Құл-Мұхаммед М., төраға

138

138

139

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Қойылған сонан намдарың...

Сізден кейін туылған

Ханымша—мынау ділмәрің.

Сол күндер естен шығып жүр,

Туған соң екі қарағым.

Жақсылығын көрген соң,

Болса да алыс, ықыласпен

Әрдайым еске аламын.

Бейнетін қатты көрген соң,

Рәтін көрсет, Құдай-ау,

Алдымда екі баланың».

Анасы осылай деген соң,

Білді Есім жайларын.

Тумай тұрып, әуелі

Бәшарат сонан болғанын.

Құмар болды көрмекке,

«Бір көрсем» деймін қаялым,

Бармаққа ауды талабым

«Жақсылық көрген жеріңе

Еңбекте де жет» деген

Нақылы бар сананың.

Дуамен ер көгерер,

Көпке арзысын бір басым,

Дұғасын барып аламын.

Ата-анам, бер рұқсат,

Керек емес тәж-тағың,

Қашқарға енді барамын».

Мәжілістен келіп хан Тәуке,

ұлының көрді зарлығын.

Білді сұрап анығын.

Қоймасына көз жетті,

Арада қанша сөз өтті.

Қанып апты ханымнан

Қашқарда Ешен барлығын...

Көтеріп басын ер Тәуке,

ұлына айтты: «Шырағым,

Бір насихат айтайын.

Керегін кейін білесің,

Сөзімнің тыңда кәмілін.

690

700

710

720

140

ТАРИХИ  ЖыРлАР

140

141

Шекарасы—Қазығұрт,

Шаhары—Ташкент, Самарқанд

Қатаған деген бір жұрттың

Шибани дейді хандығын

Осыдан үлкен жауың жоқ.

Арада өткен қысас көп,

Келе жатыр бұрыннан

Атадан-ата дұшпан боп.

Дос пенен қасты байқағын,

Жетеді енді пайымың.

Пәлен ғарда қазына бар,

Осы күнде көріп кел,

Білдірмей жұртқа, жасырын.

Салы атты уәзір бар,

«Өл» десе, өліп-тірілген.

Дос пенен қасты байқасаң,

Үлкені осы досыңның.

Қырық жігітті сайлап ал,

Палуан нағыз айлалы.

Келгенше—барып тосам мен...

Тілеп алған жалғыз ұл

Досы келсін қасына,

Дұшпанын алыс қашырған.

Қуанып барып, күліп қайт,

Аллау Әкпар, рұқсат,

Артымда жалғыз нәсілім.

Бір кетсең, қайтып көрмеспін,

Та—қиямет болғанша,

Жоруы осындай түсімнің.

Қолыңнан сусын бермедің,

Көзіңмен көрмей өлгенім.

Бойыңды аулақ қашырдың

Бір тәңірі, саған тапсырдым,

Аман бол, жалғыз нәсілім».

Хан Тәуке баласына бата берді,

Қазына—алтын, күміс артады енді.

Қасына қырық жігіт сайлап алып,

Қашқарға аттың басын тартады енді.

«Шырағым, қияметте көрермін» деп,

730

740

750

140

140

141

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Тәуекел жылап-еңіреп қайтады енді.

Аң атып, тамаша етіп тау мен тасты,

Күндері шаттықпенен өте берді.

Арада таулар асып, сулар көшіп,

Қашқарға бір күндері барып кірді.

Халқымен Аппақ Ешен отырғанда,

Іздеген хан ұлынан хабар келді.

Ер Есім қырық жігітпен аттан түсіп,

Иіліп әдеппенен сәлем берді.

Ап келген тартуларын тамам беріп,

Хал-жайын Тұранының айтады енді.

Білмейді ойын-қызық тамашамен,

Арада алты-жеті ай күн өтеді.

Ер Есім Ешенінде жата тұрсын

Хабарды Тәуекелден айталы енді.

Хан Тұрсын Түркістанды шапты

Сол заманда Ташкентке

Қараған көп халықтың,

Қатаған дейді намдарын.

Шибани ханның нәсілінен,

Шаh—Тұрсын дейді хандарын.

Қарақалпақ, Қатаған

Самарқанд, Жызақ Қоқан мен

Сұраушы еді барлығын.

Мұсылманның кетірген

О басынан, әлеумет,

Алалық деген шендерін.

Хан Тұрсыннан сөйлейін,

Түсініп бәрін, аңғарғын.

Бір күні айтты шаһ Тұрсын,

Жиып алып жұртына:

«Арқан дәулет, құлақ сал,

Бір пайдалы сөзім бар.

Жеткілікті бәріңе

Осы жолы дүние-мал.

Ежелгі қазақ дұшпаның,

Бұл сөзімді жадыңа ал.

760

770

780

790

142

ТАРИХИ  ЖыРлАР

142

143

Түркістанды Тәуекел—

Қазақтың қазір ханы сол.

Қартайған ғана шалы бар,

Қымыз ішіп, мас болған,

Халқының аңқау әлі бар.

ұлы кетті Қашқарға

Адамын алып жарамдар.

Қарауылсыз, күтімсіз,

Бейқам жатқан жайы бар.

Шөлейтпенен барайық,

Олжа, жесір талайық.

Білінбей барып түнінде,

Түркістанда шабайық.

Бір аяқ жансыз жіберіп,

Әуелі хабар алайық,

Неше жылғы кегіңді

Сөйтіп бір енді алайық.

Осы жолы тілімді ал,

Бірің қалмай, бәрің бар.

Қызыл тұмсық боласың,

Есепсіз қанша дүние-мал».

Осындай деп хан Тұрсын

Ташкенттен шықты сайланып.

Желбіретіп туларын,

Жалаң қылыш байланып,

Қатаған деген елінен

Есепсіз қосын айдалып.

Түркістанды қамады,

Түн ішінде айналып.

Нақақ төкті қандарын,

Есепсіз халықты жамғарып...

Түркістанды қалың қол

Айнала қоршап алады,

Қатты састы халығы.

Жекеге шыққан ер болса,

Ортаға алып қамады.

Қарайғанды оқ жұлып,

Тартылды қазақ заманы.

Бөксе жағын бөрі жеп,

800

810

820

830

142

142

143

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Кеуде болды аманы.

Қорықса да, қой өлді,

Дұшпандар тұтты жағаны.

Жанды қарға ұшқызбай,

Осындай болды лаңы.

Зеңбірек, мылтық, оқ атса,

Жұлдыздай болып ағады.

Тәуекел айтты жұртына:

«Тірлік бұмен болмады,

Мың күн жүріп, жаманат

Ілінгенше басыңа,

Бір мәртебе өл деп, жақсы атпен».

Машайықтың кебі еді.

«Қырық жыл қырғын болса да,

Ажалды өлер адамы».

Қазынаның аш ауызын,

Испаhанлы қылыш ал.

Өлсең қалсын денеңде,

Сауыттар кигін жағалы.

Қазам жетсе, кебінім

Жылдамдатып кигізгін,

Алтын айдар гүләні.

Шошып тұрмын мен бүгін,

Заманым қандай болады?»

Ханымша атты қыздарын,

Бауырына қысып ап,

Сүйіп-сүйіп алады.

«Өлгенде көрген шырағым,

Жазым болсам майданда,

Заманың қандай болады?

Бұрынғының нақылы

«Сұрап алған жалғыз ұл

Жолда, жұртта қалады».

Армансыз болып өлер ем,

Осындайда бір көрсем

Артымда жалғыз баланы».

Халқын жиып Тәуекел,

Майданға шықты қамданып.

Артына ерді ерлері,

840

850

860

870

144

ТАРИХИ  ЖыРлАР

144

145

Баршасы да сайланып.

Доп, зеңбірек қояды,

Жау тарапқа оңғарып.

Сары жай тартып, оқ атты,

Тудың түбін болжал қып.

Көрсетті хан өнерді,

Есік-есік жол салып:

«Тірлікке қайрат қылайын,

Заман жоқ келер айланып».

Сілтегенде Тәуекел

Он адамнан жамғарып,

Мұнар болды жер-жаhан,

Күннің көзі қызарып.

Үріккен қойдай қашып жүр,

Қай тарапқа бет алса,

Жапырақтай түсіріп,

Кәріңіз қылды тамаша.

Сел болып сайдан қан ағып,

Нөсер болды оңаша.

Құмдай боп қаны ағып тұр,

Жаны шығып, жерге құласа.

Кім бар, кім жоқ белгісіз,

Әдиса таң-тамаша.

Тәуекел атты ханыңыз

Он бес жерден жаралы,

Денесін бір күн қараса.

Есі кетіп, сандалып,

Құлады жерге жанаса.

Туы құлап қалыпты,

Есін жиып бір уақта,

Оң-солына қараса.

Хан  есін  жиып,  жан-жағына  қарап  еді.  Туы  құлап,  халқы 

қашып, ада болғанын көрді. Гүлханым бәйбіше мен жеті жасар 

қызы Ханымша қолға түсіп, зарлап  қалың жаудың ортасында 

тұр екен. Хан өлерінде айтты:

«Замандас, жау да болсаң, құлағың сал,

Азырақ саған айтар арызым бар.

880

890

900

144

144

145

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Баршамыз мұсылманның баласы едік,

Мұхаммед шапағатшы ақ пайғамбар.

Тән бердім, күмәні жоқ тағдырына,

Ажалым сенен себеп болған шығар.

Сипай көр жетім-жесір маңдайынан,

Бір қыз бен Құдай берген жалғыз ұл бар.

Пәтшағар, бейәбиір қылып жүрме,

Біріңе, тірі болса, қатын болар.

Жалтаңдап, жетімсіреп қалар болды,

Атам,— деп,— хан Тәуекел, кімге асылар.

Бүгінгі ажал маған, ертең саған,

Құдай—бір, кезек—екі, ойланыңдар!

«Басыңды жомарт кессін» демеп пе еді,

«Жанымды, жаллат болсаң, қанамаңдар.

Сүйегім ит пен құсқа жем болмасын,

Хан Тұрсын, замандас ең, тасалай сал.

Айтарсың білімсізің: «Жалынды» деп,

Жарғақ қып, енді менің шонтайымды ал».

Қаза жетіп Тәуекел

Дүние салды осылай.

Дұшпанын шауып мұқатып,

Хан Тұрсынның көңілі жай.

Қуанып елі теп-тегіс,

Төрт түлік малға болды сай.

Олжа, жесір үлесіп,

Не қылғанмен болды бай.

Мал айдалып шымалдай,

Дүние кімді тасытпас,

Жарлысы да, байы да,

Кәрісі де, жасы да,

Бәрі шалқып қуанды-ай.

Ташкент барды хан Тұрсын,

Көңілі тасып, шаттанып.

Ерлердің көңлі раушан,

Есепсіз қанша олжа алып.

Қатыны шоры жұмсады,

Мастықпен бәрі паңданып.

«Артым қандай болар» деп,

Өкінбейді ойланып.

10-0273

910

920

930

940

146

ТАРИХИ  ЖыРлАР

146

147

Сұрап алған Ханымша

Қорлық көрді мал бағып.

Өмірі өтті осымен,

Ертелі-кеш сандалып.

Опасы жоқ дүние-ай,

Гүлханымдай бәйбіше

Су әкеліп, от жағып,

Қылмасына лаж жоқ,

Қолына балта, шот алып.

Бұлар тұрсын қорлықпен

Қашқардағы баладан

Енді Есімнен қозғалық.

Есім Қашқардан қайтты

Аппақ Ешен қолында

Қашқарда жатты бес-алты ай.

Қызметкер бар аз адам,

Ішкені болып таза шай.

Зеріксе, шығып аң аулап,

Қару-жарақ бәрі сай.

Әмбені бір-бір мас қылған

Бозбаланың саудасы-ай.

Бір күні ұйықтап кеткенде,

Бір іс көрді ер Есім.

Түркістанды өрт алып,

Қараңғы тұман боп тұрды,

Көпке дейін ашылмай.

Атасы тұр теріс қарап,

Тәжісі жоқ басында-ай.

Қарындасы, шешесі,

Салы уәзір—үшеуі

Аяқ-қолы шынжырлы,

Тұман түскен басына-ай.

Қарғалар шулай бастады,

Жақындап еді қасына-ай.

Аппақ қожа Ешені,

Тұйғын салды бір нұсқап,

Қырғын сап бұған қосылды-ай.

950

960

970

980

146

146

147

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Қашқар жақтан жел тұрып,

Шаhардан тұман ашылды.

Бір қол шығып ғайыптан,

Атасының тәжісі

Киіліп қалды басына-ай.

Жылай берді оянып,

Түсінен жаман шошыды-ай.

Айқайлап қатты жылады,

Түсінің әлгі дерегі.

Бәрі шошып оянып,

Жігіттер жиылып келеді.

«Ханның ұлы ханзада,

Ойбай тақсыр, не?—дейді.

Шошынсаң, тақсыр, періден,

Ешенге хабар берелі.

Тәуіп, құшнаш, балгерге,

Дем салдырып көрелі...»

Жылаудан бала тынбады,

Айтуға аузы келмеді.

Жалғыздың жары—бір Құдай,

Жаратқан болсын көмегі.

Ата-анасы қорлықта,

Баласы болса далада.

Көрсетпесе қайратын,

Баланың не керегі!

«Жігіттер, несін сұрайсың?

Бір сыр болды халыққа,

Хан Тұрсын болып себебі.

Қайранда өткен атаекем,

Насихаты көп еді,

Байғұс басым білмеппін,

Осынша маған деп еді».

Үрей боп бұлар тұрғанда,

Ешеннің білді сарынын.

Әлейкі алып сөйледі,

Түрін көріп бәрінің:

«Тағдырға тән бер, шырағым,

Сөзін тыңдап піріңнің,

Хайуан да сыйлар ұлығын.

990

1000

1010

1020

148

ТАРИХИ  ЖыРлАР

148

149

Әмбеден де зары бар,

Ойлап тұрсаң, өлімнің.

Қанаты бүтін жан бар ма?

ұнатам көңіл сынығын.

Насихат сөзін естігін,

Сөзін тыңдап кәрінің.

Тәкәппарлық қылмайсың,

Кем-кетіктен жетілгін.

Өткен іс келмес орнына

Ақырын хақтан өтінгін.

Мүләйім болып, сынық бол,

Үлкейген сайын кішіргін.

Рас қой бол, шын сөйлеп,

Хақ жолына ұсынған.

Асқанға қанша жаза бер,

Көңілін аула кішінің.

Қаласында Самарқан

Әмір Темір патшадан

Қалған екен бір қылыш,

Жазып алса, он бес кез,

Бүктеп келсе, бір уыс.

Осыны беріп Есімге,

Байлап жатып беліне:

«Қан ұрттамай, шырағым,

Қатысына түспейді,

Бұйағына түсінген,

ырымға алған пал қылып.

Әкең сойған қойының

Сақтап едім ілгері

Ту қара қойдың асығын.

Дабылға тілла иіргін,

Оңқадан тұрса, оңладың.

Басқасы болса, насырың,

Жолың болсын, бар балам,

Хан Тұрсынды қашырғын».

Ешені насихаттап бата берді,

Ақылын бастан-аяқ айтады енді.

«Жан балам, есендікпен көрсетсін» деп,

Қоштасып, шығарып сап, қайтады енді.

1030

1040

1050

148

148

149

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Келеді жардан ырғып, тастап сырғып,

Көргенше шыдай алмай ата-ананы.

Бәрінен жігіттердің озып шығып,

Тұлпарға қамшы басып жөнеледі.

Көргенше шыдай алмай елін-жұртын,

Жас төгіп жолда зарлап еңіреді.

Түркістан, шаhар Сайрам аман ба екен,

Қазағым киіз туырлық, керегелі?

Жараным Дешті-Қыпшақ аман ба екен,

Жарлы-бай, жақсы-жаман, жас пен кәрі?

Қамқорым, дұғагөйім аман ба екен,

Көретін күн бар ма екен ата-ананы?

Сүйенішім, таянышым әм қанатым—

Ханымшам ағакелеп көрсе мені.

Алғыскөй, қыбылагерім аман ба екен?

«Дұғамен ер,— деген сөз,— көгереді.

Жолықсам сау-саламат осыларға

Мекке мен күзерлер ем Мединені.

Алматы, жеті дуан, шаhар Сайрам,

Өзбек, Ақмешітім, Қазалымен.

Ата-анам қайтып шыдап отыр екен,

Бір сағат тайдырмайтын назарынан.

Түсімді көргеннен-ақ шошып едім,

Сенбеймін бұл жағыма, ойбай қайдам!..»

Осыны айтып ер Есім,

Тұлпарға қамшы салады.

Еті қызса жануар,

Жұлдыздай болып ағады.

Қызған сайын шабады,

Үй жыққандай екпіні.

Көлденең ұшқан құс болса,

Омырауда қағады.

Көтеріліп үйрек ұшқанша, 

Жұмарланып қалады. 

Қусырылып жердің танабы,

Артында жатып қалады.

Қара тасқа кезіксе,

Жаңғырықтай қылып шағады.

Кейбір тастан от шығып,

1060

1070

1080

1090

150

ТАРИХИ  ЖыРлАР

150

151

Шамдай болып жанады.

Неше тауға кезіксе,

Анда-санда қалады.

Бір күн шапса су тұлпар,

Айшылық жолды алады.

Жер-жаһанды күңірентті,

Көргенше ата-ананы.

Келе жатса, алыстан

Көреді бір топ қараны,

Жайылған көп пада екен.

Отынға жүрген қатынға

Баланың түсті назары.

Жасырындап тыңдап тұр,

Қатынның айтқан ғазалын.

Анасының зары: 

«Қашқардың жолы қашықта-ай,

Сүйегімді жасытты-ай,

лаж бар ма тағдырға,

Көрер күн болса осындай!

Алатауда ақша қар,

Ташкентте залым Тұрсын бар.

Айналайын атыңнан,

Жүз жиырма төрт мың пайғамбар,

Отыз үш мың сақаба

Медет бер тақсыр, Әліайдар!

Тоқсан тоғыз мың машайық,

Сұлтанлы-арпыл назар сал.

Кәтте Базырық әзіздер,

Болсаңдаршы хабардар.

Тұз-наныңды татып ем,

Аппақ қожа қолымды ал.

Бір патшаның зайыбы ем,

Отын, сумен болдым қор.

Әулие қоймай қыдырып,

Сұрап алған жалғыз ұл,

Еш болмаса, хабар ал.

Жолбарыс, қабылан сақтаған,

1100

1110

1120

1130

150

150

151

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Торғайдың қалың бадалы.

Аспаннан бұлт қашырар,

Қыбыланың соқса самалы.

Бейнет, қайғы, жылаумен

Әл-дәрменім қалмады.

Сусын десе, беруші ем

Шекер менен алуаны.

Қара су болды ауқаты,

«Атам» деп, кімге шағады.

Залымдарды ұрмады

Жас нәресте обалы.

Жеті жасар қызымды

Ортаға күнде алады.

Қабырғасы қатпаған,

Кімге де тиді залалы.

Армансыз боп өлер ем,

Бір көрсем жалғыз баланы.

Дәйімі зарлаумен күнім өтті,

ұстадым күн жебелеп, балта-шотты.

Қамқаны апта киіп тастаушы едім,

Сол күнім, қазір менің қайда кетті?!

«Дәулет бер қартайғанда» деген екен,

Шағымда өлетұғын имеңдетті.

Талайға қол қайырды қылып едім,

Алдыма бірде-бірі келмей кетті.

Ханымшам, қайран жаным, ерке қызым,

Жалтаңдап әркімдерге өмірі өтті.

Қосылған бала күннен керт Құдайым,

Әйтеуір, менше қорлық көрмей кетті.

Құдайдан өліп-талып сұрап ап ем,

Құлыным Есім атты қайда кетті?!

Тимесе ол дүниеде, бұл дүниеде

Пайдасы жалғызының тимей кетті».

Осындай деп Гүлханым,

Зарлайды қатты қамығып.

Арқан-жібі қолында,

Ескі тонды жамылып.

1140

1150

1160

1170

152

ТАРИХИ  ЖыРлАР

152

153

Қанша мықты болса да,

Шыдасын енді не қылып?

Анасы бүйтіп тұрған соң,

Тұра алмады сабыр қып.

Атынан түсті секіріп,

Тұра алмады бекініп.

Айқайласып көрісті,

Анасымен өкіріп.

Осылай бопты ел-жұрты,

Көрмесе бәрі өтірік.

Айтуға аузы бармастан,

Құшақтасып жыласты.

Аз ғана емес бұларға

Хан Тұрсынның лаңы.

Құшақтап Есім анасын,

Өксіп жылап тұрады.

Анасы айтып жылайды:

«Сұрап алған, оғланым,

Бір жыл айтсам таусылмас,

Басымнан өткен мұңдарым.

Мен білмеймін ұрыста

Қазақтың қандай болғанын.

Хан Тұрсын қосын жиып кеп,

Қамал қылды жарым ай

Түркістан атты қалаңа.

ұрыс болды неше күн

Шаһар менен далада.

Жазым қылды әмбені,

Қараңғылық орнады,

Бала менен шағаға.

Сонан қайтып көрмедім,

Көп қосынмен атаңыз

Шығып еді далаға.

Бөксеңді қойды бөрі жеп,

Қадамың жетті жаңада.

Екі көзім далада,

Сорлы көңілім балада.

Серуендеп сен жүрсің,

Баланың көңілі далада.

1180

1190

1200

1210

152

152

153

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Атаң сорлы ашынып,

Бара жатып майданға

Бармағын тістеп зарлады:

«Бір перзент» деп қоймап ем,

Қыдырып Дешті даланы.

Өліменен тірі ісі жоқ,

Жастық қойып басына,

Сусыны нәсіп болмады.

Атаңның кегін жібермес,

Баласы болса алалы.

Төмен етек әйелмін

Жауға қылар шама жоқ.

Қазынадан айрылдық,

Сол қырғында талан боп.

Кеудеден жаны шыққанша,

Зарлап кетті  «бала» деп. 

Ажалға ара тұрмайсың,

Қисайған сүйеп басынан

Армансыз болып кетеді,

Қолыңнан қойсаң кебіндеп…

Есім  анасына:  «Енді  жылама,  өткенге  өкінбе,  жетпесті 

қума»,—деген. Сен осы бойыңмен ешкімге білдірмей, осы жер-

де тұра бер. Мен қарындас пен Салы уәзірді тауып алып келейін. 

Үшеуің Түркістанға қарап жүре беріңдер,—деді.

Өзі жансыз бөтен кісі болып, хан Тұрсын алдына бармақ бол-

ды. Осы атырапта үш хан болушы еді.

Олар—айтылып  отырған  хан  Тәуке,  хан  Тұрсын  және 

Үргеніш  жағын  Әбілғазы  баһадүр  хан  билейтін.  Есім  хан 

Тұрсынға осының жіберген елшісі болып бармақ болды.

Осылай етіп ер Есім, 

Анасына айтты: «Жауап бер,

Заман шіркін айналып,

Қараң кетіп ағың кел.

Жазым болсам қапыда,

Халқымды бассыз тағы жер».

Осылай деп ер Есім,

Қамшы басты атына.

1220

1230

154

ТАРИХИ  ЖыРлАР

154

155

«Елшімін» деп танытты,

Қатағанның жұртына.

Бір тараптан шу шықты,

Қарап еді артына.

Ханымша

Байқады қарап шамалап, 

Біреулер қуып келеді,

Жеті жасар баланы.

«Қашасың ба, залым» деп,

Ортаға алып сабады.

Әрқайсысы бір түртті,

Жәкетайлап жылады,

Ешбір рақым қылмады.

Біреулер кеп сол жерде,

Өңгеріп алды сабалап.

Есімге келіп тығылды,

Жолаушы деп шамалап.

«Айналайын, көкетай,

Мыналарды тоқтатшы,

Барайын бірге өзім-ақ».

Қарындасы Ханымша,

Қараса байқап, назар сап.

Дірілдейді бейшара,

Қамаласа, ортаға ап.

«Мен-ақ алып жүрем» деп,

Тоқтатты бала илалап.

Қыз бейшара жылайды:

«Қашқарға кеткен көкекем,

Келер күнің бар ма екен?

Жамалыңды сағындым,

Атам өліп, жетім боп,

Көрінгенге таңылдым.

Алуа ішкен шекермен,

Атала ішіп қаңғырдым.

Сабалайды ортаға ап,

Мен бұлардан түңілдім.

Жеті жасар күнімде

1240

1250

1260

1270

154

154

155

ЕҢСЕГЕй  БОйлы  ЕР  ЕСІМ

Осыншалық қылғандай,

Ойбай, тәңірі, не қылдым!?»

Осылай деп жылады,

Ешбір рақым қылмады.

Қаһары келіп Есімнің

Түгі тесіп шығады.

Әрқайсысын бір іліп,

Найзамен шаншып ұрады.

Өліктерін жасырып,

Оңаша жерге тығады.

Қарындасын құшақтап:

«Айналайын бауырым,

Туысқаным, туғаным,

Қарындасым Ханымша,

Қашқарға кеткен сорлы ағаң,

Мен едім ғой»,—деп жылады…

«Шырағым,  мынау  аттың  бірін  мініп,  біреуін  жетелеп,  па-

дада  жүрген  шешеңе  жет.  Қарындарыңды  тоқтап,  атқа  мініп, 

Түркістанға  қарай  жол  тарта  беріңдер.  Жолда  қашқындар 

жолықса, ертіп алыңдар. Мен хан Тұрсынды бір жайлы қылып 

барамын,—деді.  Есім  елші  пормасына  түсіп,  ханның  алдына 

кіріп  келеді.  Хан  орнынан  ыршып  түрегеледі.  Елші  бірнеше 

күн  елшіханада  қонақ  болып  жатты.  Елші  бала  алдына  кіріп 

келсе,  хан  орнынан  еріксіз  ыршып  тұра  беретін  болды.  Бұлай 

деп айтқанға сенбеген соң, уәзірлер бір күні ханның етегіне киіз 

тігіп  қойды.  Бала  кіріп  келгенде,  хан  киізді  көтере  түрегеліп, 

сонда  сенді.  Баланың  қағазын  көрсе,  Үргеніштегі  Әбілғазы 

баһадүр  ханның  елшісі.  «Әбілғазы  баһадүр  күллі  мұсылман 

хандарын  шақырып,  бір  үлкен  мәжіліс  құрмақшы  еді,  соған 

сізді шақыра келіп едім»,—дейді бала.

Хан бұған нанды. Жарамды ерлерін алып: «Әңгіменің ішінде 

болалық»,—деп Үргенішке жүріп кетті. 

жүктеу/скачать 1,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: