Конспектісі «Экология»
Қоршаған орта экономикалық дамудың негізі ретінде. Өндіріс және табиғи әлеуметтерді салыстыру. Табиғат ресурстарын басқару
жүктеу/скачать 0,74 Mb.
|
Дәрістер Экология 2 болим
| 11.2 Қоршаған орта экономикалық дамудың негізі ретінде. Өндіріс және табиғи әлеуметтерді салыстыру. Табиғат ресурстарын басқару
Табиғат шарттары мен ресурстары, олардың территориялық бөлінісі мен аумақтық сәйкестігі аймақтардың шаруашылық мамандануын тудырады, әртүрлі рангті аумақтық жүйелердің дамуы мен құрылуында маңызды орын алады. Қоршаған орта мен ресурстарды рационалды табиғат пайдаланудың және шаруашылықтың дамуындағы табиғи алғышарттарды анықтағанда ескерулердің маңызы зор. Табиғат шарттары мен ресурстарының шаруашылық бағасы өндірістік рационалды орналасу нұсқаларын анықтауға және экономикалық негіздеуге мүмкіндік береді, әрбір жеке шаруашылық обьектісі мен олардың топтарын құрудың тиімді және жарамды аудандарын таңдауға мүмкіндік береді. Эколого-экономикалық жүйелердің теңдестірілген дамуы үшін, өндірістік және табиғи потенциалдарын дұрыс ойластыру керек. Экономикалық және табиғи потенциалдардың сәйкестендіру идеялары экологиялық императивтерге ғана бағынбайды, ол табиғат жүйелерінің талаптары және олардың индустриалды экспансияларын қорғаушыларды азайту. Теңгерімділік тек табиғат кешендерімен адамдардың тіршілік ету аймағына ғана емес, сондай-ақ, өнеркәсіптік өндіріс үшін де қажет. Оның табиғат қорғау ғана емес, тазалық, сондай-ақ, тікелей экономикалық мәні де бар: экологиялық және өндіріс барысының тепе-теңдігі. Берілген аспектіде өндірістің табиғат сыйымдылығын шектеу сөз болуда. Өндірістің табиғат сыйымдылығы дегенді табиғат ресурстары мен объектілеріне, құрылыс және пайдалану шаруашылықтарының объектілерінің қоршаған ортаға және адамдардың денсаулығына келтіретін залалы, қалдықтар мен өнімдер деп түсінуге болады. Өндірістің табиғат сыйымдылығын өлшеу құрылыстың, өнеркәсіптің пайдалануы барысындағы, оның жер пайдалануы, су бөгеттері, қалдықтар мен құрғатулар, қоршаған ортаның ластануы салдары және т.б. келтірілген тікелей экономикалық шығындарын есептеу арқылы жүзеге асады. Біршама қиын және жауапкершілікті қажет ететін мәселе аймақтың антропогендің әсеріне байланысты табиғи әлеуетті анықтау немесе нақтырақ - аумақтың экологиялық техносыйымдылғы болып табылады. Бір жағынан, аумақтың техносыйымдылығы бұл табиғат жүйесінің одан алынған ресурстар мен зиянды антропогендік әсерлерін жою қабілеті болып табылады; екінші жағынан адамның іс-әрекетінің табиғат жүйелеріне максималды рұқсат етілген араласу шаралары. Аумақтың экологиялық техносыйымдылығы толық аумақтық экологиялық сыйымдылықтың тек жартысы ғана болып табылады. Аумақтың толық экологиялық сыйымдылығы табиғат кешені ретінде анықталады, біріншіден, негізгі табиғат резервуарлар көлемімен - ол ауа бассейні ағындар мен тоғандар жиынтығы, жер аумақтары мен топырақ қорлары, флоралар мен фауналар биомассалары, екіншіден биогеохимиялық айналым ағымдарының қуаты, жергілікті атмосфералық газ алмасудың жылдамдығы, көлемдерді таза сумен толтыру, топыраққа айналу және биоталардың өнімді болуы. Қоршаған табиғи ортаның тұрақты дамуы дегеніміз таза ауа, су, топырақ, әрекет ететін табиғат жүйесі, яғни табиғаттың өзіндік қалыпқа келуін сақтап қалу. Табиғат ресурстарын пайдалану жағынан, тұрақты дамудың төрт өлшемін көрсетуге болады: 1. Қоздырғыш табиғат ресурстарының көлемі (жер, орман, су және т.б.) азаймауы керек, яғни қарапайым жаңғырту режимі қамтамасыз етілуі керек; 2. Қайта қалыпқа келмейтін табиғат - ресурстар қорының жоғалу темпін азайту (мысалы, мұнай немесе көмір жел энергиясына жіберілетін, және т.б). 3. Аз қоқысты, ресурс сақтау технологияларды енгізу негізінде шығарылатын қоқыстарды азайту. 4. Қоршаған орта ластануының болмауы керек. Экономикалық жүйенің тұрақты дамуы ресурстардың пайдалану сапасын арттыруға бағытталған шаруашылықты тиімді пайдалану әдістерін енгізу арқылы жүзеге асады. Бұл ресурс үнемдеу технологиялары жоғарғы сапалы тауарлар мен қызметтер. жүктеу/скачать 0,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|