Курстық жұмыс Пәні: Тақырыбы: Орындаған: Тексерген: Ақтау 2023-жыл мазмұНЫ
ІІ-тарау. Жалпы білімі беретін мектептерде дене шынықтыру сабақтарында дәрігерлік және педагогикалық бақылауды ұйымдастыру жолдары
жүктеу/скачать 188,64 Kb.
|
| ІІ-тарау. Жалпы білімі беретін мектептерде дене шынықтыру сабақтарында дәрігерлік және педагогикалық бақылауды ұйымдастыру жолдары
2.1.Сауықтыру дене тәрбиесіндегі дәрігерлік-педагогикалық бақылау түрлері Дене шынықтырудың сауықтыру түрлерімен айналысу жағдайында дәрігерлік-педагогикалық бақылау-шұғылданушылардың дене денсаулығын басқару жүйесіндегі жетекші буын, өйткені адам денсаулығының жай-күйі, оның физикалық жұмыс қабілеттілігі мен дайындығы туралы ақпарат береді, дене шынықтырудың әртүрлі құралдарының әсерінен ағзаның әртүрлі жүйелеріндегі өзгерістер туралы ақпарат негізінде кері байланысты қамтамасыз етеді; тиімді басқару әсерін анықтайды (дене шынықтырудың құралдары, нысандары мен әдістері). Тексеру барысында шешілетін міндеттерге сүйене отырып, дәрігерлік-педагогикалық бақылаудың 3 түрі ажыратылады - бастапқы (алдын ала); жедел (шұғыл); ағымдағы (мерзімдік). Алғашқы бақылаудың мақсаты-дене жаттығуларымен айналысуға рұқсат беру, сауықтырудың тиімді құралдарын анықтау туралы мәселені шешу үшін денсаулық жағдайы мен деңгейін бағалау. Бастапқы бақылаудың міндеттері: 1)сауықтыру жаттығуларына қарсы көрсетілімдерді анықтау; 2)УФС анықтамасы; 3) УФС анықтау нәтижелері негізінде барабар жаттығу бағдарламасын (яғни сауықтыру сабақтарының ұтымды параметрлерін) тағайындау. Жедел (шұғыл) дәрігерлік-педагогикалық бақылау сабақ уақытында немесе сабақтан кейін бірден жүргізіледі. Оның мақсаты-ағзаның функционалдық мүмкіндіктеріне жүктемелердің қарқындылығы мен барабарлығын (сәйкестігін) бағалау. Орындалатын жүктемелердің барабарлығын субъективті және объективті белгілер бойынша бағалауға болады. Егер жүктемелер функционалдық мүмкіндіктерден асып кетсе, олардың барабар еместігінің ерекше, субъективті белгілері пайда болады. Дене жаттығуларын орындау кезінде жүрек қызметінің бұзылуы туралы куәландыратын симптомдар: - кеуде ауыруы және қысым сезімі; - сол қолға және сол жауырынның астына берілетін ауырсыну; - асқазан аймағындағы жайсыздық; - ентігу; - қысқа мерзімді естен тану. Олар пайда болған кезде жүктемені азайту, содан кейін тоқтату, қан тамырларын кеңейтетін құралдарды қабылдау және дәрігерге бару керек. Бұл құбылыстар қан айналымының бұзылуына байланысты миокард гипоксиясымен байланысты. Дене жаттығуларын орындау кезінде АҚ-ның күрт өзгеруі туралы келесі симптомдар куәландырады: ауырсыну және желке немесе самай аймағында ауырлық сезімі, құлақтағы шу, жүректің айнуы, құсу, бастың айналуы, мұрыннан қан кету. Сонымен қатар, жүктеменің барабар еместігінің объективті визуалды белгілері бар: - бет терісінің күрт қызаруы немесе мұздануы; - ағза әлі қызбаған («суық тер» деп аталатын) қарқындылығы төмен жүктеме кезінде тер бөлінуінің пайда болуы»); - еріннің көгеруі. Бұдан басқа, физикалық жүктемелердің барабар еместігінің объективті белгілеріне: - систолалық АҚ 220 мм Ср жоғарылауы диастолиялық – 120мм с. дейін құжат; - жүрек ырғағының бұзылуы; - кардиограммадағы және т. б. патологиялық өзгерістер. Ағымдағы бақылау сауықтыру сабақтары курсының (циклінің) тиімділігін бағалау мақсатында қолданылады. Алғашқы бақылау кезінде қолданылған зерттеу әдістерін қолданады, яғни сабақ басталғанға дейін салыстыру ыңғайлы болу үшін. Бұдан басқа, субъективті сезім серпінін, сырқаттанушылық көрсеткіштерін ескереді. Ағымдағы бақылау 2-3 айда бір реттен жиі емес жүргізіледі,өйткені барабар жүктеменің әсерінен физикалық жағдайдың неғұрлым жоғары деңгейіне өту осындай сабақтардың 2 айдан кейін жүргізіледі. Сауықтыру сабақтарының әсері үш түрге бөлінеді: оң; индифферентті (өзгерістердің болмауы) және теріс. Оң өзгерістердің критерийлері: - көңіл-күйді, көңіл-күйді жақсарту, ұйықтауды қалыпқа келтіру, дене жаттығуларымен шұғылдануға тұрақты ниет, шаршауды төмендету; - еңбекке жарамсыздық күндерін, созылмалы аурулардың асқынуын, жіті респираторлық аурулар жағдайларын азайту; - жүрек-қан тамырлары ауруларының даму қаупі факторларының өзгеруі (дене салмағының төмендеуі немесе қалыпқа келуі, АҚ төмендеуі немесе қалпына келуі, липид алмасуының қалыпқа келуі, зиянды әдеттерден бас тарту, қозғалыс белсенділігінің артуы); - ұйқыдан кейін және қалыпты физикалық жүктеме кезінде ТЖС төмендеуі; - УФС жоғарылауы; - қозғалыс тестілерінің нәтижелерін жақсарту (стандартты уақыт ішінде қашықтық ұзындығын арттыру, стандартты қашықтықты еңсеру уақытын қысқарту, стандартты жүктемені орындау кезінде ТЖС реакциясын азайту). Шамадан тыс жүктеме кезінде бірқатар жағдайларда оң өзгерістермен қатар перерендену белгілері байқалуы мүмкін. Көбінесе бұл бақыланбайтын дербес сабақтарда болады. Сондықтан да дене рекреациясы саласындағы мамандар ғана емес, сонымен қатар шұғылданушылардың өздері де осы белгілерді білуі тиіс. Қайталану белгілері: - көңіл-күйді өзгерту, тітіркену немесе депрессия пайда болуы; - жалпы апатия; - дене жаттығуларымен айналысуға қызығушылықты жоғалту; - жалпы шаршау жағдайы, аяқтағы ауырлық сезімі; - ұйқы мәселелері; - либидо төмендеуі; - бас ауруы; - қозғалыс нәтижелерінің төмендеуі; - тыныштықта ТЖС жоғарылауы; - лимфа түйіндерінің ұлғаюы; - климактерия алдындағы жастағы әйелдерде аменорея; - суық тию ауруларына жоғары сезімталдық, аллергия; - буындардағы ауыр сезімдер; - бұлшық ет аймағындағы баяу қозғалу және ауыр сезім; - сіңірлер мен байламдардың қабынуы; - дене белсенділігі деңгейінің тым жылдам өсуі; - демалыс кезеңінің жеткіліксіздігі; - қарқынды жаттығу сабақтары аптасына 3 реттен артық; - жүктеменің сабақтар өткізілетін жағдайларға сәйкес келмеуі; - қозғалыстың дұрыс емес техникасы; - стресстердің болуы; - киім-кешек мәселелері (мысалы, тозған аяқ киім). Алдын алу үшін ұсынылады10: - сабақтарда бағыттылығы, қарқындылығы және көлемі бойынша физикалық жағдайдың жеке деңгейіне сәйкес келетін жүктемелерді пайдалану; - физикалық жүктемені аптасына 10% - дан асырмай ұлғайту; - күн мен апта бойы жүктеме мен демалысты ұтымды біріктіру, сабақтан бос күндері өзіне артық салмақ салмау; - сабақ басталар алдында жаттығуды өткізу; - өз субъективті сезімдерін дұрыс бағалауды үйрену; - киім-кешек мәселелері (мысалы, тозған аяқ киім). Өзін-өзі бақылау үшін ағза жағдайының субъективті көрсеткіштері де маңызды. Күшті ұйқы, жақсы көңіл-күй және бір күн бойы жұмыс істеу қабілеті, жаттығудың ниеті жаттығу жүктемелерінің барабарлығын куәландырады. Күн бойы нашар ұйқы, ұйқышылдық және ұйқышылдық, жаттығуды қаламау артық жүктеменің дұрыс емес белгілері болып табылады. Егер тиісті шаралар қабылдамаса және жүктемені төмендетпесе, кейін жүрек аймағында ауырсынудың, ырғақтың /экстрасистолияның бұзылуының, артериялық қысымның жоғарылауы және т.б. Елеулі симптомдары пайда болуы мүмкін. Көрсетілген симптомдар жойылғаннан және сабақ қайта басталғаннан кейін ең аз жүктемеден бастау, жаттығудың оңалту режимін пайдалану қажет. Мұндай қиындықтарды болдырмау үшін өз мүмкіндіктерін дұрыс бағалап, жаттығу жүктемелерін біртіндеп арттыру керек. Айналадағыларға үнемі өзін-өзі бақылау күнделігін жүргізуі мүмкін, бұл шаршаудың ерте белгілерін анықтауға және жаттығу процесіне уақытында тиісті түзетулер енгізуге мүмкіндік береді. Ағымдағы өзін-өзі бақылау және мерзімдік дәрігерлік бақылау сауықтыру дене шынықтырумен айналысудың тиімділігін арттырады және қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. жүктеу/скачать 188,64 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|