Конспектісі «Экология»
жүктеу/скачать 1,1 Mb.
|
Дәрістер Экология 1 болим каз
| 8.3.2 Озон қабатының бұзылуы. Озон қабатының проблемасы ғылыми тұрғыдан қиын. Белгілі болғандай, жойқын ультракүлгін сәуледен қорғап тұратын қорғаныс озон қабаты пайда болғаннан кейін ғана, Жер пайда болған. Көптеген ғасырлар бойы қиыншылықтардың ешқандай белгілері болмады. Бірақ соңғы онжылдықта бұл қабаттың қарқынды бұзылуы байқалуда.
Озон қабатының мәселесі 1982 жылы Антрактидадағы британдық станциядан іске қосылған зонд 25-30 км биіктікте озонның күрт төмендеуін байқағанда пайда болды. Содан бері Антарктидада өзінің формасы мен көлемін өзгертетін озондық «тесік» ұдайы тіркеліп отырады. Соңғы мәліметтерге сәйкес, 1992 жылы оның көлемі 23 млн км²-қа тең болған, яғни Солтүстік Американың барлық көлемімен бірдей, Кешірек осындай «тесік» Канадалық архипелаг үстінен, Шпицбергеннің үстіне, Кейіннен Еуразияның әртүрлі жерлерінде, атап айтқанда, Воронеждің үстінен байқалған. Озон қабатының сарқылуы Жердегі барлық тіршілік үшін қандайда бір үлкен метеорит құлағандағы үлкен қауіп төндіреді, себебі, озон Жер бетіне қандай болмасын қауіпті сәулеленуді өткізбейді. Озонның азаюы жағдайында адамзатқа ең аз дегенде терінің қатерлі ауруы және көз ауруларының өршу қаупі төніп тұр. Негізгі ультракүлгін сәулелер дозасының артуы адамның иммундық жүйесін әлсіретуі, жазықтықтардағы егін көлемін азайтуы, Жердің азық-түлікпен қамтамасыз етілуінің онсыз да тар базасын қысқартуы мүмкін. Озон қабатының сарқылуы тек қана ғалымдарды ғана емес, сонымен қоса, көптеген елдердің басшыларын алаңдатады. Себептерін іздеу басталды. Бірінші күдік суық шарттарда қолданылатын фреон деп аталатын хлор және фторкөмірқышқылы түсті олар озонмен бірге оңай қышқылданып, осымен оны жойып жібереді. Олардың алмастырушыларын іздеуге қыруар қаржы бөлінді. Бірақ тоңазытқыш құрылғылар, негізінен, жылы және ыстық климатты елдерде қолданылады, ал озондық тесіктер көбінесе полярлық аймақтарда айқын көрінеді. Бұл түсінбестіктерді туғызады. Кейіннен, жоғары биіктікте ұшатын заманауи ұшақтардың ракеталық қозғалтқышының әсерінен, сонымен қатар, ғарыш кемелерін және жер серіктерін ұшырғаннан үлкен көлемде озонның жойылатыны анықталды. Озон қабатының сарқылуы туралы мәселенің толыққанды шешілуі үшін егжей-тегжейлі зерттеулер қажет. Зерттеулердің басқа циклі стратосферадағы озонның бастапқы құрамын қалпына келтірудің ең тиімді жолдарын табу үшін қажет. Бұл бағыттағы жұмыстар әлдеқашан басталып кеткен. жүктеу/скачать 1,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|