Ұлағаттары деген туындысы жариялануда. Аталған еңбек жарияланар алдында газет



Pdf көрінісі
бет10/11
Дата24.03.2017
өлшемі17,93 Mb.
#10117
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

Самал БЕЛГІБАЕВА

Павлодар облысы

байлыққа қызығып, кейін мүлдем 

құнығып кеткен үйдің үлкені жал-

ғыз қызымен үш қабатты үйде 

тұрып, озық үлгідегі су жаңа к лікті 

жүргізіп шалқып  мір сүрген екен. 

Ақшаның буына мастанған ол 

туыс тары тұрмақ, бірге туғандарын 

да жанына жолатпаған. Қысқасы, 

байлығын қызғанып, есіктерін 

ашпаған. Ақшаның к птігі сон-

шалық, үйіндегі жылылықты  зі 

жоғалтып, от тұтатып, қазан да 

к термей, тамаққа тапсырысты 

мейрамханаларға беріп, онысы 

ұнамаса қоқысқа тастай салып, 

обалды қылғандарын кейіннен 

түсінген. Бірақ ол кезде тым кеш еді. 

С йтіп, май шелпектің ортасын-

да, ешкімді менсінбей  мір сүріп 

жатқанда, келеңсіз оқиғаларға тап 

болып, жиған-тергені бір-ақ күнде 

желге ұшады. Бар кезде бауырла-

рын бауырына баса алмаған әпке 

бүгінде сол ісіне  кінетін к рінеді. 

кінгеннен не пайда, араларына 

бәрібір жұмақ орнай қойған жоқ, 

бір-бірінің амандықтарын теле-

фон арқылы ғана сұрасатын халге 

жеткен.  

Адам баласы кез келген жағ-

дайда тәубе айтудан шаршамау 

керек. Қазіргі қатыгез қоғамда 

мір сүріп жүрген к пшілігіміз 

қанағаттың қарын тойғызарын біле 

бермейміз. Білсек те, түсінбейміз. 

Ең сорақысы осы. Біз бүгін тек екі 

мысалды ғана қағаз бетіне түсірдік. 

йтпесе, бұл тұрғыдағы келеңсіз 

жайт мыңдап саналады. Алматы 

қаласындағы «Ардагерлер үйінің» 

директоры міндетін атқарушы 

Данипа Ысқақованың баспас з 

бетінде жарық к рген сұхбатында: 

«Ардагерлер үйінде тұрып жатқан 

қарттардың 30 пайызға жуығының 

б а л а - ш а ғ а с ы ,   т у ғ а н - т у ы с т а р ы 

бар.  ткен жылы Елбасы жалпы 

Қарттар үйінде тұратын адамдардың 

балаларының жауапкершілігі тура-

лы  те орынды мәселе к терген 

болатын. Сол тұрғыдан келетін 

болсақ, балалардың  з ата-ана-

сына деген жауапкершілігі мол 

болуы керек.  рине, бұл жерде әр 

жағдайға жекелей қарағанымыз 

ж н. Мәселен, біреулерінің ба-

лалары  зі ата-анасына қарай ал-

майтын жағдайда, яғни белгілі бір 

сырқат түріне шалдыққан болуы 

мүмкін. Бірақ қалай болғанда да 

баланың жауапкершілігін арттыру 

мәселесіне мән беру керек деп са-

наймын. Мысалы, бірде мынадай 

жағдай болды. Бізге жаңадан келген 

бір қарт кісі кезінде мектеп дирек-

торы болған екен. Ал мекемемізде 

жұмыс істейтін бір қызметкеріміз 

кезінде сол кісінің оқушысы бо-

лыпты. Содан осы жерде бірін-бірі 

к ріп қалып, екеуі де егіліп жы-

лады» деп  айтқан с здерін оқып, 

қатты тебіренген едім.   кінішті, 

әрине. 

Мұндай оқиғалар  кшемізді 



басып келе жатқан ұрпақтың сана-

сына сыналап кіріп, енді соларды 

уламаса екен деген тілек бар бізде...

Еңлік  КЕНЕБАЕВА,

журналист

Алматы облысы



Жуырда қолыма К.Әділова есімді қарияның хаты түсті. Онда былай деп 

жазылған екен:  «Әй, жалған дүние-ай. Қартайғанда осындай қарттар үйінде 

тұрамын-ау деп ойлап па едім. Ауылда тіршілік кешіп жатқан жерімнен 

балам қалада жұмыс істеймін, сонда тұрғым келеді деген соң амалсыздан 

бірге көшіп келгенмін. Аманатым, ертеңгі үмітім қартайғанда өзімді бағады 

деп ойлағам. Қайтейін, қарғайын десем, іштен шықан шұбар жыланым. 

Түн ұйқымды төрт бөліп, тоғыз ай көтеріп мен көрген қиындықты көрмесе 

екен деп мәпелеп, аялап, өсірдім. Сондағы көргенім осы ма? Жылы ұяңда 

жатқанға не жетсін. Бір ай болды. Балам райынан қайтар, алып кетер деп 

күнде күтіп жүрмін.Түнде ұйықтап жатқан жерімнен шошып оянамын. 

Күндіз-түні жылаумен боламын. Сол жылағаннан көзім де көрмей барады. 

Күні бойы балам келіп алып кетер деп елегізіп, үмітімді үзбей күтіп отыра-

мын. Жұбанышым осы қағаз бен қалам ғана болып отыр. Жазған хатымды 

біреу оқыса, мен сияқты кейуананың зарын естіп, осындай қарттар үйіне ата-

анасын тастамаса екен деймін».  

шарықтау шегіне жетсе де жаман-

дық қа қимай отыратын. Ал бағ-

дарлама кейіпкері һәм бұрынғы 

ұстаз бала-шағасын қарғап-сілеп, 

қолдарына тұрмаймын деп азарда-

безер болып отыр.

И ә ,   б і з   к

б і н е   а т а - а н а 

а л д ы н д а ғ ы  п е р з ен т т і к  б о р ы-

ш ы м ы з д ы   т е й   а л м а й   ж а т а -

мыз. Үлкендерге  дауыс к теріп, 

ақылын тыңдамай,  з еркімізбен 

кетіп қалатын тұстарымыз да жоқ 

еме с. Осы ла й ш а а на ж ү р ег і не 

қайғы, к ңіліне кірбің ұялатамыз. 

Мәселен,  достарымызбен кешкі 

серуенге шығып кетсек, біз үйге 

оралғанша анамыз кірпік қақпай, 

т і л е у і м і з д і   т і л е п   к ү т е т і н і   д е 

шындық қой. А на ж үрегі нәзік, 

мей ірі м ді.  А ш улан ы п  т ұ рса  да 



АҒАЙЫННЫҢ 

АРАСЫН АШҚАН АҚША

– Бір әке, бір шешеден алтаумыз. 

Ата-анамыз қатардан қалдырмай 

сірді. Қысқасы, қарнымыз тоқ, 

киіміміз бүтін болды.  ке-шеше-

міз  здері жемесе де біздің ауызға 

тәтті-құттыны тықпалайтын. Бір-

бірімізді сүйрелеп жүріп, қалай 

скенімізді де білмей қалдық. 

Қамқоршыларымның к зі кеткен 

соң, арамызға сызат түсті. Бүгін де 

алтауымыз алты жақта жүрміз. Неге 

солай болғанын түсінбеймін. Үлкен 

әпкем де  з тіршілігімен бас пай-

дасын ойлап, ақшаның соңынан 

кетті.


Бұл бір алыс жамағайынымыз-

дың әңгімесінен үзінді.



Қамыс – к п жылдық, 

биік әрі тік  сетін ш п тек-

тес  сімдік. Тамыры, сабағы 

к лденең  седі. К п буынды 

болады, буындарында  ркені 

болады. 

Қ а н д а у ы р   т ә р і з д і , 

ұшы  те үшкір жіңішке 

жапырақтары кезектесіп 

орналасады. Сазды жер-

лерде, к л,  зен жағаларында  седі. Қамыс 

тамырының емдік қасиеті мол. Күз мезгілінде 

қазып алып, ұсақ шашақты тамырын және 

ркенін алып тастап, тазалап жуып, кептіріп, 

ұсақтап турап тастау керек. 



Қамыс

ӨСІМДІКТЕР ӘЛЕМІ 

И

ә,  мірде мұндай мы-



салдар аз ба? Баласын 

әлпештеп  сірген ата-ана 

сол балалары күндердің күнінде, 

яғни қартайған шақтарында дұрыс 

қарамай, тас бауыр болып, қарттар 

үйіне апарып тастаса, бұдан асқан 

кініш бар ма? Заман құбылып, 

қ ұ н д ы л ы қ т а р   з г е р г е н   с а й ы н 

ата-ана мен баланың арасындағы 

сыйластыққа, құрметке де сызат 

түскендей. Бұрынғының балала-

ры ата-анасын қарайласып, ақтық 

сапарға дейін жан жылуын т гіп, ба-

бын тауып, құрмет к рсетсе, қазіргі 

кейбір жастардың санасына мұндай 

түсініктің кіріп те шықпайтынын 

қайтерсіз.  рине, қанша жерден 

әркімнің  з  мірі,  з тіршілігі бар 

дегенімізбен, ұлтымыздың ең жақсы 

қасиеттері – үлкенді сыйлау, ата-

ананы құрметтеу, оларға шама кел-

генше қызмет жасау  згермеуі керек 

емес пе? « кең жынды болса, байлап 

бақ» деген қазақи ұғымда қаншама 

терең мағына жатыр десеңізші. 

Осындай нақылды к п жағдайда 

ұмытып кететін жандар аз емес...

Адамды  мірге алып келетін 

ата-ана болса, оны жаратушы тек 

Алла тағала. Пенде  мірге келген-

де періштедей пәк, адал болады. 

Тура жолды таңдау дегеніңіз де 

зінше жауапкершілікті талап етеді. 

Аталған талапқа сай болу,  мірлік 

ақ жолмен жүру, ешкімге қиянат 

жасамай, қастандық ойламаудың 

бәрі де тек тәрбиеге байланысты 

екені даусыз. «Балапан ұяда не 

к рсе, ұшқанда соны іледі». Бұл 

түсіне білген адам үшін  мірлік 

азық болмақ. Содан соң ұл әкеге, 

қыз шешеге қарап  сетінін де естен 

шығармайық. 

ҚАРТТАР ҮЙІНЕ 

БАРҒЫМ КЕЛЕДІ...

«Айтуға оңай...» бағдарламасы-

ның кезекті бір санында жасы жет-

піске таяған қарт ананың  тағдыр 

жолы к рсетілді. Кейуананың ай-

туынша, т рт баласы бар к рінеді. 

Зейнеткерлік жасқа дейін білім 

саласында қызмет істеген ұлағатты 

ұстаздың к зінде терең мұң барын 

эфирдің бергі жағында отырған 

кез келген к рермен байқаған 

шығар деп ойлаймыз. Сол ана 

бағдарламада отырып, ұлдары 

мен келіндеріне, қыздарына де-

ген  кпесін к пшіліктің алдында 

жайып салды. Оларды жер-жебіне 

т і л е у і м і з д і   т і л е п   к ү т е т і н і   д е 

шындық қой. А на ж үрегі нәзік, 

мей ірі м ді.  А ш улан ы п  т ұ рса  да 

кетті.


Бұл бір алыс жамағайынымыз-

дың әңгімесінен үзінді.

Т

Т

АСБАУЫР



АСБАУЫР

жетіп жамандап, қарғады да. Істің 

байыбына бармай жатып, «туған 

баласын қарғап-сілейтін ата-ана да 

бар екен ғой» деп әжейге ішім жы-

лымап еді. Соңында сол ойымнан 

зім ұялдым.

Перзенттеріне ренжігені сон-

ша: «Мені қарттар үйіне алыңдар. 

А л м а с а ң д а р ,   а с ы л ы п   л е м і н » 

деп шарасыздықтан алақанымен 

бетін сипалай берген анаға қарап, 

зіңіздің де к зіңізге жас тұнары 

анық. Балаларының тасбауыр, 

қатыгез болып ержеткендігі үшін 

налыған кейуананың тарам-тарам 

болып аққан жасының себебін 

зімізше зерделеп те к рдік. 

Қ а з а қ   е ш   у а қ ы т т а   ж е т і м і н 

жылатып, жесірін қаңғытпаған. 

кінішке қарай, уақыт  те келе бұл 

қағида да құнын жоя бастағандай. 

Соның салдарынан «жетімдер үйі», 

«қарттар үйі», «қаңғыбастар үйі» 

дегендеріңіз қаптап, бірінен соң бірі 

бой к тере бастады. Сол үйлердің 

т сектері тастанды жәудірк здерге, 

иегі кемсеңдеген қауқарсыз қария-

ларға толып кетті. Бүгінде бұл 

к ріністерге селт етуден де қалып 

бара жатқандаймыз. Бірақ тағдыр 

талқысына түскендердің қазы на ның 

үйін паналауға не себеп болған дығын 

әсте ескере бермейтін сияқтымыз. 

Біреуге т релік айтудан аулақ-

пыз. Дегенмен, қарттар үйіне ба-

руға асыққан кейуана кезінде бала 

тәрбиесінде осалдық танытып

қателіктер жіберіп алған жоқ па 

екен? Қоржынның екі басы бола-

тыны сияқты, қазақта тағы бір жақ-

сы тәмсіл бар: « ке-шешең жын ды 

болса, байлап бақ» деген. Тым бол-

маса т рт баласының біреуі шешесін 

қамқорлы ғы на ала алмағаны ма? 

Баласына к ңілі толмаған кей ата-

ана: «Іштен шыққан шұбар жылан 

ғой.  з қолыңды  зің кеспейсің. 

Қайда жүрсең де аман болшы» 

деп перзетіне деген  кпе-назы 

ж ү зі нен ш уа қ т г і л і п т ұ ра д ы. 

Ондай асыл жан  мірде жалғыз. 

Қ ұ ран кәрі м де: «А наң ды Мек-

к ег е ү ш р е т а рқ а л а п а п а р с а ң 

да, перзенттік парызыңды  тей 

алмайсың» делінген. Біз Меккеге 

апармасақ та, оны жылатпаудың, 

к ңіліне қаяу түсірмеудің жолын 

неге іздемейміз?.. 

Бірге туған бауырлардың ара 

жігін алыстатқан ақша екендігін 

к ү й і н і ш п е н   а й т қ а н   т а н ы с ы м а 

қарап жүрегім қарс айырылды. 

детте «Ақша – қолдың кірі» деп 

жататын едік. Бірақ бұл отбасы 

ү ш і н   а қ ш а   д е г е н і ң і з   а л д ы ң ғ ы 

шептегі құндылық болғандығы 

к ңілге к леңке түсірді. Басында 



Ұ й ы қ т а т а т ы н   д ә р і л е р 

адам  мірін шамамен үш 

жыл  ға  қыс қартатын  к рінеді. 

Бы   лай ша  айтқанда,  аталған 

дәрі лердің организмге белгілі 

бір м лшерде тигізер зияны 

бола тыны  анық. 

С о н ы ң   с а л д а р ы н а н 

ұйқы тәртібі бұзылып, адам 

дәріге бой алдыра бастайды. 

Ал оянған кезінде мең-зең күйге түсіп, денесін 

дел-салдық жайлайды да,  зін нашар сезінеді. 

детке айналған ұйқысыздық – гипертония, 

жүрек талмасы және инсульт қаупінің бір белгісі 

болып табылады. Алайда ұйқысыздық  здігінен 

пайда болмайды. Ол түрлі күйзелістер мен шылым 

шегудің немесе к п қозғалмаудың салдарынан 

о р ы н   а л а д ы .   С о н д ы қ т а н   ұ й қ ы с ы з д ы қ қ а 

шалындырып, дәріге үйір ететін жағымсыз 

жайттардан арылғыңыз келсе, салауатты  мір 

салтын ұстанғаныңыз абзал. 

Дәріге үйренген зиян ба?

АДАМ ҚҰПИЯСЫ 



12

№45 (1355) 

10 – 16 қараша 

2016 жыл


АНА ТІЛІ

АНА 


АНА 

Құрылтайшы және шығарушы: 



«ҚАЗАҚ ГАЗЕТТЕРI» 

Жауапкершiлiгi шектеулi серiктестiгi

Бас директор – 

Редакторлар кеңесiнiң төрағасы 



Жұмабек КЕНЖАЛИН

қабылдау бөлмесi 272-87-30 

kaz_gazeta@mail.ru

www.kazgazeta.kz

Бас редактор 

Самат ИБРАИМ

Бас редактордың 

бiрiншi орынбасары 

Нұрперзент ДОМБАЙ

Бас редактордың 

орынбасары 

Дәуіржан ТӨЛЕБАЕВ

Бөлiм редакторлары:

Ақбота ИСЛӘМБЕК – Тіл мәселелері және мәдениет

Бағдагүл БАЛАУБАЕВА – Білім және ғылым

Абылайхан ЖҰМАШЕВ – Ақпарат және әлеуметтік мәселелер



Фототiлшi

Азамат ҚҰСАЙЫНОВ



Беттеуші

Нұржан АСАНОВ



 

Корректор

Алмагүл ҰЛТАНБЕКОВА



Хатшы-референт

Лунара АТАМҚҰЛОВА

Апталық Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлiгiнiң 

Ақпарат және мұрағат комитетiнде қайта тiркеуден өтiп, 2006 жылғы 4 маусымда 

№7345-Г куәлiгi берiлдi.

Газет аптасына бір рет шығады.

«Ана тiлi» газетiнде жарияланған материалдардың авторлық құқы «Қазақ 

газеттерi» ЖШС-ға тиесiлi, жарнаманың мәтiнi мен тiлiне редакция жауапты емес.

«Ана тiлiнде» жарияланған материалдарды көшiрiп немесе өңдеп басу үшiн 

редакцияның жазбаша рұқсаты алынып, газетке сiлтеме жасалуы мiндеттi.

Жарияланған мақала авторларының пiкiрлерi редакция көзқарасын бiлдiрмейдi. 

Газет авторларынан мақалалардың 3 беттен (14 кегль) аспауын, электрондық 

нұсқасымен қоса әкелуiн сұраймыз. Редакция оқырман хаттарына жауап 

бермейді, қолжазба кері қайтарылмайды. 

Газеттiң терiлуi мен бет қатталуы «Қазақ газеттерi» ЖШС-ның компьютерлiк 

орталығында жасалды. Индекс 65367. Офсеттiк басылым.

Газет: Алматы қаласы, Мұқанов көшесі, 223 «в». 

 «Алматы-Болашақ» АҚ, Тел: 378-42-00 (бухг.), 378-36-76 (факс); 

 Ақтөбе қаласы, Т.Рысқұлов көшесі, 190, «А-Полиграфия» баспаханаларында басылып шықты

Тапсырыс № 1730/1762

«Қазақ газеттерi» ЖШС-ның 

аймақтардағы өкiлдiктерi:

Толымбек ӘБДІРАЙЫМ 8 701 345 7938 (Астана)

Жанғабыл ҚАБАҚБАЕВ 8 771 769 6322 (Ақтөбе обл.)

Батырбек МЫРЗАБЕКОВ 8 (7102) 90-19-73 (Қарағанды обл.)

Бектұр ТӨЛЕУҒАЛИЕВ 8 (7292) 40-41-01 (Маңғыстау обл.)

Меншікті тілшілер:

Еркеғали БЕЙСЕНОВ (Астана) 8 775 205 65 84

Өтеген НӘУКИЕВ (Атырау) 8 701 518 46 81

Орал ШӘРІПБАЕВ (Семей) 8 705 661 14 33

Оразалы ЖАҚСАНОВ (Қостанай) 8 777 230 71 84

Жарқын ӨТЕШОВА (Мәскеу) Zharkyn-1@yandex.ru



Қоғамдық негіздегі кеңесшілер:

Ғарифолла ӘНЕС – филология ғылымының докторы

Шерубай ҚҰРМАНБАЙҰЛЫ – филология ғылымының докторы, профессор

Аягүл МИРАЗОВА – педагог-ұстаз, Қазақстанның Еңбек Ері

Талас ОМАРБЕКОВ – тарих ғылымының докторы, профессор

материалдың жариялану  

ақысы төленген

Кезекшi редактор



Ақбота ИСЛӘМБЕК

Таралымы 20020

РЕДАКЦИЯ ТЕЛЕФОНДАРЫ: 

2-72-49-78 (қаб.бөлмесi/факс)



Бөлім редакторлары: 

267-40-07



E-mail: anatili_gazetі@mail.ru

МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ:

050013, Алматы қаласы, 

Желтоқсан көшесі, 175, 2-қабат

А

АТАМЕКЕН



М. Горький атындағы Мемлекеттік 

академиялық орыс драма театрының 

сахнасында «Алпамыс» эпосының 

желісі бойынша қойылған «Аманат» 

спектаклінің тұсаукесері  тті. Аталған 

қойылым Қазақстан Тәуелсіздігінің 25 

жылдығына арналып отыр.

Қоюшы режиссері - Қазақстанның 

еңбек сіңірген әртісі Бекпулат Саттаро-

вич Парманов, Алпамыс р лін сомдаған 

- астаналық орыс драма театрының актері 

Максим Ященко, Гүлбаршын р лін жас 

актриса Наталья Маштакова орында-

ды. Шығармашылық ұжым репертуарын 

толықтырған бұл спектакльге театрдың 

барлық дерлік әртісі жұмылдырылды. Тағы 

бір ерекшелік - орыс драма театрының 

актерлері қазақ әндерін орындады. Мы-

салы: «Жоқтау», «Туған жер» және т.б., 

сондай-ақ, музыкалық әрлеуді жасау ба-

рысында домбыра, қылқобыз, жетіген, 

шаңқобыз, сыбызғы пайдаланылды. 



Жеңіс ЫСҚАҚОВ

АСТАНА


КЕРЕК ДЕРЕК:  

Ұзындығы 154 шақырымға 

жететін Шарын шатқалы 

Алматының шығыс жағында 200 км 

қашықтықта орналасқан. Каньонның ең 

керемет туристік бөлігі – Қамалдар алқабы 

(ұзындығы 2 км, ені 20-80 м). Ғалымдардың 

есебінше, бұл қорық аумағында 30-дан астам 

өсімдіктің, құстар мен жан-жануардың құрып 

бара жатқан түрлері мекендейді. Жалпылай 

алғанда, өсімдіктің 1500-дей түрі өсірілсе, оның 

17-сі «Қызыл кітапқа» енген. Сонымен қатар 

мұнда сүтқоректілердің 60-тан астам түрі, 

құстардың 300 түрі, қосмекенділердің 

20 түрі және бунақденелілердің 

800 түрі мекендейді.

САХНАДА –

«АМАНАТ» 

Алматыда ел Тәуелсіздігінің 25 

жылдығы аясында ақын, жазушы 

Қазақстан Жазушылар одағының 

мүшесі  ділбек Ыбырайымұлының 

«Құс жолындағы жыр» атты 

шығармашылық кеші  тті.

Кеште Қазақстан Жазушылар 

о д а ғ ы   б а с қ а р м а с ы   т р а ғ а с ы н ы ң 

бірінші орынбасары Ғалым  Жайлыбай 

ақынды құттықтап, одақтың атынан 

Абай Құнанбаевтың мүсінін сыйға 

тартты. Сахнада с з алған кеш иесі 

Тәуелсіздікке және Астанаға арнаған 

жырларымен таныстырды. «Бүгінгі 

кешке ұстаздарым, жыр сүйер жас-

т а р   ж и н а л д ы .   О с ы н ы ң   б а р л ы ғ ы 

тәуелсіздіктің арқасы деп ойлаймын. 

Біз тәуелсіздік алған бақытты елміз. 

Сондықтан жыр кешімді «Тәуелсіздік» 

деген  леңмен ашқым келіп отыр» 

деген ақын  з  леңін оқып берді. 

Кеште Құрманғазы атындағы Қазақ 

мемлекеттік академиялық халық 

а с п а п т а р   о р к е с т р і ,   А с т а н а д а ғ ы 

Қ а л и б е к   Қ у а н ы ш б а е в   а т ы н д а ғ ы 

мемлекеттік академиялық қазақ 

м у з ы к а л ы қ   д р а м а   т е а т р ы н ы ң 

а р т и с т е р і   м е н   А с т а н а   ж а с т а р 

театры  ның әншілері  нер к рсетті. 

Ақынның жырлары оқылып, танымал 

қаламгерлер жылы лебіздерін білдірді. 

Айта кетейік,  ділбек Ыбы райым-

ұлы     қалың  оқырманға  «Зау-қайыр» 

роман-триллері, «Мизамк к», «Адам-

х а й у а н »   р о м а н ы   ж ә н е   « П і р   м е н 

пырақ», «Мерейлі мекен», «Ақ тамақ 

қар лығаштар»,  «Сүмбіле  шуағы»  сын-

ды  лең жинақтарымен танымал.

білмансұр ЖАСАН

КЕШ


«ҚҰС ЖОЛЫНДАҒЫ ЖЫР»

Үш жүз миллион! Тәп-тәуір сандық 

көрсеткіш. Осындай алашағыңыз 

болса шақшадай басыңыздың 

бақыттан, бәлки, шыр-шыр ай-

налары  хақ. Бақыт ақшада емес 

десеңіз – оған да мақұл! Ал мұндай 

берешегіңіз болса, ол енді басқа 

әңгіме. Осылайша, қай қапталдан 

келсеңіз де үш жүз миллионның 

төрт тағандап жатқан көзге ерек-

ше төбел сан екенін бағамдайсыз. 

Ал осы үлкен көрсеткішті жылмен 

қайырсаңыз – толағай тарих. Тра-

пеция пішінді аңғардың тік, құлама 

қатпарларынан тасқа айналған 

сүйектерді  тауып алуыңыз да ғажап 

емес. Бұл киелі Жетісудың жеті 

кереметінің, одан асып ұлан-ғайыр 

Ұлы Дала жауһарларының бірі – Ша-

рын шатқалы.

Бұл аумақтан зерттеуші-ғалымдар 

к не заманда  мір сүрген піл тектес хай-

уан, мүйізтұмсықтар, стенон жылқылары 

сияқты мол шоғыр аңдардың тасқа 

айналған  тәберігін тауыпты. Ал жасы 10-

12 миллион жылды құрайтын ғажайып 

жартас-мұнаралардың тұсауын тарих  зі 

кесті – әлемге паш етті кеше. Бұл – сонау-

сонау мұздық дәуірінен кейінгі табиғат 

қолы – жел мен жаңбырдың жетістігі. 

Сіз, егер мұнда келсеңіз: бірде аспанға 

атыла берген айдаһардай состиып- 

состиып тұрған, бірде «Шайтан қаланы» 

кезіп жүрген мыстан кемпірдің сәтке 

мелшие қалған сұлбасындай сұстия-

сұстия қалған, енді бірде аңғар бойлап, 

алдаспаны жарқылдап андағайлап 

шапқан батыр тұлғалы түрлі мүсіндегі 

жартастар аллеясына тап бола-

сыз. («Шайтан қала» жергілікті 

тұрғындар атауы. Кейде «Тас қа-

лашық», «Қызғылт қамалдар» деп 

те айтылады – автор).

Ол ол ма,  зенінде жабағыдай 

жапырыла жосқан жон балығы, 

қойға ұқсап қаптал-қапталға қайқая 

қанат жая, бытырай бұйралана  рген 

б ріқарақат пен сексеуілі, сол сексеуілден 

қылаң беріп, үдере тартатын таутекелер 

һәм қасқыр мен түлкісі – бәрі-бәрісі бұл 

шатқалдың баға жетпес байлығы. Топ-

тана, топтала, шоқтана  скен тоғайдың 

жайы тағы бір басқа.

Тоғай демекші, мұнда тамырын 

тарихтың қатпар-қатпарына сүңгітіп-

сүңгітіп алып, жаһандық мұз дәуіріндегі 

сұрапылдарда да сұламай  ткен ежелгі 

соғдылық ерен ағашы бар. Сұламақ 

түгілі, шатқалдың түкпірінде әлі шара-

паттана жайқалып тұр. Арасында діңіне 

жеті адамның қол ұстасқан құшағы 

әрең жететін алыптары да ұшырасады. 

Осындайда бір айта кетерлік жайт,  бұл 

ағаш ел аузында «шаған», «шетен», 

«шеген», тіпті «шынар» деп те аталып 

кеткен. Ал бұл туралы к рнекті журна-

лист Жанболат Аупбаев: «Онда (Ша-

рын шатқалында) темір сияқты  те 

маңдайынан иіскеп жатты. Арада 

бірер сағат  ткенде әлгі бала оян-

ды. Анасы баласының бетін сулы 

майлықпен сүртті. Сонан соң жылы-

жұмсақ тәттілерін аузына салып 

отырды. Бір уақытта баласы ыммен 

шай қасығын сұрады.  лгі қасықпен 

кесе, шайнекті ұрғылап ойнай баста-

ды. Сол уақытта барып мен баланың 

а қ ы л - е с і   к е м ,   м ү г е д е к   е к е н і н 

түсіндім. Анасы баласының әрбір 

қылығына шыдап, айтқанын екі 

етпей отырды. Айналып-толғанып, 

киімін ауыстырып, әлсін-әлсін 

аузын, қолын сүртіп, еркелетіп, 

бауырына қысып, барлық аналық 

мейірімін т гіп отырды. 

Шіркін-ай, мен сол кезде мү-

гедек баланың анасына шексіз 

риза болдым. Ұлын дәретханаға 

де йін к теріп апарып, алып келуі 

де оңай емес екенін байқадым, бі-

рақ анасы баласын қай жаста да 

демеп, к тере алатынын сол кезде 

к  зіммен  к рдім. 

Иә, бұл дүниеде АНА махабба-

тына тең келер құдірет жоқ!   




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет