[Путе­ шественникам низких

М.С. 
Пушкин.
Цыганы. 
London. 1962, 27 6.
9 In the first edition the nam e of the 
stationm aster was given as Sim eon 
Vyrin but the m istake w as im m ediately 
corrected in the list of printer's errors 
appended to the volum e, show ing th at 
the original nam e, Sam son, referring 
to the biblical hero deprived of his 
pow er by a w om an, was im portant
to Pushkin 
[В первом издании имя 
станционного смотрителя приведе­
но как Семен Вырин. Ошибка была 
сразу же указана в списке опеча­
ток, прилагавшихся к изданию, где 
подчеркивалось, что подлинное 
имя, Самсон, ассоциирующееся с 
библейским героем (тот был лишен 
силы женщиной), было очень важно 
Пушкину] (Л. 
Pushkin.
Complete Prose 
Fiction. Translated by 
P. 
Debreczeny. California, 1983, p. 96).
10 The detail is autobiographical: like 
Silvio's young adversary, Pushkin w as 
eating cherries at the tim e of his duel in 
Kishinev with Zubov, a staff officer 
[Это 
автобиографическая деталь: как и 
противник Сильвио, Пушкин ел виш­
ню во время своей дуэли в Кишиневе 
с Зубовым, штабным офицером]
(A. Pushkin.
 Tales of the Late Ivan 
Petrovich Belkin. Oxford, 1947, p. 18).
112
«Сығанның бейбіт өмірінің» бейнесі жалпы халыққа таныс, 
бұған Алеконың образы («Цыганы») толық сәйкес келеді:
Старик лениво в бубны бьет, 
Алеко с пеньем зверя водит, 
Земфира поселян обходит,
И дань их вольную берет; 
Настанет ночь, они все трое 
Варят нежатое пшено; 
Старик уснул - и все в покое... 
В шатре и тихо и темно.
Бұл жердегі рахат өмір (идиллия) «сығылмаған бидай» ұғымына 
негізделіп тұр. Бұл туралы мынадай комментарий беріледі: «lit. 
«unreaped millet», і. е. stolen from the fields (сөзбе-сөз: сығылмаған 
бидай, яғни eric даласынан ұрланған бидай).8 «Әлемнің еркін тұрғы- 
ны», «ағартушылықтың шынжыр бұғауын жек көруші» ұрланған 
бидаймен қоректенеді. Бұл тұрмыстық деталь сыған өмірінің екі 
жақтылығын, оның екіжүзділігін, түбі жақсылыңпен аяқ- 
талмайтын жараланған жанының ішкі күресін көрсетеді.
«Белкин повестерінің» калифорниялык, басылымын- 
да «Станционный смотритель» шығармасындағы Самсон 
Вырин атты кейіпкерінің есіміне байланысты берілген 
түсініктемеде шығарманың бірінші басылымында кейіп- 
кердің есімі Вырин Семен деп айтылғаны, оның қолмен 
теруде кеткен қате екені және оның бірден түзетілгені ту­
ралы айтылады. Түсінік берушінің пікірінше, Пушкин үшін 
Самсон есімі маңызды, өйткені осындай есімді библия 
кейіпкерін бір әйел өлтірген еді.9
«Выстрел» повесіндегі дуэль қойылымында Сильвио- 
ның өлім алдында сабырлылык, танытуы өз бақталасы- 
ның ашу-ызасын тудырады: «Ол тапаншаның астында 
тұрып, өз фуражкісінен піскен шиелерді таңдап жеп, сол 
шиенің сүйектерін түкіргенде маған дейін жетіп жатты». 
Түсініктеме авторы оқырманға бұл қойылымының авто- 
биографиялык, (өмірбаяндық) сипаты бар екенін былайша 
түсіндіреді: «Кишиневте штаб офицері Зубовпен болған 
дуэльде Пушкин де дәл осы кейіпкер сияқты шие жеп 
тұрған».10
Тағы бір мысал: «Ұзак, уақыт бойы талғампаз құлдың 
губернатордың түскі асында маған тамак, үлестіргеніне 
үйрене алмай-ақ қойдым». «Белкин повестерінің» окс- 
фордтық басылымында бұған қатысты маңызды және 
құнды түсініктеме беріледі: This sentence obviously refers

to a personal recollection: the unpleasant experience had happened to 
Pushkin himself at a dinner given by Strekalov, the military governer 
of Tiflis, during a journey made by the poet to the Caucasus in 1829, 
therefore a year before he wrote «The Stationmaster». The incident is 
mentioned in «Путешествие в Арзрум». СҺ.2 [Осы фразаның қа- 
лыптасуының өзіндік естеліктері бар: «Ақын Пушкин бұл келеңсіз 
жағдайға Тифлистің әскери губернаторы Стрекаловпен түскі ас 
кезінде тап болған, ақынның 1829 жылы Кавказ еліне саяхаты кезін- 
де және «Станционный смотритель» шығармасының жазылуына 
бір жыл цалғанға дейін болған оқиға. Бұл оқиға туралы «Путешес­
твие в Арзрум» естелігінде айтылады].11
6. 
«Белгілі бір кезеңмен, уақытпен байланыстың үзілуіне» 
қатысты фактілер.
Кейбір кезде пушкиндік кезеңге тән мәдениет пен қазіргі за- 
манға тән мәдениеттің арасындағы айырмашылықтың айтарлықтай 
елеулі болатыны соншалық, белгілі бір фактіге түсініктеме бере ал- 
майсың. Жоғарыдағы «Евгений Онегин» шығармасының алғашцы 
жазбасынан «жаңғақтары түсіп жатқан, өздері театрда сыра ішіп 
жүрген отбасының қызына үйленуден бастартқаны» туралы дерек 
келтірген болатынбыз. Мұндағы мәдени ақпарат жұмбақ күйінде 
қалады, өйткені үйге келген қонақтарға жаңғақ ұсыну, театрда сыра 
ішу ңазіргі кезде жағымсыз коннотацияны иеленбейді.
«Борис Годунов» шығармасынан тағы бір мысал келтірейік. Вар- 
лаамның әкесі Гриша Отрепьев туралы былай дейді:
«Сам же к нам навязался в товарищества, неведомо кто, неведемо 
откуда еще спесивится; может быть кобылу нюхал..»
(Өзі ғой жол- 
дастыққа сұранған, кім екені белгісіз, менмендігі қайдан шығары да 
белгісіз, мүмкін «кобыланы» иіскеген шығар).
Комментарийде берілген ұғым-түсініктіңтілдегі тұрпайы, дөрекі 
ұғымдар саналатыны айтылады. Осы ұғымның білдіретін мағына- 
сына түсінік берілмеуі Пушкиннің ертедегі сыншылары тарапынан 
наразылың тудырды.12 «Кобылу нюхал» фразалық тіркесіндегі ко­
была лексемасының білдіретін мағынасы «ғасырлардың қойнауын- 
да» жатыр: сот үкімі бойынша қамшымен жазалау «кобыла» атала- 
тын тақтайдың үстінде орындалатын.13

жүктеу/скачать 11,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: