Лекция №2. Тақырыбы: Оқыту мен тәрбиелеуде пайдаланылатын ақпараттық және телеқатынастық құралдары

Білімді ақпараттандыру - ақпараттық технологиялардың әртүрлі тұрғыда білім санасына енуін танысуды қамтуы қажет. Жеке алғанда, білімде қолданылатын ақпараттандырудың техникалық құралдары, олардың мазмұндық толтырулары нақты қарастырылуы тиіс.

Олардың ең алғашқысы – білімді ақпараттандырудың техникалық құралдары бір сәтте пайда болған жоқ. Компьютерлік техниканы қолдануға негізделген ақпараттандыру құралдарының пайда болуы оқудың техникалық және аудиовизуалдық құралдары деп аталатын әртүрлі компьютерлік емес құрылғылардың қарқынды дамуына әкеп соқтырды. Көп жылдар бойы оқытудың техникалық құралдарына әртүрлі диапроекторлар мен фонографтар, графопроекторлар мен электрофондар, кинопроекторлар мен телевизорлар, магнитофондар мен CD-плеерлер сияқты аппаратураның өзін, сонымен қатар диафильмдер, диапозитивті сериялар, пластинкалар, касеталар мен компакт дисктер сияқты арнайы құрылған дидактикалық материалдар мен көрнекі құралдарын жатқызды. Оқытудың дәл осы құралдары білім жүйесі дамуының әртүрлі кезеңінде ақпаратты ұсыну мен тасымалдау, өңдеу, сақтау тиімділігін жоғарлатуда негізгі құрал-саймандар болып табылды. Бұл құралдар компьютерлік техниканың жоғында білімді ақпараттандыру құралдарының қызметін атқарды.

Жүз жыл бұрын танымал американдық ойлап шығарушы Т.А. Эдисон бірінші дыбыс жазатын құрылғы - монографты ойлап шығарған соң, дыбысты жазу, сақтау және дыбысты шығару мүмкіндіктерінің пайда болуына байланысты білімдегі барлық мәселелер шешілді деп мәлімдеді. Бірақ бүгінде бізге бұл мәселелермен айналысуға тұра келеді.

Әр жыл сайын білімге енген әртүрлі құралдар мамандарды дайындаудың тиімділігіне оң нәтиже беріп, білім жүйесінің ақпараттық қамтамасыз етілуін сапалы жаңа деңгейге көтерді.

Қазіргі кезде оқу орындарында төмендегі құралдарды кездестіруге болады:

• Дыбысты жазуға және шығаруға арналған құралдар (электрофондар, магнитофондар, CD-ойнатқыштар);

• Телефондық, телеграфтық және радиобайланыс құралдары мен жүйелері (телефон аппараттары, факсимальді аппараттар, телетайптар, телефон станциялары, радиобайланыс жүйелері);

• Теледидар, радиомен хабар тарату құралдары мен жүйелері (теле және радиоқабылдағыштар, оқу теледидары мен радио, DVD-ойнатқыштар);

• Оптикалықжәнепроекциялық киномен фотоаппараттар (фотоаппараттар,кинокамералар,диапроекторлар,кинопроекторлар, эпидиаскоптар);

• Ақпараттыкөбейтугежәнеқұжаттауғаарналғанбаспалық, көшірмелік, көбейткішжәнебасқа да техникалар (ротопринттер, ксерокстер, ризографтар, микрофилмдеужүйелері);

• Ақпараттысақтау мен өңдеуге, электрондытүрдеұсынудықамтамасызететінкомпьютерлікқұралдар (компьютерлер, принтерлер, сканерлер, графатұрғызғыштарграфопостроителдер);

• Ақпараттыбайланысарналарыбойыншатасымалдаудықамтамасызететінтелекомуникациялықжүйелер (модемдер, спутниктікөткізгіш, оптоволокондық, радиорелейлікжелілержәнеақпараттытасымалдауғаарналғанбайланысарналарыныңбасқатүрлері).

Білімдіақпараттандыруқұралдарыныңанықтамасымаңыздымәселеболыптабылады. Біржағынанқарағанда, білімдіақпараттандыруқұралдарынабілімдеқолданылатынақпараттыөңдеугежәнеұсынуғақатысыбар кезкелгенқұралдар мен құрал-саймандардыжатқызуғаболады. Бұлжағдайдабілімдіақпараттандырудыңқұралдарына компьютер мен бағдарламалыққамтамасызетуденбасқакәдімгікітап, магнитофон жәнедиапроекторларжатады. Білімдіақпараттандырудыңмұндайанықтамасы бар дептолықайтуғаболады.

Дəстүрлі ұқсас техникалық құралдар:

Аудиоқұралдар (электрофондар, магнитофондар, микро- фондар, күшейткіштер, акустикалық жүйелер, диктофондар, радиоқабылдағыштар, лингафондық жабдықтар, кассеталар, пла- стинкалар),

Графикалық жəне фотографиялық құралдар (фотоаппараттар, фильмоскоптар, диапроекторлер, эпидиаскоптар, диафильмдер, слайдтар, пленкадағы бейнелер),

Кинопроекциондық техникалар (кинокамералар, кинопроектор- лар, кинопленкалар),

Видео жəне теледидарлық құралдар (телевизорлар, мониторлар, телекамералар, бейнекамералар, бейнемагнитофондар, бейнеплеер- лер, бейнепроекторлар, бейнекассеталар).

Сандық техникалық құралдар:

Аудиоқұралдар(цифрлік диктофондар мен плеерлер, цифрлік компакт-дискілер), Графикалық жəне фотографиялық құралдар (сандық фотоаппа-раттар, лазерлік жəне магниттік дискілер,жадының электрондық карталары).

Проекциондық техникалар (мультимедиалық проекторлер),

Видео жəне телевизиондық құралдар (сандық бейнекамералар, DVD-ойнатқыштар мен DVD-плеерлер, лазерлік жəне магниттік дискілер, жадының электрондық карталары).

Ақпараттандырудың компьютерлік құралдары:

Дыбысты жазудың, өңдеудің жəне дыбысты шығарудың, мəтінді, графикалық жəне фотографиялық объектілерді жазудың, бейнені өңдеудің, жазудың компьютерлік мультимедиалық құралы, адамдардың телекомуникациялық қатынасындағы телекомуникациялық құралдар, ақпараттық қорларға қатынау құралдары.

Техникалық құралдар білім əрекетінде дыбыс, мəтін, сурет жəне бейне секілді ақпараттың түрлі типтеріне сүйенуге мүмкіндік туғызады. Кейбір жағдайларда бұл құралдардың техникалық жəне технологиялық қатынасы өте күрделі екен. Білім саласына енген компьютер, ақпаратты өңдеудегі əмбебап (универсал) құрал болып табылады. Компьютердің əмбебаптығы сол, ол бір жағынан əртүрлі типтегі ақпаратты өңдей алса, ал екінші жағынан бір компьютердің өзі бір типтегі ақпаратқа байланысты барлық іс-əрекеттер жиы- нын орындай алады. Осының нəтижесінде компьютер оқытудың техникалық құралдарының барлық функциясын орындауын қамтамасыз ететін шалғайдағы құрылғылар жиынтығына сəйкес келеді.