Коммуникация

24.  кривить (покривить) душой -  to act against one's conscience, 
usually by deliberately telling a  lie -  қылымсу;
25.  надрывать  кому-либо  душу  -   to  break  (rend)  smb's  heart  -  
біреудің жүрегін ауырту;
26.  что-то/кто-то  не  по  душе  кому-либо  -   smb  does  not  like 
smth,  smb -  біреуді немесе бірдеңені унатпау/мақтырмау
27.  отводить  душу  -   to  relieve  one's  feelings  by  doing  smth  to 
unburden one's heart (oneself) -  жалтару;
28.  поговорить,  побеседовать с кем-либо по душам -  to have а 
heart-to-heart chat (talk)  with smb -  жүрекжарды әңгімелесу;
29.  спасите наши души -  save our souls -  жан дүниемізді қүтқару 
(сақтау);
30.  сколько  душе  угодно  -   to  one's  heart content -  жаныңыз  қа- 
лағанша;
31.  стоять  над  душой  -   pester/harass/plague  smb  -   төбесінен 
төніп туру, желкесінен  қадалу;
32.  в  чем  только  душа  держится  -  smb  is  so  thin  and feeble  -  
көңілінде (жанында)  не жок, дейсің;
33.  открыть свою душу -  to unbosom  one's s o u l- жанын  жайып 
салу/ақтару;
34.  ни души -  not a soul -  тасжүрек.
Душа  сөзімен  салыстырғанда  soul сөзінің  қолданылу аясы  мей- 
лінше тар және  фразеологизмдер аз:
1.  twin soul -  родственная душа -  жаны егіз, жандас;
2.  to  keep  body and soul together -  сводить  концы с концами -  
ілдәлдалап кун  көру;
3.  bless my soul -  господи!  (восклицание  выражающее удивле­
н и е -о ,  құдайым-ау!  (таңдану);
4.  to  be  the  life  and soul  of -   быть  душой  (чего-либо) -   (әлде- 
ненің) ортаның гүлі болу;
5.  to  have  no  soul  -   быть  бездушным,  бесстрастным  -   тас- 
жүрек,  қайрымсыз;
6.  to possess one's soul -  владеть собой -  өзін-өзі ұстау;
7.  to sell one's soul -  продать душу -  жанын саудалау;
8.  a  good/honest/decent  soul -  хороший  (честный)  приличный 
человек -жақсы  (адал) ізгі  жан.
Келтірілген 34 фразеологизмде кездесетін (тізім толык, емес) душа 
сөзінің  15-і  ағылшын  тіліне -   heart  [журек]  сөзімен,  тек төртеуі  ғана 
soul сөзімен  аударылған. Душа  және  soul  көбінде  «адам»  (бірде-бір 
адам жоқ -  ни души -  not a soul) мағынасындағы аудармасына сәйкес 
келеді. Душа сөзі  кездесетін орыс фразеологизмдері, әсіресе ауызекі 
сөйлеуде кеңінен қолданылады, ал soul сөзімен кездесетін сөз тіркес- 
теріне «ескірген» немесе «гаге»  [сирек] деген белгі  соғылған.

Байқзуымызша,  soul сөзі  герман тілдеріне тән,  бұған  фразеоло- 
гизмдерді  салыстыра  отырып  көзіміз  жете түседі,  орыс  және  неміс 
тілдеріндегі душа сөзінің мағынасы  бір-бірімен  сәйкес келеді:
«Орыстың ауызекі сөйлеу тілінде «душа» сөзі қолданылған фра- 
зеологизмдер  басқа  фразеологизмдермен  салыстырғанда  анағұр- 
лым жиі  кездеседі (мәселен:  көңілінде  (на душе), не по душе (көңі- 
ліне  жақпады),  всеми  фибрами  души  (бар  жан-тәнімен),  в глубине 
души  (көңіл/жүрек  түкпірінде),  сколько  душе  угодно  (қанша  қала- 
саң да) т.с.с).
Орыстілін үйренуші  шетелдіктер бул фразеологизмдерді пайда- 
лану барысында үнемі қиналады, олтегін деемес. Мәселен, «душа» 
сөзі  қолданылған фразеологиялык, қатарды  немістіліне аударғанда 
неміс  фразеологизмдерінің  1/3-і  «душа»  (жан,  рух)  сөзімен  ауда- 
рылса, 2/3-і  «сердце»  (жүрек) сөзімен аударылған.
Мұны бұл түсінікті қабылдаудағы этникалық стереотиптің әртүр- 
лілігімен  түсіндіруге  болады:  немістерде  «душа»  сөзі  көбінде  діни 
түсінікпен  астарланса, орыстың санасында бұл тек «қасиетті,  киелі» 
ұғымды  ғана  бермейді,  сонымен  қатар  оны  адамның  ішкі  жан  дү- 
ниесінде болып жатқан психологиялык, процестермен де байланыс- 
тырады.
Оны  қабылдаудағы  айырмашылық  «душа»  сөзін  орыс  және 
неміс  фразеологизмдеріндегі  стилистикалык,  қолдануға  да  ықпал 
етеді.  Егер  орыс тілінде  бұл  сөзді  қолдану стилінде  барлық  палитра 
бар  болса:  ең жоғарғысынан  ең төменгісіне дейін,  неміс тілінде  бул 
сөзге  аса  кірпияздықпен  қарайды,  сол  себепті  де  немістің  «душа» 
сөзі  қатысқан  фразеологиялык,  тіркестері  бейтарап  және  жоғары 
стильге жатады.34
Сонымен, орыстың жумбақ жан әлеміне оралайық.  Бул  не? Оны 
орыс тілінің көмегімен  шеше аламыз ба?
Бұған  дейін  айтқанымыздай,  орыс  тілі  орыстың  ұлттық  мі- 
нез-қулқының жоғары  эмоциялылығы  мен  сезімталдығын,  орыс 
жанының  нәзіктігін  сипаттайды.  Әртүрлі  суффикстерді  пайдала- 
ну, сен  (ты) және сіз  (вы)  сөздерінің арасындағы  айырмашылык,- 
тың болуы,  грамматикалық жанды  (одушевленность)  және  жан- 
сыз  (неодушевленность)  категорияларының  болуы  -   орыстілді 
адамның  бойында  осындай  қасиеттердің  қалыптасуына  ықпал 
етеді.  Жоғарыда  айтып  өткеніміздей,  орыс тіліндегі тек  (род)  ка- 
тегориясы  да  қоршаған  ортаны  суреттеуге  ерекше  ықпал  етеді, 
оған  адами  қасиеттерді  дарытып,  жансыз  заттардың  өзін  мужс­
кой,  женский  және  средний  родқа  бөле  отырып,  жоғары  эмо- 
циялылықты, табиғатпен  романтикалық және  рухани  байланыс- 
ты  қалыптастырады.  Андрей  Макиннің  «Орыс  тіліндегі  цветок 
(гул)  сөзінің  мужской  родта,  француз  тілінде  la  fleur  женский

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: