Ұзақ уақыт бойы дефектологияда қолданылған терминдер аномальды даму, аномальды бала. Бүгінгі терминология ізгілікті, дұрыс және әдепті сөздікпен ерекшеленеді, халықаралық ғылыми қауымдастықта қабылданған терминологиямен байланысты. Табиғатта диагностикалық сипатта болатын медициналық терминдер (аномальды балалар, даму мүмкіндігі шектеулі балалар) бұл адамдардың ерекше білім беру қажеттіліктерін көрсетпейді, сондықтан ең ыңғыйлы және өнімді терминдер ерекше(арнайы) білім беру қажеттіліктері бар балалар (адамдар). Сонымен қатар мүмкіндігі шектеулі балалар(адамдар) термині қолданылады, бұл дәстүрлі білім беру процесіне адамның қатысу мүмкіндіктерінің шектелулігін білдіреді.
Қалай болғанда да, біз дамудың идеалды бағдарламасынан ауытқыған және танымдық белсенділік пен эмоциялық-еріксіз саланың қалыптасуындағы нақты заңдылықтармен және бұзылыстармен сипатталатын дамудың осындай нұсқасы туралы айтып отырмыз, осыған байланысты оқыту мен тәрбиелеу үшін ерекше педагогикалық жағдайлардың қажеттілігі туындайды..
Қазіргі уақытта мүгедектердің мынадай санаттары (ерекше білім беру қажеттіліктері бар адамдар) ажыратылады:
Естуінде ақауы барлар:саңырау, нашар еститіндер, кеш саңырау болғандар,
интеллектуалдық мүмкіндіктері шектеулі тұлғалар (ақыл-ойы артта қалғандар),
эмоциялық-еріксіз сфера бұзылыстары бар адамдар,
мінез-құлқы бұзылған адамдар (девиантты мінез-құлықпен),
2015 - 2016 жж. статистикалық деректер
Кейбір статистикалық деректерді қарап көрейікші. Балалардың жас тобының ішінде таралуы бойынша бірінші орынды білім беруде қиындыққа тап болған балалар (мектеп маладаптациясы (40%-дан астам), екінші орынды интеллектуалдық кемістіктер (20%-дан астам), үшінші орынды сөйлеу бұзылыстары (шамамен 20%), ал қалған бұзушылықтар жиынтығында 20%-дан төмен орын алады.
Мүмкіндігі шектеулі балалар арасында еркектер басым (55%), әсіресе қалалық жерлерде. Жетекші жас тобы 8-13 жастағы балалар болып табылады, бұл даму ауытқуларының кеш анықталуымен, негізінен, оқудың басталуымен байланысты.
2010 жылға қарай Ресейде шамамен 14 млн. адам денсаулығы мен мүгедектігі шектеулі болды. Гигиена және балалар денсаулығын қорғау ғылыми-зерттеу институтының деректері бойынша соңғы уақытта дені сау мектеп жасына дейінгі балалар саны 5 есеге азайды және мектепке түсетін балалар контингентінің 10%-ға жуығын ғана құрайды. Функционалдық ауытқулардың таралуы 70%-дан астамға, созылмалы ауруларға – 50%-ға, физиологиялық жетілмегендікке – 60%-ға жетеді, балалардың 20%-дан астамында дене салмағының тапшылығы байқалады.
Психикалық бұзылулардың үлес салмағы - 21,2%, туа біткен аномалиялар - 18%,
даму мүмкіндігі шектеулі балалардың саны республика бойынша жалпы балалар санының 36%-ын құрады.
