагностикалық құзыреттілік, функционалдық құзыреттілік саласындағы 8 негізгі диагностикалық құзыреттілік, және жүйелік білім саласындағы 6 негізгі диагностикалық құзыреттілік болашақ педагог-психологтың диагностикалық құзыреттілігі анықталды.

Диагностикалық құзыреттілігі оның кәсіби қызметініңтиімділігін қамтамасыз етеді.

Сізге төменде тізбектелген білімдер, дағдылар мен қарым-қатынастардың әрқайсысының сипаттамаларына негізделген білім деңгейін (деңгейін) бағалау қажет. “Өзін-өзі бағалау” бағанасына белгі немесе сәйкес деңгейге (1 ден 4 баллға дейін) қарама- қайшы кез-келген белгіні қойыңыз. Сізден өзіңіздің өзіндік бағалауыңызда шынайы болуыңызды сұраймыз.

Эксперттерге сынақтан өтуші тұлғасын көрсететін ұқсас нұсқаулар берілді.

Эксперттер студенттердің өзін-өзі бағалау нәтижелерін көрмеуі керекті міндетті талап болды. Өзін-өзі бағалау және эксперттер бағасы бойынша орташаландырылған баллды біз нәтижелерді өңдеуде есепке алдық.

Элерстің жетістіктер мотивациясы сауалнамасы. Жетістік мотивациясын зерттеу Педагог-психологтардың мақсатқа жету мотивациясын зерттеу мақсатында, біз тұлғаны диагностикалауға және оның табысқа деген мотивациясы деңгейін анықтауға бағытталған Т.Элерстің тест-сауалнамасын қолдандық.

Кесте – 10. Қалыптастырушы тәжірибедегі болашақ педагог-диагносттың мақсатқа жету мотивациясының көрсеткіштері

Топтар	Табысқа жетуге деген мотивациясы деңгейі													Барлығы
	Төмен Орта						Жеткілікті жоғары			Тым жоғары
	n	%	n		%	n		%	n		%	n			%
Бақылау	8	16	24		48	15		30	3		6	50			100
Тәжірибе	4	8	21		42	17		34	8		16	50			100

Тестілеу үрдісі көмегімен бақылау тобындағы анықтаушы және қалыптастырушы тәжірибелерде салыстырмалы аспектіде табысқа жетудегі мотивация деңгейін зерттеу төмендегі кестеде ұсынылған (X сурет).

Тестілеу үрдісі көмегімен бақылау тобындағы анықтаушы және қалыптастырушы тәжірибелерде салыстырмалы аспектіде табысқа жетудегі мотивация деңгейін зерттеу келесідей өзгерістерді көрсетті:

• 
  табысқа жетудегі мотивацияның төмен деңгейіндегі респонденттер (сауалнамаға жауап беруші) саны өзгеріссіз қалды (анықтаушыда n = 8 және n = 8 қалыптастырушы кезеңнен кейін),
  
• 
  табысқа жетудегі мотивацияның орта деңгейіндегі респонденттер саны қалыптастырушы тәжірибеде анықтаушы тәжірибемен салыстырғанда 2 %-ға жоғарылады, яғни 46 % (n = 23)дан 48 % (n = 24) деңгейіне дейін көтерілді,
  
• 
  табысқа жетудегі мотивацияның орташа жоғары деңгейіндегі респонденттер саны өзгеріссіз қалды (анықтаушыда n = 15 және n = 15 қалыптастырушы кезеңнен кейін),
  
• 
  табысқа жетудегі мотивацияның өте жоғары деңгейіндегі респонденттер саны қалыптастырушы тәжірибеде анықтаушы тәжірибемен салыстырғанда 2 %-ға азайды, яғни 6 % (n = 3) дан 8 % (n =4) деңгейіне дейін түсті.
  

Сурет – 4. Тестілеу үрдісі көмегімен тәжірибелік топтағы анықтаушы (дейінгі) және қалыптастырушы (кейін) тәжірибелерде салыстырмалы аспектіде табысқа жетудегі мотивация деңгейін зерттеу.

Сонымен, тестілеу үрдісі көмегімен тәжірибелік топтағы анықтаушы және қалыптастырушы тәжірибелерде салыстырмалы аспектіде табысқа жетудегі мотивация деңгейін зерттеу келесідей өзгерістерді көрсетті:

• 
  табысқа жетудегі мотивацияның төмен деңгейіндегі респонденттер (сауалнамаға жауап беруші) саны 12 %-ға азайды (анықтаушыда n = 10 және n = 4 қалыптастырушы кезеңнен кейін),
  
• 
  табысқа жетудегі мотивацияның орта деңгейіндегі респонденттер саны қалыптастырушы кезеңде анықтаушы тәжірибемен салыстырғанда 2 %-ға жоғарылады, яғни 40 % (n = 20) дан 42 % (n = 21) деңгейіне дейін көтерілді,
  
• 
  табысқа жетудегі мотивацияның орташа жоғары деңгейіндегі респонденттер саны қалыптастырушы кезеңде анықтаушы тәжірибемен салыстырғанда 6 %-ға жоғарылады, яғни 28 % (n = 14) дан 34 % (n = 17) деңгейіне дейін көтерілді,
  
• 
  табысқа жетудегі мотивацияның өте жоғары деңгейіндегі респонденттер саны қалыптастырушы кезеңде анықтаушы тәжірибемен салыстырғанда 3 %-ға жоғарылады, яғни 12 % (n = 6) дан 16 % (n = 8) деңгейіне дейін көтерілді.
  

мотивациялық-когнитивті компонентінің қалыптасқандығын нақтылайды.

1. 
   Коммуникативтік ұйымдастырушылық бейімділікті анықтау әдістемесі
   

Коммуникативтік және ұйымдастырушылық бейімділік адамдармен қарым-қатынас жасауды, командалық жұмысты ұйымдастыруды көздейтін іс-әрекеттердің мүмкіндіктерін дамытудың маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Олар педагогикалық қабілеттерін дамытуда қажет.

Диагностикалық жұмыстарды жүргізу сынақтан өтушілермен ұйымдастырушылық қызмет және қарым-қатынас сабақтарын жүргізуді болжайды. Диагностикалық қызметтің нәтижелілігі осы қасиеттердің дамуына байланысты. Педагог-психолог-диагностик коммуникативтік кедергілерді еңсеру, өзімен және пән арасында өзара түсіністікке жету үшін өз күш-жігерлерін көрсетуі керек.

Нәтижелерді өңдегеннен кейін коммуникативтік және ұйымдастырушылық бейімділік коэффициенттері алынды, бұл арнайы кестенің көмегімен 1-ден 5-ке дейінгі масштабтағы баллға аударылды.

• 
  Бағасын алған сынақтан өтушілер коммуникативтік және ұйымдастырушылық бейімділіктің төмен деңгейін көрсетуші студенттер болып табылады.
  
• 
  Бағасын алған сынақтан өтушілер коммуникативтік және ұйымдастырушылық бейімділікте ортадан төмен деңгейге ие. Олар жаңа ортада, ұжымда қарым-қатынасқа ұмтылмайды, өздерін таныстыруды шектейді, адамдармен байланыс орнату оларға қиындық туғызады және аудитория алдында сөйлесу кезінде қиындықтар туады, олар бейтарап жағдайда нашар бағдарланған, өз пікірін қорғамайды, ренішін қатты уайымдайды. Көп жайттарда олар өзіндік шешімдері мен бастамаларын білдіруден қашқақтағанды жөн көреді.
  
• 
  Бағасын алған сынақтан өтушілер үшін коммуникативтік және ұйымдастырушылық бейімділіктің көрінуінің орташа деңгейі тән. Олар адамдармен сөйлесуге тырысады, таныстарының шеңберін шектемейді, өз пікірін қорғайды, жұмысын жоспарлайды, бірақ олардың бейімділігінің әлеуеті өте тұрақты емес. Бұл сынақтан өтушілер тобы коммуникативтік және ұйымдық бейімділікті қалыптастыру мен дамыту бойынша жоспарлы түрде жүйелі жұмыс жасауды қажет етеді.
  
• 
  Бағасын алған сынақтан өтушілер коммуникативтік және ұйымдастырушылық бейімділіктің жоғары деңгейіне ие топқа жатады. Олар жаңа ортада жоғалып кетпейді, достар табады, таныстық шеңберін кеңейтіп, әлеуметтік қызметпен айналысады, туыстарына және достарына көмектеседі, қарым-қатынаста бастамашылық көрсетеді, қоғамдық іс-шараларды шын ниетімен ұйымдастыруға қатысады және қиын жағдайларда тәуелсіз шешімдер қабылдай алады. Олар мұның барлығын мәжбүрліктен емес, ішкі ұмтылыстарға байланысты жасайды.
  
• 
  Бағасын алған сынақтан өтушілер коммуникативтік және ұйымдастырушылық бейімділік көрінуінің өте жоғары деңгейіне ие топқа жатады. Олар коммуникативтік және ұйымдастырушылық қызметке мұқтаж және белсенді түрде оған ұмтылады, қиын жағдайға тез бейімделеді, жаңа ұжымда еркін жүреді, маңызды мәселеде тәуелсіз шешімдер қабылдауды дұрыс көретін, өз пікірін қорғап, оны қабылдайтын кәсіпқой адамдарға жатады. Олар түрлі ойындарды, оқиғаларды ұйымдастыруға, оларды тартатын іс- шараларға белсенді қатысып, бейтаныс компанияда жаңаруды жүзеге асыра алады. (Бұл әдістеменің толық сипаттамасы №5 қосымшада келтірілген).