Лекция 1 Тақырыбы : Химиялық кинетика пәні, химиялық реакция жылдамдығы, оған әсер ететін факторлар
жүктеу/скачать 1,89 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу – әдістемелік кешені Басылым: бесінші
|
1-сурет. Бірінші ретті бірбағытты тізбектелген реакциядағы бастапқы (1), аралық (2) және соңғы өнімнің (3) концентрацияларының уақытқа тәуелділігі Бұл (13) – теңдеуде , олай болса , сонда (14) (14) – теңдеуді логарифмдесек: немесе , (15) мұнда Алынған (1 ) – теңдеуден мәні мен -нің қатынасына, яғни тізбектелген реакцияның жүру заңдылығы шамасына тәуелді екенін көреміз. Соған байланысты мына жағдайларды қарастырайық: Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті Пәннің оқу – әдістемелік кешені Басылым: бесінші ЕҰУ Ф 703-08-15. ПОӘК. Бесінші басылым а) болғанда В затының түзілу жылдамдығы С затыныкінен көп, демек аралық заттың түзілу жылдамдығы оның ақырғы өнімге ыдырау жылдамдығынан жоғары, сондықтан -дің мәні көп болған сайын аралық заттың концентрациясы да көп (2-суреттегі максимум) және максимал концентрацияның түзілуіне кеткен уақытта көп болады. б) болған жағдайда аралық заттың максимал концентрациясы тез түзіледі, яғни оған кеткен уақыт аздау; кинетикалық қисықтағы максимумның ординатасы қысқа және ол ОУ осіне қарай ығысқан болады (2- сурет, 2-қисық). Тізбектелген реакцияның өту заңдылықтарын қарастыруда әрі қызықты, әрі информативті екі шекті жағдайлар: және жағдайлары. 1. кезінде реакциясында аралық затының (В) түзілу жылдамдығы оның ыдырау жылдамдығынан жоғары болады және бұл жағдайда оның концентрациясы бастапқы заттың концентрациясына жақын болуы мүмкін. - нан жоғарырақ уақыттан бастап (16) (16) – теңдеудегі бірінші көбейткішті екіншімен салыстырғанда ескермеуімізге болады, сонда (17) (17) – теңдеуден көрініп тұрғандай тізбекті реакция осы жағдайда бірінші ретті реакция сияқты өтеді. Мысалы, егер , ал болса, онда болады, ал кезінде , ал болады. Уақыттың осы мәніне дейін бастапқы заттың концентрациясы 100 есе азаяды, ал аралық заттың концентрациясы 0, , -ға жетеді де ары қарай бірінші ретті реакцияның теңдеуіне сәйкес төмендейді. Сөйтіп жоғары болған сайын аралық заттың максимал концентрациясы да жоғары және оған жету уақыты да жоғары болады. Оның себебі реакциясы шын мәнінде екі реакциядан тұрады, ал екінші реакцияның жылдамдығы аралық В затының концентрациясы жоғары болған кезде ғана едәуір байқарлықтай болады. 2. жағдайды қарастырайық. Бұл жағдайда - уақыттың белгілі бір моментінде (16) теңдеудегі екінші көбейткішті ескермеуге болады, сонда (18) Бұл кезде аралық В затының С өніміне айналу жылдамдығы оның бастапқы А затынан пайда болу жылдамдығынан едәуір жоғары болады, ал оның концентрациясы өте төмен болады. қатынасын теңдеуінен, ал мәнін (18) – теңдеуден табамыз: (19) |