Конспектісі «Экология»
жүктеу/скачать 1,1 Mb.
|
Дәрістер Экология 1 болим каз
| Температура. Биосфераның энергетикасымен байланысты барлық климаттық факторлардың ішінде ең маңызды экологиялық мағынасын температура алады. Ол энергетикаға, яғни биотиканың тіршілік қабілетіне де едәуір ықпал етеді.
Көптеген көпжасушалы организмдердің белсенді өмір сүруі үшін температураның максималды диапазоны 0-ден 50°С-қа дейінгі аралықты құрайды. Ыстық беткейлер мен терең жерлерде тіршілік ететін кейбір микроорганизмдер көбеюге қабілеттілігін 85°С темтератураға дейін сақтап тұра алады. Су. Барлық тірі организмдердің қажет ететін тұщы судың бір бөлігі үлкен емес және жер бетіндегі судың жалпы көлемінің тек 3%-ын құрайды, оның ішіне тұщы өзен көлдердің суы, жер асты суларының бір бөлігі, сонымен қатар, мұздықтардағы суды жатқызамыз. Жер асты сулары, жер үсті суларын қоспаған кезде, тірі организмдер үшін қол жетімсіз, бірақ сонда да шаруашылықта пайдаланылатын ресурстардың қорын құрайды. Тұщы судың ресурстары бірқалыпсыз бөлініп тасталған: жердегі құрлықтың әртүрлі аймақтарында жауын-шашынның жылдық шашырау көлемі буланатын судың 150 мм-нен 4000 мм-не дейінгі ауытқуы кезінде 0 мм-ден 12500 мм-ге дейін ауытқиды. Құрғақ жерлердің шамамен 63%-нан көбісі, булану – жауын-шашынның көп мөлшерде түсуіне жәрдемдесетін, қолайсыз су балансы бар аймақтарға келеді. Оттегі. Организмдердің басым көпшілігі үшін оттегінің сөзсіз физиологиялық маңызы бар, осыған байланысты, оның ортадағы концентрациясы мен организмдер үшін қолжетімділігі маңызды экологиялық фактор болып табылады. Атмосфералық ауаның жер қабатында ол 20,95%-ы құрайды (құрғақ ауаның көлемі үшін) және осы көлем тұрақты болып табылады. Топырақ. Басқа ресурстарға қарағанда (энергия, климаттық факторлар, тағам, оттегі, су), жаңартылуға қабілетті болғанымен, аз ғана динамикалық жүйе болып табылатын биосфера ресурсы. Биотикалық және биогенді компоненттер сәйкесінше кіші болса да, топырақтың өте маңызды бөлігін құрайды, себебі, топырақтың сол органикалық бөлігі Жердегі өсімдікті өнімнің биомассасының көлемі үшін жауапты. Салыстырмалы түрде топырақ тұрақсыз, оған байланысты ұйымдастықтарға тікелей тәуелділікте болады және бұзылудан кейін, басқа биотикалық ресурстарға қарағанда, өте баяу қалпына келеді. Топырақтың қасиеттері (эдафиттік қасиеттер) жоғары және төмен дәрежелі өсімдіктердің, көптеген жануарлардың тіршілік етуін, ұйымдастықтардың құрылуы мен таралуын анықтайды, дәл осы топырақта биосфера мен бейорганикалық тіршілік арасында өмір сүруге қажетті минералды заттармен алмасу жүреді. Жоғарыда қарастырылған барлық ресурстар, ең алдымен, Жер бетіндегі өмір үшін, соның ішінде, адам өмірі үшін қажетті барлық шарттарды тынбай құрастырып, қалпына келтіреді. Биосфера ресурстары адам үшін ресурс қызметін атқарады, мұнда адам үшін биологиялық жүйе ретіндегі өмірге қажетті қайнар көзі ретінде ғана емес, сонымен қатар, өркениет үшін өсетін қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсатында адамның пайдаланатын өнімінің барлық жиынтығын құратын шаруашылықтың әртүрді деңгейі үшін қызмет етеді. жүктеу/скачать 1,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|