Америкалықтардың мінез-құлқындағы ерекшеліктер

7. 
Unfriendly 
[қырғиқабақ], 
cheer­
ful 
[ш ат-шадыман], 
good-na­
tured 
[мінезі  жібектей].
8. 
Hypocrisy 
[екіжүзді], 
racism 
[расизм].
9. 
Militant 
[жауынгер], 
overworking 
[мұрнынан шаншылып еңбек ету], 
borrowing brains 
[өзгенің ақысын 
жеу], 
angry 
[қабағына қар жауған].
7. 
Angry 
[қабағына  қар жауған], 
impulsive 
[импульсив], 
indiffer­
ent 
[жан-жақты].
8. 
Hypocritical 
[екіжүзді], 
deceitful 
[өтірікші], 
confusing 
[түсініксіз]
9. 
Considerate 
[елпек], 
simple 
[қарапайым], 
happy 
[бақыттан 
басы  айналған]
10. 
Unsociable  [туйык,], freedom-lov­
ing 
[еркіндіксүйгіш ], 
snobbish 
[снобизм], 
racism 
[расизм].
2017 жылы да  XX ғасырдың 90-шы  жылдары  көрініс тапқан  open 
(10  орын  -   1992  ж.,  5  орын  -   1995  ж.,  1  орын  -   2017  ж.),  easy-going 
(5  орын  -   1995  ж.,  2017  ж.),  friendly  (3  орын  -   1992  ж.,  6  орын  -  
2017  ж.),  angry  (9  орын  -   1998  ж.),  happy  (4  орын  -   1998  ж.),  proud 
(6  орын  -   1995  ж.,  5  орын  -   1998  ж.),  racism  (8  орын  -   1998  ж., 
10 орын -  2017 ж.) сөздер қайталанған.
2017 жылғы  жағымды  және  жағымсыз сипаттаулардың үлес  сал- 
мағы тең дәрежеде (10/13).
Жағымды:  open,  positive,  amiable,  tolerant,  easy-going,  benevolent, 
friendly, considerate,  happy, freedom-loving.
Жағымсыз: sassy,  arrogant, spiritless, careless, simulated cheerfulness, 
angry, indifferent, hypocritical, deceitful, confusing,  unsociable, snobbish.
Жағымды  немесе  жағымсыз  категорияларына  жатқызуға  да, 
жатқызбауға  да  болатын  екі  сөз  қалды:  impulsive  (7  орын  -   2017) 
және  simple  (9  орын  -   2017),  себебі  олар  адамды  жақсы  жағынан 
да,  жаман  жағынан  да  сипаттайды-  Simple,  сөзінің  ағылшын  және 
орыс  тілдерінде  де  сәйкес  келетін  заттык,  мағынасын  сараптай  келе 
(simpleton,  простак  -   ой  өрісі  тар,  ақылы  кем),  оның  комплимент 
ретінде қабылдана  бермейтінін  байқауға  болады.
Ресей  және орыстар  әлемнің мәдени-тілдік  картинасында төмен- 
дегідей сипатталған:
Аса жиі  қолданылатын 10 сөз:
1.  Moscow [Мәскеу]  (19%).
2.  Red Square  [Қызыл алаң], Putin  [Путин]  (15%).
3.  Nature  [табиғат]  (14,5%).
4.  Big territory [алып территория]  (13,5%).
5.  Cold [суық]  (11%).
6.  The Kremlin  [Кремль]  (10%).
7.  Winter [қыс], motherland [Отан]  (9%).
8.  Vodka [арак,], patriotism  [патриотизм], forests [орман]  (8%).
11-264
161

9.  Birch-tree  [қайың],  rich  history  [бай  тарих],  matryoshka  [матреш­
ка],  the Russian language  [орыс тілі], broad Russian soul [кеңпейіл 
орыс жаны]  (7%).
10.  Flag [ту, жалау]  (6%).
Сауалнаманыңтақырыптықтоптар бойынша мәліметі:
Орыстардың мінез-қулқындағы ерекшеліктер:
1.  Hospitable [қонақжай].
2.  Cooperative [қол ұшын созуға дайын], kind [қайырымды], heartful 
[мейрімді], open [ашық], cheerful [көңілді].
3.  Stubborn [қырсық], sense of humor [әзілкеш].
4.  Benevolent /журегі  кең], naive [аңғал], generous [жомарт].
5.  Well-mannered [тәрбиелі, көргенді], steady [тұрақты], sincere [шынайы].
6.  Collectivism  [ұжымшылдық],  haphazard  [жүрдім-барды/w],  embit­
tered [ашулы].
7.  Straightforward [турашыл], determined [шешімді].
8.  Serious  [парасатты],  misbehaving  abroad  [шетелде  өзін  дұрыс 
алып жүре алмайды].
9.  Sympathetic [жаны ашығыш], calm  [салмақты].
10.  Sedate [салиқалы], malevolent [мейрімсіз], ingenious [қу].
Ресейдің қазіргі өмірі:
1.  Vodka [арақ], patriotism  [патриотизм].
2.  Matryoshka [матрешка], the Russian language [орыс тілі].
3.  Flag [ту, жалау].
4.  Balalaika [балалайка], grandeur [эспеттеу], literature [эдебиет], multi­
nationality [көп үлттылық], traditions [салт-дәстүр], culture [мэдениет]
5.  Village [деревня], ear-flapped hat [құлаңшын].
6.  Great poets  and  writers  [улы  ақындар  мен  жазушылар],  anthem 
[гимн], feasts  [мерекелік  дастархан],  empire  [империя],  commu­
nism  [коммунизм],  winners  [жеңімпаздар],  Orthodox church  [пра­
вославие], university [университет].
7.  Maslenitsa  [масленица],  traffic jams  [кептеліс],  revolution  [револю­
ция], samovar [самауыр], stereotypes [стереотип], folklore [фольклор].
8.  Ballet  [балет],  blini  [қүймак,],  bureaucracy  [бюрократия],  potato 
[картошка], Russian songs [орыс әндері].
9.  War [сотые],  'friend or foe' division  [өзі  және өзгелер деп  бөліну], 
caviar [икра], corruption  [жемқорлық], bad roads [нашар жолдар], 
national spirit [халыкдіылдық].
10.  National  emblem  [герб],  discipline  [тәртіп],  conservatism  [консерва­
тизм], peasants [шаруалар], love [махаббат], swearing [балағат], met­
ropolitan cities [мегаполис], education [білім], Russian salad [оливье], 
Russian pastille  [пастила],  perestroika  [қайта  құру],  president  [прези-

дент],  blind love for  the  country  [өліп-өшкен  патриотизм],  suburban 
electric trains [электриктер], fur coat [тон], fairs [жәрмеңке].
Табиғат, пейзаж:
1.  Cold [суық].
2.  Winter [қыс].
3.  Forests  [орман].
4.  Birch-tree  [қайың].
5.  Bear [аю].
6.  Vastness [шексіздік], village [деревня], beauty [сүлулық],snow [қар].
7.  River [өзен], vast fields  [ауқымды егістіктер], rain  [жаңбыр].
8.  Blue sky [көгілдір аспан].
9.  Pollution  [ластану].
10.  Swallows  [қарлығаштар], gray city [сұр қала], heavy clouds  [булт].
Жеке түлғалар:
1.  Moscow [Мэскеу].
2.  Red Square  [Қызыл алаң].
3.  Putin  [Путин].
4.  The Kremlin  [Кремль].
5.  Pushkin  [Пушкин].
6.  MSU  (Moscow  State  University)  [ММУ  (Мәскеу  мемлекеттік 
университеті)], USSR [СССР].
7.  Baikal [Байкал], Stalin  [Сталин].
8.  Sochi Olympics  [Сочи  олимпиадасы], Peter I  [Петр I], St.  Petersburg 
[Ca 
h
 КТ- 
П ете рбу p г].
9.  The  Bolshoi  Theatre  [Үлкен  театр],  Far  East  [Қиыр  Шығыс],  Ivan 
[Иван], Ivan the Fool [Иван-ақымак,], Crimea  [Қрым].
10.  Dobrynia Nikitich  [Добрыня  Никитич],  The Iron Curtain  [Темір тор], 
Katyusha  [Катюша],  The  Cathedral  of Christ  the  Saviour  [Христос 
қутқарушының шіркеуі].
Бул  сауалнамада да  ақпарат берушілердің әлеуметгік статусы  өз- 
гермеген -  ММУ-дің шет тілдері және аймақтану факультетінің I  курс 
студенттері.  Бірақ  алдыңғы  сауалнамалармен  салыстырғанда,  узак, 
уақыт  аралығын,  20-25  жылды  қамтитындығымен  ерекшеленеді. 
Алдыңғы  үш  сауалнаманың  арасындағы  үзіліс  үш  жылды  ғана  қам- 
тығандықтан,  әлемді  немесе  Ресейді  тану  картинасы  (елдің  ішінде 
және әлемдегі жағдай  қарқынды әрі түбегейлі түрде өзгеріп жатқаны- 
на қарамастан) айтарлықтай өзгеріске ұшырай  қоймаған.
Барлық төрт сауалнамада да, яғни Ресейдің жаңа тарихындағы 25 
жыл  ішінде  оның  жас  азаматтарының  Ресейдің  әлеуметтік  өмірінің 
аса  маңызды  белгілері  мен  символдары  туралы  пікірі  үш  мәселеде

өзгермеген:  Мәскеу  (1992  -   №6,  1995  -   №2,  1998  -   №2,  2017  -  
№1),  Кремль  (1992  -   №8,  1995  -   №3,  1998  -   №5,  2017  -   №6),  арак, 
(1992 -  №3,  1995 -  N94,  1998 -  №3,  2017 -  №8). Арак, сөзінің рейтин- 
гісі  алғашқы  үш  сауалнамада  үздік  ондықтың  3-4-3  орындарынан 
көрінсе, соңғы сауалнамада  8 орынға дейін төмендеген-
Қолданылу  жиілігі  жағынан  төрт  сауалнаманың  үшеуінен  (2017 
жылды қоса есептегенде)тұрақты көріністапқан сөздертөмендегідей: 
Қызыл  алаң  (1992  -   №10,  1995  -   №2,  2017  -   №2);  қыс  (1995  -   №6, 
1998 -   №7)  /  қар  (1998  -   №7)  /  суық  (2017 -   №5);  отан  (1992 -   №2, 
1998 -  №8,2017 -  №7),  (1992 -  №4,1998 -  №3, 2017 -  №9 -  кеңпейілді 
орыс жаны).
2017  жылды  ңоса  есептегенде  екі  сауалнамада  қайталанған  сөз- 
дер: табиғат (1995 -  №7,  2017 -  №3),  орман  (1995 -  №9,  2017 -  №8), 
тарих  (1992  -   №3,  2017 -   бай  тарих -   N99),  патриотизм  (1992  -   №2, 
2017-№ 9).
2017 жылға қарай дүлей/турбулентті / бандитті тоқсаныншы жыл- 
дар  (XX  ғасырдың  тоқсаныншы  жылдары  Ресей  тарихына  осындай 
теңеулермен  енді)  қолданылу  жиілігін  жоғалтты:  кедей  (1992  -  
9),  кедейлік  (1998  -   1),  дағдарыс  (1992  -   10,  1998  -   6),  тәртіпсіздік 
(1992 -  3),  хаос  (1992  -   3),  мафия  (1998 -   9),  ақымақтар  (1992 -   10), 
ақылсыз (1992 -1 0 ) сөздерінің орналасу реті осындай.
2017  жылы  қолданылу  жиілігі  жағынан  үздік  ондыққа  жаңадан 
төрт сөз енген: АҚШ-тың тілдік  әлемі  картинасында  АҚШ  президенті 
Трамптың алға  озғаны  секілді  Путин -  №2;  матрешка  (№9),  орыс тілі 
(№9), ту, жалау (№10) орындардан  көрінген.
Жалпы алғанда, 2017 жылдыңтілдік картинасы 90-шы жылдармен 
салыстырғанда салмақтырақәрі патриоттықсезімдері жоғарырақ-  Ең 
жиі  қолданылған  Ресейдің  ұлттық  символдары  мен  құндылықтары: 
Мәскеу,  Қызыл  алаң,  Кремль, ту,  жалау,  орыс тілі,  алып  территория, 
ормандар,  табиғат,  ақ  қайың,  матрешка,  Отан,  патриотизм,  кең 
пейілді  орыс  жаны,  бай  тарих.  Америка  президенті  секілді  біздің 
президент те  екінші  орында.  Картинаны  идиллиялык, деуге  болады, 
тек  90-шы  жылдардың  әрі  көңілсіз,  әрі  қорқынышты  тілдік  карти- 
насынан  водка  (арақ)  сөзі  ғана  аман  қалды-  Алайда  арақты  суық 
климатты  өлкеде  мөлшерімен  пайдалана  білудің  денсаулыққа  пай- 
далы екендігін  Ресейдегі өмір сүру тәжірибесі көрсетіп отыр-
Сонымен, тіл иелерінің ассоциативті бағалау реакциясының тілдік 
сараптауы  немесе  нақты  концепциялардың  ассоциативті  алаңы  -  
тілдің  мәдениет  айнасы  рөлін  айқындау  және  бекіту  амалдарының 
бірі  ғана  емес,  қолданбалы  аспектіде -  салғастырмалы зерттеу нәти- 
желерін  түсіне  отырып,  мәдениетаралық  қарым-қатынасты  оңтай- 
ландыруға  пайдалану мүмкіндігі туып отыр-
164

За спрос 
денег не берут 
Язык до  Киева 
доведёт
I I БӨЛІМ
Тіл -  мэдениет
It takes аа sorts to make a world 
Variety is the spice of life 
Tastes differ 
Evert man to his taste
Silence is golden 
Brevity is the soul of wit 
First think,  then speak 
A word to the wise 
Still waters run deep
There is no accounting for tastes 
One man r meat is another man'poison 
Beauty is in the eye of the beholder
Слово  -   серебро, 
м олчание  -  золото 
Д ерж ат ь язы к
Prevention  i.s better than cure
.
One cannot  be too caret ill
Каждому своё 
На вкус и цвет 
товарищей нет
за зубами 
A penny 
fo r your 
thoughts?
В тихом  омуте 
черти  водятся
Готовь сани детом, 
в телегу зимой 
Береженого  (и)  Бог бережет

I  map ay
Тілдіц жеке гщлтапы 
цалыптастырудағы рөлі 
Тіл және улттъщ мтез-црлъщ
Ана тілінің адам  болмысымен  біте  қайнасып 
жатқаны  соншалық,  оқушыға  ана тілін үйрету де- 
геніміз -  оған  рухани тәрбие  беру деген  сөз.
«А на  т ілін   о қ ы т у ж а йы н да »,  1897.

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: