Конференция материалдары



Pdf көрінісі
бет5/127
Дата18.10.2023
өлшемі3,73 Mb.
#118807
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   127
Байланысты:
zhinak akhmet baitursynov konferentsiia1

Prof. Dr. Nergis BİRAY 
Pamukkale Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 
Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü 
nergisb@gmail.com 
AHMET BAYTURSINULI’NIN TERİMBİLİM ÇALIŞMALARI İLE TÜRKİYE’DE 
CUMHURİYET DÖNEMİNDEKİ TERİMBİLİM ÇALIŞMALARI ÜZERİNDE BİR 
DEĞERLENDİRME 
 
Bildirimizde Türkiye Cumhuriyeti’nde terim yapma konusundaki çalışmalar ve 
bugünkü uygulamalar hakkında kısaca bilgi verilecek, terimlerin Türkçeleştirilmesinde 
izlenen yollar Ahmet Baytursınulı’nın çalışmaları ile karşılaştırılacaktır. 
Giriş 
Terim, Güncel Türkçe Sözlük’te; “
Bir bilim, sanat, meslek dalıyla veya bir konu 
ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan kelime, ıstılah
” [1] şeklinde 
tanımlanmıştır. Hamza Zülfikar, terim ve terimleşme konusundaki çalışmalarında 
terimi, “
ihtiyaç duyuldukça herhangi bir bilim dalı veya sanat koluyla ilgili bir 
kavramın dilin kök ve ek imkânlarından yararlanılarak türetilen kelimeleri
” [2, 26] 
olarak tanımlamıştır. 
Kazak Türkçesi gramerlerinde terim sözcüğü “
İlmî sahalarla ilgili özel olarak 
kullanılan kelimeler demektir.
” [3, 12-13] şeklinde açıklanır. 
Terimlerin temel nitelikleri arasında tek anlamlılık, ortak kabul ediş ve yaygın 
kullanımı söylemek mümkündür. Terimleri genel sözcükten ayıran anlamının 
sınırlandırılmış olmasıdır [4, 10-19]. 
Terimlerin Türkçeleştirilmesi konusunda Dizdaroğlu: “Terimler; bilim, teknik, 
sanat dallarında; öğrenimde, felsefe ve dinde, genel kültür dilindeki sözcüklerden daha 
önemli bir yer tutar. Terimleri kaldırırsanız insan beyninin en yüce ürünlerini de bir 
anda kargaşalığa atmış olursunuz. Uygarlık da kültür de yerinde sayar. Bilim ve teknik 
adamları, filozoflar, sanatçılar, birbirlerinin dilinden anlamaz olurlar; ortak anlaşma 
aracı ve dayanışma ortadan kalkar” der [5, 12]. 



Terimlerin Türkçeleştirilmesinde önemli olan konu terimin, karşıladığı kavramı 
açık, kesin ve doğru bir şekilde ortaya koymasıdır. Bu sebeple terimlerin bir milletin 
kendi dilinin kök ve eklerinden, zorlama olmadan tabii yollarla oluşturulması gerekir. 
Bu durum eğitim öğretim açısından da öğrencinin kavramı çağrışım yoluyla kolayca 
öğrenmesini sağlayacağı için önem arz eder. 
Zülfikar, terimlerin genel özelliklerini şöyle sıralar: “Bir bilimsel kavram için 
tek karşılığı bulunan kelimelerdir. Anlamları sabittir ve cümle içinde de olsa değişik 
anlamlarda kullanılamazlar. Terimlerin bildirdiği anlam yoruma açık değildir. 
Karşıladıkları kavramı net, açık ve kesin bir biçimde bildirirler. Halkın söz varlığında 
yer almazlar ama halk ağzında kullanılıp da sonradan terim özelliği kazanmış kelimeler 
vardır [2, 20-21]. 
A.A. Reformatskiy, “Zan Terminderi, Kazak Terminologiyası” adlı eserinde 
terimin iki yönü olduğunu söyler: “
terimin belli bir nesneyle olan ilişkisi ve terimin 
anlam boyutu”
. Roformatskiy, terim olan sözcükler ile metnin bağlantısı olmadığını, 
ayrıca onların diğer sözcükler gibi açık bir anlama sahip olmadığını da belirtir. Onun 
görüşüne göre, bir terim çeşitli bilim alanlarında farklı anlamlar yüklenebilir, ifade 
etme güçleri diğer kelimelerden farklıdır. Reformatskiy terimi ‘terminolojik sistemin 
elementi’ ve ‘genel dil sisteminin elementi’ olmak üzere iki sistem şeklinde ele alır: [3, 
12-13]. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   127




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет