Курстық ЖҰмыс мамандығы бойынша «Агрономия» Пәні бойынша
Жасыл тыңайтқыштардың топырақтың құрылымы мен тығыздығына әсері
жүктеу/скачать 78,66 Kb.
|
Жоба 1 Бекхан
| 3 Жасыл тыңайтқыштардың топырақтың құрылымы мен тығыздығына әсері
Топырақтың құнарлылығы оның құрамындағы органикалық заттардың болуына байланысты. Оның топырақтағы қорын жасыл тыңайтқыштар мен басқа органикалық тыңайтқыштардың түрлерін қолдану және көпжылдық шөптерді егу арқылы толықтыруға болады. Ең жақсы жасыл тыңайтқыштарға, өзінің жоғары гуминификациясымен көпжылдық бөрібұршақ және түйежоңышқа жатады. Түйежоңышқа топырақта өсімдік массадан 2 т/га астам белсенді гумус түзеді. Қарашірік құрамын 1 %-ға арттыру топырақ өнімділігін 25 % астам арттырады. Осыған байланысты А. Ф. Степанов үш факторлы өріс сұлбасы бойынша зерттеулер жүргізді (3.1-кесте). Топырақ құнарлығы негізінен физикалық қасиеттері; құрылымы мен тығыздығы тұрғысынан анықталады. Құрылымды топырақ өсімдіктер өсуі мен дамуы үшін жақсы жағдай жасайды, су және жел эрозиясына төзімді болады[10]. Зерттеу жүргізілген жылдарындағы бақылаулар бойынша алынған мәліметтерге сәйкес жасыл тыңайтқыштар мен көпжылдық бұршақты дақылдардың және олардың қоспалары топырақтың құрылымдық жағдайын жақсарттып, агрономиялық құнды бөлігі және суға төзімді агрегаттардың құрамы арттырды (3.1-кесте). Бұл 10 мм-лі фракциялар азаюына және 0,25 бөлшектердің өлшемі ұлғайюна байланысты болды. Мысалы, өмірінің бесінші жылында ешкі (козлятник) тыңайтқышсыз нұсқада 0–10 см қабатта 0,25-тен 3 мм-ге дейінгі агрегаттар 15,8 %, 10–20 см-де 16,3 және 20–30 см-де болды – 19,4 %, ал үшінші жыл өмірдегі бөрібұршақтың топыраққа енгізуде (при запашке), тиісінше 29,7; 31,6 және 37,3 %. А. Ф. Степанов мұны топырақ құрылымына жанама әсер ету, жасыл тыңайтқыштардың үлкен массасы мен тамыр қалдықтарының минералдануы ғана емес, сонымен қатар сидераттардың топырақты тамырмен жару (раскаливания) арқылы агрегаттардың түзілуіне тікелей әсер етуімен байланыстырды.. А. Воробьев және т.б [11] мәліметтері бойынша 0,25-тен 3,0 мм-ге дейінгі агрегат өлшемдері қара топырақтa (черноземной) ең жақсы су-ауа режимдерін қалыптастырады. Сидераттардың топырақ құрылымына әсер ету дәрежесі олардың дамуы және құрамына байланысты екені анықталды. Тіршіліктің бірінші жылында тамыр жүйесінің әлсіз өсуіне байланысты оған жоңышқа мен шөп қоспасына қарағанда шығыс ешкінің (козлятник) қарасы азырақ әсер етті. Кейінгі жылдары олардың әрекеті біркелкі болды, бірақ 0–30 см қабатта тамырлардың біркелкі таралуына байланысты жоңышқа топырақтың төменгі қабатында, ал 0–10 см топырақ жоғарғы қабатта ешкі қара шөп қоспасы көбірек әсер етті. Сидераттардың өмір сүру уақыты өскен сайын суға төзімді агрегаттардың мөлшері артып, бесінші жылы топырақтың 0–10 см қабатында 51,7–54,8 %; 20–30 см – 53,1–56,7 % құрады (3.1-кесте). 3.1-кесте – Сидераттардың топырақ агрегатты құрамының өзгеруіне әсері
Бұл әсіресе топыраққа жасыл тыңайтқыштардың көбірек тамыр және топырақ үсті бөлігі мен көңді енгізу нұсқаларында айқын көрінді. С. А. Воробьева және басқаларының бағалауы бойынша [11], егістік қабатында 0,25 мм-ден астам суға төзімді агрегаттардың кем дегенде 40–45 % құрағанда, біздің тәжірибеміздегі топырақ құрамы тұрақты. 3.2-кесте – Топырақ тығыздығына ешкінің (козлятник) тыңайтқыштарға және оның өмір сүрген жылына байланысты өзгеруі, г/см3 (Жабықсыз себу (Посев без покрова))
Зерттеулер көрсеткендей, жасыл тыңайтқыштар және көң енгізгенде топырақ тығыздығы 0,08–0,11 г/см3 тыңайтқышсыз нұсқаға қарағанда аз (3.2-кесте). Бұл ерекшелік сидераттар тіршілігінің бірінші жылында 0–10 см топырақ қабатында ерекше. Жылдан жылға сидераттардың астында топырақтың тығыздалуы байқалған, әсіресе ол алғашқы үш жылда топырақ бетінің 0–10 см қабатында айқын көрінді. Сонымен, ешкінің (козлятник) өмірінің бірінші жылында 0-10 см топырақ қабатының тығыздығы нұсқалар бойынша 1,06–1,17 г/см3, үшіншіде – 1,22–1,31 және бесіншіде – 1,25–1,32 г/см3 құрады. Бұл топырақты бірте-бірте қопсытқаннан кейін жылдар өткен сайын тығыздалатындығымен байланысты, әсіресе алғашқы жылдары. Одан кейінгі жылдары көпжылдық шөптердің тамыр жүйесімен топырақтың (разурлотнение) өтемдік әсер байқалады. Төменгі 20–30 см топырақ қабаты азырақ өзгерістерге ұшырады: бірінші жылы тығыздық 1,24–1,39, бесінші жылы 1,33–1,39 г/см3 (3.2-кесте). Өсірілген сидерат түрлері және себу әдістері арасында топырақ тығыздығы бойынша айтарлықтай айырмашылықтар болған жоқ. Топырақтың мұндай күйі негізінен суға төзімді құрылымның жеткілікті бастапқы құрамымен және оның көпжылдық шөптерді өсіру процесінде жоғарылауымен байланысты. жүктеу/скачать 78,66 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||