Конрад Аденауэр атындағы Қор
жүктеу/скачать 11,11 Mb. Pdf көрінісі
|
| 6‑сурет. 2005–2017 жж. ТШИ және оның негізгі құрамдас бөліктерінің
таза ағынының динамикасы, млн $ 11 -2 000,0 0,0 2 000,0 4 000,0 6 000,0 8 000,0 10 000,0 12 000,0 14 000,0 16 000,0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Қазақстанға тікелей инвестициялар (таза ағыны) Қазақстандық кәсіпорындардың капиталында шетелдік инвесторлардың қатысуы Қайта инвестицияланған кірістер (бөлінбеген пайдадағы шетелдік инвесторлардың үлесі) Борыш кұралдары 9 айы 2017 Ең алдымен «инвестиция» тұжырымдамасы дәстүрлі түрде капиталға инвесторлардың қатысуы болып табылатын ТШИ құрамдас бөлігінің төмен үлесіне назар аударылады, бұл кәсіпорындардың қаражатына тіке- лей инвестицияларды тартады. Бұл көрсеткіш белгілі бір кезең ішінде капиталға салынған инвестициялардың ұлғаюы мен азаюы арасындағы айырмашылықты білдіреді және ол оң ғана емес, теріс (атап айтқанда 2014 жылы орын алған) болуы мүмкін. 2005–2017 жылдар аралығындағы кезеңде Қазақстанға ТШИ ағындарының осы құрамдас бөлігінің үлесі –4%-дан 57,5%-ға дейін өсті, алайда оның орташа құны 24,8% деңгейінде қалды, ақшалай көрсеткіште жылына 2,4 млрд. Яғни, шетелдік инвести- циялардың ең көп ұлғаюымен атап өтілген, тіпті ең қолайлы жылдарда қазақстандық компаниялардың капиталына инвестициялар ретінде 11 ҚР Ұлттық Банкінің деректері бойынша есептелген: Инвестициялар бағытына тікелей инвестициялар: кезеңге арналған ағындар / Инвестициялар бағытындағы тікелей инве- стициялар статистикасы. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, ресми интернет-ре- сурс. URL: http://www. nationalbank. kz/?docid=680&switch=russian (ақпарат алынған күн: 30.03.2018). 241 Қазақстанға шетелдік инвестициялар: ауқымын прагматикалық бағалау және оның экономикалық дамуға ықпалы түсірілген инвестициялардың нақты ағыны абсолютті түрде де, жалпы түсім көлеміндегі оның үлесінде өте қалыпты болып қалды. Сондай-ақ, осы жылдар ішінде Қазақстанға ТШИ ағынының таңғаларлық ерекшелігі – қарыз құралдарының өте жоғары үлесі болды, бұл кезеңнің көп бөлігі осы ағынның жартысынан астамын құрады (2005 жылы 87,5% дейін). Бұл қарыздың негізгі бөлігі шетелдік тікелей инвесторларға меншікті, яғни жергілікті еншілес кәсіпорындардың шетелдік меншік иелеріне берілетін қарыздарына тікелей шетелдік инвестициялар бойынша қазақстандық кәсіпорындардың міндеттемелері арқылы қалыптасады. Бұл – Қазақстан- ның сыртқы борышының негізгі бөлігі болып табылатын және әлемдік қаржы нарықтарындағы тұрақтылық кезеңдерінде ұлттық қаржы жүйесінің тұрақтылығын бұзатын «ішкі борыш» деп аталатын шетелдік тікелей инвестициялар ретінде статистикаға негізделген қарыздар. 2018 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша «борыш құралдары» ТШИ құрамдас бөлігінің көлемі 89,9 млрд. АҚШ долларын құрады, бұл Қазақстанда жинақталған ТШИ жалпы көлемінің 61,2%-на сәйкес келеді. Сондай-ақ, бұл құнды қағаз- дардың жалпы сомасы 86,5% (104,5 млрд АҚШ доллары) және Қазақстан- ның жалпы сыртқы қарызының 54% (167,5 млрд АҚШ доллары) болды. 12 Осылайша, Қазақстанға тікелей шетел инвестицияларын тартудың тағы бір ерекшелігі – олардағы борыш құралдарының жоғары үлесі. Соның салдарынан еліміздің сыртқы борышы қарқынды өсті, ол бірнеше жағым- сыз салдарға алып келеді және экономиканың қаржылық тұрақтылығын бұзады. Қазақстандағы ТШИ ағынының үшінші ерекшелігі – ел ішіндегі шет елмен қатысатын кәсіпорындар алған қазақстандық компаниялар- дың кірістерінің өсімі болып табылады, яғни шетелден шыққаннан гөрі қазақстандық емес, сонымен қатар шетел инвестициялары ретінде қара- стырылатын статистикалық есепке алу сипаттамаларының арқасында жүзеге асырылады. Жоғарыда айтылғандай, ТШИ осы құрамдас бөлігінің үлесі (шетелдік акционерлерге тиісті бөлінбеген пайда) қазіргі уақытта 60%-дан асты. ТШИ ағыны бойынша қазақстандық үлестің жоғары деңгейі елге шетелдік инвестицияларды тарту процесінің жалпы көрінісін қиын- датады. Осылайша, Қазақстандағы тікелей шетелдік инвестициялардың ағыны бірқатар ерекшеліктерге ие, олар экономикадағы ТШИ ауқымы және 12 Сыртқы борыш: Талдамалық таныстырылым / Сыртқы борыш статистикасы. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, ресми интернет-ресурс. URL: http://www. nationalbank. kz/ ?docid=346&switch=russian (ақпарат алынған күн: 30.03.2018). 242 Қазақстан экономикасының трансформациясы ауқымының ағымдағы көрінісін айтарлықтай түзейді. Осы ерекшеліктерді есепке ала отырып, бұл рөлдің бұрынғыша жағымды көріністе емес екенін көреміз, сондай-ақ сыртқы борыш мөлшерін арттыратын және мүдде мен пайыздың негізгі сомасын төлей отырып, елден капиталдың артуының ұзақ мерзімді үрдісін қалыптастыратын ТШИ құрылымында борыштық құралдардың үстемдігін байқаймыз. Соңғы онжылдықта Қазақстанға келетін тікелей шетелдік инвестициялар саласында пайда болған тағы бір белгісіз үрдіс, бірнеше жыл ішінде екі есеге жуық мөлшерде инвести- цияланған инвесторлардың таза табыс ағыны есебінен түсетін кірістің айтарлықтай артуы болды (7-сурет). Басқаша айтқанда, шетелдік инве- сторлар кіріс түрінде (және оны шетелге экспорттауда) қаражаттың үлкен көлемін алады. жүктеу/скачать 11,11 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|