Коммуникация
жүктеу/скачать 11,31 Mb. Pdf көрінісі
|
1 тер-минасова
| Жан (рух) (душа) -1 . Діни наным-сенім бойынша, адам о дуние-
лік болғаннан кейін де өмір сүруін жалғастыра беретін материал- дық емес бастама 44 рет. 2. Мәні, маңызы, әлдененің негізі 1 рет: «Борис Годунов. Царь, ты с малых лет сидел со мною в Думе, ты знаешь ход держав ного правленья; Не изменяй теченья дел. Привычка душа держав». 3. Адамның ішкі, психологиялык, әлемі - 510 рет. Татьяна (орыс рухымен, өзім де білмеймін неге)... 4. Сезім, шабыт, сезіне білу мүм- кіндігі, қабылдау, жауап қайтару-7 рет. 5. Адамныңбелгілі бір рухани қасиеті мен ерекшелігі - 12 рет. 6. Басыбайлы шаруа - 33 рет. 7. Әл- декімге арналған достың, мейрімді қарым-қатынас - 93 рет. 74 рет фразеологизмдерде (жүректен жүрекке, в душе, от души...) (СЯП). Бул сөздердің семантикалық көлемі бірдей, бірақ қолданылуы... Орыстың душа сөзі ағылшынның soul сөзімен салыстырғанда 202 көбірек таралған әрі орыс халқының рухани өмірінде зор рөлге ие. Назар аударыңыз: орыс тіліндегі бір түбірден тараған душа, дух, духовный сөздері бір мағына берсе, ағылшын тіліндегі дәл сондай бір түбірден тараған soul, spirit, spiritual сөздерінің мағыналары мүлдем басқа. Орыс тілінде душа сөзі «адамның ішкі психикалық (психологиялық) әлемі» мәнінде өте жиі қолданылады. Оның «ма- териалдық емес» бастама діни мәні сирек қолданылады. «Сло варь языка А.С. Пушкина» («А.С. Пушкин тілінің сөздігі») кітабын- дағы мәліметтерде бұл айқын көрініс тапқан. Пушкинде душа (pyx) сөзі қолданылу жиілігі жағынан жеңімпаз бола алады. Пушкин оны 774 рет қолданған. Оның 510-ы «адамның ішкі психология- лык, әлемі» мәнінде қолданылған. «Адам о дүниелік болғаннан кейін де өмір сүре беретін материалдық емес нәрсе» мәнінде 44 рет қана қолданған. 510 және 44 - әрине ойландырарлық айырма. Бул А.С. Пушкиннің қолдануында болғандықтан, оны кеңестік дінге қарсы үгіт-насихатқа жатқыза алмаймыз. Кеңес заманында жарық көрген Академиялық сөздік пен «Сло варь языка А.С. Пушкина» сөздіктеріндегі душа сөзіне берілген анықтаманың сипатына назар аударыңыз. Академиялық сөздікте душа сөзінің діни мәнінің астын сызып көрсетпейді, ол бірінші мәнінде жасырын түрде берілген - «адамның ішкі психикалык, әлемі, оның уайым-қайғысы, көңіл күйі, сезімі» - екі әртүрлі ма- ғынаға ие секілді. Оның бір түсініктемесі: сол замандағы «идеалистік филосо фия мен психологияда» сенімсіз, бурые және біздікі емес деп қа- былданды. Жанның (рухтың) мундай күмәнділігі әрі қарай «бәл- кім» сөзімен айшықталды. Сөз мағынасының тағы бір түрі «діни түсінікпен» қабылданады. «А.С. Пушкин тілінің сөздігінде» («Сло варь языка А.С. Пушкина») тура сондай түсінік беріледі. Бірақ он- дағы мағына бірінші секілді жекелей беріледі. Егер Академиялық сөздіктегі душа сөзінің мағынасы совет кезеңінің идео- логиялық қысымына ушыраған болса (бул үшін кешіріммен қарауға болады), А.С. Пушкин заманының өзінде оның қолданылу деңгейіне қарап, Академия лык сөздіктің еш қателеспегенін байқау- ға болады. 510 мен 44-тің арақатынасын салыстырып көріңіз. Эрине, душа сөзінің негізгі мағынасы - «адамның ішкі психи калык әлемі», сол себепті де оның орыс тіліндегі колданысы осылай таралған. 203 |